ΤΥΦΩΝ ΚΑΙ ΤΥΦΟΣ --- του αειμνήστου Στεργίου Σάκκου Ομ. Καθηγητού Α.Π.Θ.

Μετά το τσουνάμι ο «Κατρίνα»

Οκτώ μόλις μήνες μετά από το φονικό τσουνάμι, που σκόρπισε την καταστροφή και το θάνατο στις ακτές της νοτιοανατολικής Ασίας, νέο δράμα συγκλόνισε την παγκόσμια κοινότητα. Στις 29 Αυγούστου ο τυφώνας «Κατρίνα», με ταχύτητα μέχρι 300 χιλιομέτρων την ώρα, σάρωσε το Δέλτα του Μισσισσιππή, δημιουργώντας ασύλληπτες εικόνες φρίκης σε δώδεκα πόλεις της πολιτείας Λουϊζιάνα. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη καταστροφή στη σύγχρονη ιστορία των Η.Π.Α.  Η ιστορική Νέα Ορλεάνη, γαλλική αποικία την οποία το 1803 αγόρασε από τον Ναπολέοντα ο αμερικανός πρόεδρος Τζέφερσον, θάφτηκε κάτω από εκατομμύρια κυβικά νερού. Στην πόλη-φάντασμα έχουν απομείνει πλέον μόνο μερικές χιλιάδες απελπισμένοι κάτοικοι, ενώ τα επιπλέοντα πτώματα μαρτυρούν ότι ο αριθμός των νεκρών θα ξεπεράσει κατά πολύ τις αρχικές εκτιμήσεις.

Εξουθένωση της τεχνολογίας                                                                                                                                      
Αν το τσουνάμι εκδηλώθηκε σε χώρες τριτοκοσμικές και υπανάπτυκτες, ο τυφώνας «Κατρίνα» έπληξε την Αμερική, την υπερδύναμη, σημαιοφόρο της τεχνολογίας και της αναπτύξεως. Και να σημειωθεί ότι εδώ το κακό δεν ήρθε απρόσμενα. Ασκήσεις ετοιμότητος είχαν γίνει στην πληγείσα περιοχή από τον Ιούλιο του 2004. Ο συγκεκριμένος τυφώνας είχε προβλεφθεί στις 25 Αυγούστου, χωρίς ωστόσο κάτι να μπορέσει να τον αποτρέψει ή έστω να απαλύνει τη δριμύτητα των επιπτώσεών του. Κατακλυσμιαία τα νερά του Μισσισσιππή έπνιξαν μαζί με τις πολλές χιλιάδες των ζωντανών υπάρξεων και τους μύθους για το αμερικανικό μοντέλο. Οι σκηνές που μετέδιδαν τα τηλεοπτικά δίκτυα θύμιζαν τριτοκοσμικές χώρες. Χιλιάδες ανθρώπων εγκλωβίσθηκαν. Ένα εκατομμύριο παραμένουν άστεγοι. Απογοητευμένοι πρόσφυγες στοιβάχθηκαν κάτω από άθλιες συνθήκες. Οι επιζήσαντες πολίτες έμειναν εκτεθειμένοι στο έλεος εξαγριωμένων ενόπλων συμμοριών και πλιατσικολόγων, περιμένοντας μάταια την εθνοφυλακή να επιβάλει την τάξη. Τα περίφημα μέτρα ετοιμότητος εκμηδενίσθηκαν «εν ριπή οφθαλμού». Οι έννοιες «κράτος» και «κοινωνική πρόνοια» αποδείχθηκαν ανυπόστατες στη χώρα εκείνη που αυτόκλητα ανέλαβε τη διευθέτηση της διεθνούς τάξεως και χρόνια τώρα έχει την ψευδαίσθηση ότι λύνει τα προβλήματα του πλανήτη.

