Το όραμα του Δανιήλ και ο Παλαιός των ημερών: Μια χριστοκεντρική θεώρηση

Από συνέχεια.

Του Ασλανίδη Σταύρου.

Εισαγωγή

Από την αρχή, το ζητούμενο της ομιλίας σχετικά με τον Παλαιό των ημερών, ήταν να δοθεί μια ερμηνεία για το ποιος είναι και έτσι να κλείσει το θέμα. Ωστόσο, η ερμηνεία δεν είναι τόσο απλή ώστε να δίνεται βιαστικά, ούτε ο λόγος της είναι τόσο εύκολος για να γίνει σωστά κατανοητός. Πολλές ερμηνείες υπάρχουν ήδη, τις συναντάμε στα λόγια των Πατέρων, αλλά συχνά γίνονται αποδεκτές με περσοναλιστικό τρόπο, όπως έχει αναφερθεί σε άλλο άρθρο. Θέλουμε, λοιπόν, να δούμε πού χωλαίνει η ερμηνεία. Χρειάζεται αυτός που την λέει να την εκφέρει σωστά (κάτι που το βρίσκουμε στους Πατέρες της Εκκλησίας), εντούτοις χρειάζεται προσοχή και από αυτόν που την ακούει, να την κατανοεί σωστά.

Πρέπει να κατανοηθεί η θεολογία του θέματος και να συνδυαστεί με αυτά που λένε τα δόγματα. Συμπερασματικά, υπάρχει ανάγκη για ενδελεχή αναφορά στα δόγματα, για σιγουριά ότι ο χαρακτήρας κάθε Θεοφάνειας είναι σταθερός και πάντα χριστοκεντρικός – πιστεύουμε ότι εκτός του Χριστού «άλλον Θεόν δεν είδαμεν, το όνομά Του ονομάζομεν». Χρειαζόμαστε το Σταυρό, και μέσα από αυτόν να δεχθούμε τα χαρίσματα και να προσκυνήσουμε τον Θεό. Δεν θέλουμε το θεαθήναι, τα σημεία και τα σύμβολα του ουρανού, τη γνώση από την θύραθεν παιδεία, τη λογική του κόσμου και την οικεία προσέγγιση στον απρόσιτο Θεό.

Για να κατανοηθεί η ερμηνεία, το κύριο πρόβλημα δεν είναι να βρούμε την ερμηνεία αλλά να την κατανοήσουμε. Γι' αυτό χρειάζεται, ως προϋπόθεση, να γίνουν κατανοητά κάποια βασικά χαρακτηριστικά του δόγματος και της θεολογίας, και βέβαια να βιώνει κάποιος το Σταυρό. Ο μέγας ασκητής Ισαάκ ο Σύρος έλεγε πως «έκτρωμα» είναι να προσεύχεται κανείς με αναπαυμένο το σώμα. Αυτό μάλλον δεν το έλεγε στιγμιαία, δηλαδή ότι όταν προσεύχεται κάποιος να μην ξεκουράζεται, και όταν πρέπει να ξεκουραστεί, να μην προσεύχεται. Μάλλον διδάσκει ότι ο σταυρωθείς για τον Θεό, εκείνος που έχει νωπά τα σημάδια του Σταυρού πάνω του, μόνο αυτός μπορεί να συνομιλήσει με τον Θεό. Ο έντιμος εργάτης έχει το θάρρος και την παρρησία να συνομιλήσει μέσα από την προσευχή με τον Κύριο του. Εκείνος όμως που είναι στο καναπέ, (από ευχαρίστηση και όχι από σωματική πάθηση), τι θα μπορούσε να πει στην προσευχή του;

Να δούμε λοιπόν κάποια δόγματα και αλήθειες από την θεολογία πριν αναφερθούμε στις ερμηνείες. Έτσι πιστεύουμε πως θα γίνει κατανοητό το λάθος που γίνεται και φθάνει ως το σημείο ο Παλαιός των ημερών να παρουσιάζεται ως εικόνα του Θεού Πατρός!!!