Αλληλεγγύη                                                                                                                                               Ασφαλώς κανείς δεν έχει το δικαίωμα να επιχαίρει για την καταστροφή. Είναι οπωσδήποτε άπρεπες οι κοινωνικές διδασκαλίες και οι πολιτικές φλυαρίες την ώρα αυτή. Αυτονόητο το χρέος όλων για αλληλεγγύη προς τα θύματα του τυφώνα. Μάλιστα, συγκίνησε ιδιαίτερα την κοινή γνώμη το φεφονός ότι από τους πρώτους έσπευσαν να βοηθήσουν χώρες όπως το Αφγανιστάν, το Ιράν, η Συρία κ.ά., των οποίων οι λαοί κατάφωρα έχουν αδικηθεί και κακοποιηθεί από την αμερικανική υπερδύναμη. Αυτονόητη όμως είναι και η ανάγκη να πάρει τα μηνύματά της όχι μόνο η πληγείσα υπερδύναμη αλλά όλη η ανθρωπότητα και ο καθένας μας προσωπικά. Εξάλλου οι ειδικοί προβλέπουν ότι παρόμοια φαινόμενα θα συμβούν και σε άλλα σημεία της γης, στη γειτονιά μας αλλά και στην πατρίδα μας.

Τυφώνες στην αγία Γραφή                                                                                                                      Συμβαίνουν άραγε άσκοπα αυτά τα φυσικά φαινόμενα; Κάθε άλλο! Η πανσοφία του Θεού τα αξιοποιεί πάντοτε για την ωφέλεια των ανθρώπων. Στην Παλαιά Διαθήκη π.χ. ένας «κλύδων», φουρτούνα που ξέσπασε με την επέμβαση του Θεού, βοήθησε τον προφήτη Ιωνά να συνειδητοποιήσει την ανταρσία του και να συμμορφωθεί με το σχέδιο του Θεού (Ιν 1, 4). Αντίστοιχα στην Καινή Διαθήκη ο «άνεμος τυφωνικός» (Πραξ. 27, 14), όμοιος με τυφώνα, που αναστάτωσε το ταξίδι του δέσμιου Παύλου, συνετέλεσε στο να αυξηθεί το κύρος του αποστόλου μεταξύ των συνταξιδιωτών του.

Ξεσκέπασμα του τύφου                                                                                                                           Ο πρόσφατος τυφώνας ήταν προφανώς ένα γερό χαστούκι στον σύγχρονο άνθρωπο, που διακατέχεται από τύφο, εκείνη την τύφλωση του νου, η οποία οδηγεί στο «εκβακχευθήναι», στην απώλεια της νηφαλιότητος, όπως διδάσκει ο άγιος Νείλος. Γνώστες βαθείς της ανθρώπινης ψυχής οι άγιοι πατέρες της Εκκλησίας μας στιγματίζουν τον τύφο, την αλαζονεία, ως «λέπρα της ψυχής» (Μεθόδιος Ολύμπου) και «πάντων των εν ανθρώποις κακών χαλεπώτατον» (Μ. Βασίλειος). Είναι το πάθος που γκρέμισε από τον ουρανό τον σατανά και έκανε τους αγγέλους διαβόλους. Αυτό περισσότερο από οτιδήποτε άλλο «αποξενώνει τον άνθρωπο από τη φιλανθρωπία του Θεού και τον παραδίδει στο πυρ της κολάσεως», τονίζει ο άγιος Χρυσόστομος. Ωστόσο, ο φιλάνθρωπος Θεός θέλοντας να μας προφυλάξει από την κόλαση χρησιμοποιεί διάφορα μέσα, ακόμη και την άψυχη δημιουργία. Σ΄ αυτήν, που πειθήνια υποτάσσεται στο άγιο θέλημά του, αναθέτει ο Πανάγαθος το σωφρονισμό και τη διαπαιδαγώγηση του αποστάτη και απείθαρχου ανθρώπου. Ο τελευταίος εισπράττει την κακία και την αδικία του, χωρίς να μειώνεται η αγαθότητα του Θεού, διότι ο Θεός δεν τιμωρεί, ο άνθρωπος τιμωρείται για την αποστασία και εχθρότητά του προς τον Θεό. Αυτά που ονομάζουμε «θεομηνίες» δεν είναι τίποτε άλλο παρά η πρόσκληση και πρόκληση του Θεού για τη μετάνοια και επιστροφή μας κοντά του. Είναι μία ζωηρή υπόμνηση προς τον νοήμονα και λογικό άνθρωπο να εγκαταλείψει τον τύφο και την αλαζονεία του και να υποταχθεί ταπεινά στο θέλημα του Δημιουργού, τον οποίο και η άλογη φύση αναγνωρίζει και υπακούει.