 

1. Η Τριάδα είναι Αδιαίρετη

 

Βιωματικά, στον κόσμο η Τριάδα είναι Αδιαίρετη, Αχώριστη, είναι Τριαδική Μονάδα. Λεκτικά αναφέρονται οι υπάρξεις τριών διαφορετικών Προσώπων, πιστεύουμε στην χωριστή ύπαρξή τους, χωρίς να εντοπίζουμε ποιος είναι ποιος, υπάρχει απντελής αδυναμία σε αυτό. Τίποτα από τον κόσμο δεν μπορεί να έρθει σε κοινωνία με τον άκτιστο Θεό. Κανείς δεν μπορεί να χωρίσει τα Πρόσωπα, ούτε να αναγνωρίσει έναν εξ αυτών. Ο μόνος που γνωρίζει τον Θεό και μας μίλησε με τα μυστικά ονόματά τους ή μέσα από πυκνό λόγο για την Αγία Τριάδα, το Ομοούσιο και Αδιαίρετό της, για τις δύο φύσεις του Χριστού με το ένα Πρόσωπο Του και γενικά για τον απρόσιτο και απερίγραπτο Θεό, είναι ο Χριστός. Χωρίς Αυτόν, βασίλευε και θα βασίλευε η άγνοια και τα αποτελέσματα της πτώσης από τον παράδεισο. Η Παλαιά Διαθήκη είχε τη σκιά του Χριστού, έδωσε την πρόγευση του Προσώπου Του, εκείνου που έμελλε να έρθει στον κόσμο και θα εκπλήρωνε το έργο του Μεσσία.

Το Απρόσιτο όμως του Θεού, αφού εξαιρέσουμε από αυτό τον Χριστό, είναι πάντα και εντελώς σε ισχύ. Εκείνα που λέγονται για σύμβολα και ονόματα που τα παρουσιάζουν για να ορίσουν και να καθορίσουν τη διαφορετική θέση και στάση ανάμεσα στα Πρόσωπα του Θεού είναι αηδίες. Από τον Χριστό και μόνο από Αυτόν έχουμε την αποκάλυψη της Τριάδας του Θεού. Όλη η αποκάλυψη είναι «από», «διά», «για» και «προς» τον Χριστό. Οι προφήτες, οι απόστολοι και οι Άγιοι πήραν την Αλήθεια από Αυτόν και μας μετέδωσαν όσα μας έδωσαν. Αυτός αποκαλύφθη και Αυτός αποκάλυψε τον Θεό. Αυτός έφερε την πίστη στην ύπαρξη της Τριάδας. Θέλει προσοχή το ότι δεν μας έδωσε την εξουσία, ούτε μπορούσαμε να βαστήξουμε τον ορισμό ποιος είναι ποιος, να τον αναγνωρίζουμε ή ακόμα να τον συμβολίζουμε ή να τον κατονομάζουμε. Μας έδωσε αυτό που χρειαζόμαστε για τη σωτηρία μας. Τα υπόλοιπα είναι αυθαιρεσίες της ανθρώπινης φαντασίας.

Αυτός μας δίδαξε και μας έδωσε την εμπειρία μέσα από τη μία κοινή ενέργεια του Τριαδικού Θεού. Μας είπε ότι υπάρχει Τριαδικός Θεός, ότι ο ίδιος έχει δύο φύσεις σε ένα Πρόσωπο, αλλά δεν είπε απολύτως τίποτα για το τι, για το ποιος, για το πού και για το πότε σε σχέση με το «είναι» του Θεού. Ο Θεός δεν ήρθε έτσι στον κόσμο, στον χρόνο και στον χώρο. Επιπλέον δεν μας εξήγησε το πώς σαρκώθηκε ο Υιός του θεού, πως ο έμεινε μαζί μας, ενώ και πάλι αυτή είναι μια Αλήθεια. Πέραν από την ύπαρξη Του δεν μας δόθηκε εξουσία και ορισμοί, αλλά είναι όλα ένα άγνωστο μυστήριο. Εντούτοις μας βεβαιώθηκε η ύπαρξη τους. Γι' αυτό και μας δόθηκε να βαπτίζονται οι πιστοί στο ένα όνομα του Θεού, δηλώνοντας έτσι τη μία προσέγγιση Του, ενώ στην συνέχεια αναφέρθηκε στον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα, δηλώνοντας έτσι τις τρεις υπάρξεις Τους. Μας έδωσε το βάπτισμα σε ένα μόνο όνομα και ταυτόχρονα στην ύπαρξη του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.