Η ευθύνη του ανθρώπου                                                                                                                         Αλλά στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι και ο λογικός άνθρωπος άμοιρος ευθύνης για τις συμφορές που τρυγά από την άλογη δημιουργία. Αντίθετα, αυτός είναι ο κύριος υπεύθυνος για το ότι αγρίεψε η φύση. Την εξαγρίωσε με την αλόγιστη χρήση και αλαζονική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, όπου τον σπρώχνει ο ευδαιμονισμός και η πλουτομανία. Στο βωμό της απολαύσεως και του κέρδους θυσιάζεται η χλωρίδα και η πανίδα, μολύνονται τα νερά, δηλητηριάζεται η ατμόσφαιρα, μειώνεται το οξυγόνο, εξαντλείται το όζον, ρημάζεται το υπέδαφος, καταστρέφεται το οικοσύστημα. Έρχεται όμως μια στιγμή και όλα αυτά μας εκδικούνται τόσο σκληρά και αμείλικτα, ώστε έντρομοι κι αδύναμοι, εμείς οι «πανίσχυροι και πάνσοφοι», διαπιστώνουμε ότι αδυνατούμε να προστατεύσουμε τον εαυτόν μας.

Από το πικρό γλυκύ                                                                                                                                  Φυσικά δεν υπάρχει λόγος αναστατώσεως και πανικού, εφόσον πιστεύουμε ότι πίσω από την τυφλή και άλογη φύση κρύβεται ο παντεπόπτης Νους, ο πανάγαθος Δημιουργός, ο οποίος σε καμία περίπτωση δεν επιθυμεί την καταστροφή μας, αλλά «πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν» (Α΄ Τιμ. 2, 4). Με το νου που Εκείνος μάς χάρισε μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις ίδιες τις φυσικές δυνάμεις για την άμυνα και προστασία μας από τα ξεσπάσματα της φύσεως. Και είναι αξιέπαινες και ελπιδοφόρες οι προσπάθειες, που γίνονται από τους ειδικούς επιστήμονες προς την κατεύθυνση αυτή. Τα ξεσπάσματα της φύσεως κατ΄ εντολήν του Θεού είναι μία πολύ καλή ευκαιρία για να διαπιστώσουμε τον τύφο και την αλαζονεία μας, να δούμε «την τύφλα μας την κακιά», όπως έλεγε ο π. Ιωακείμ, σοφός ασκητής του Αγίου Όρους. Αυτή η διαπίστωση είναι το πρώτο βήμα στο σωτήριο μονοπάτι της μετανοίας και επιστροφής στο άγιο θέλημα του Θεού. Μας θυμίζουν ακόμη τη θνητότητά μας, μας συνετίζουν και μας αποσπούν από την παγίδα του τύφου. «Δεν είναι δυνατόν να απαλλαγούμε από τον τύφο», λέγει ο άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης, «αν δεν σκεπτόμαστε από πού προήλθαμε και που πάλι θα επιστρέψουμε». Τελικά, αν ο τυφώνας μάς οδηγήσει στην απόρριψη του τύφου, θα καταστεί μία πραγματική ευλογία του Θεού στη ζωή μας.