Μας δόθηκε η ύπαρξη: πιστεύουμε και ομολογούμε τρία Ομοούσια Πρόσωπα με Μία κοινή ενέργεια, βούληση, θέληση και απόφαση, και αυτή είναι η μία Μορφή της Τριάδας. Όλα αυτά συστήνουν το δόγμα της Τριαδικής Μονάδας του Θεού, τη μία ουσία με τα τρία Πρόσωπα. Αυτό όμως συνήθως παρεξηγείται, επειδή υπάρχει το ομοηχο στην πρόταση: “μία ουσία και τρία Πρόσωπα”. Δεν ερμηνεύονται σωματικά ή Αριστοτελικά αλλά θεϊκά. Δεν είναι όπως μία ουσία με τρία πρόσωπα των αγγέλων, που ενώ είναι αόρατα, εντούτοις έχουν δική τους θέση, δικό τους ρόλο και δικό τους σύμβολο και όνομα. Αντίθετα στον θεό είναι η αδιαίρετη Τριάδα με μία θέση, έναν ρόλο, μία κίνηση, μία απόφαση, μία ενέργεια, μία δόξα, μία μορφή, μία προσκύνηση.

 

2. Πλάνη η Αριστοτελική ή περσοναλιστική θεώρηση της Αγίας Τριάδας

 

Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή οποιαδήποτε προσέγγιση στον Θεό μέσα από τρία ατομικά πρόσωπα. Επιτέλους, πρέπει να φύγει η σχολαστική προσέγγιση του Θεού. Να φύγει η αντίδοση αντικειμένων και χαρακτηριστικών από τα κτίσματα στον άκτιστο Θεό. Δεν ανταποκρίνονται τα ονόματα του Θεού και τα σύμβολά Του στο τι ή στο ποιος είναι ο Θεός. Διότι, ακόμα και αυτό αποτελεί έναν ορισμό Του. Το να διακρίνει κάποιος περσοναλιστικά ή ατομικά τον έναν από την Τριάδα και να πει ότι το ένα ατομικό Πρόσωπο του Θεού είναι ο Γιαχβέ (λένε είναι ο πατέρας, αλλά αυτό το αμφισβήτησε τεκμηριωμένα από τον Κ. Σωτηρόπουλο και άλλους) ή ο Σαβαώθ, ή ο Παλαιός των Ημερών, ή ο Πατήρ, και αυτό εκφράζει τριθεία. Αυτό είναι καθορισμός και εξατομίκευση του Προσώπου, σχίζει τον Θεό στα τρία και ορίζει ποιος είναι ποιος. Μόνο στα κτίσματα χρησιμοποιούνται με αυτόν τον τρόπο τα ονόματά τους για να τον διαχωρίσουν και να καταστήσουν σαφή, ποιος είναι ποιος, ποια είναι η ατομική Υπόσταση στην οποία γίνεται αναφορά.

Δεν μπορεί να διαιρεθεί όχι μόνο ο Θεός σε τρία ατομικά πρόσωπα, αλλά ούτε ο Χριστός στις δύο φύσεις Του, ούτε να χωρισθεί η ενέργεια της Υπόστασης από την ουσία της (ή την ουσία του Θεού), ούτε το έργο του Θεού χωρίζεται σε προσωπικές εμφανίσεις και συμμετοχές ή σε έργο πρώτο και δεύτερο. Αυτά μόνο διακρίνονται μεταξύ τους, αλλά ποτέ δεν χωρίζονται. Η θεία οικονομία, η συγκατάβαση, η σωτηρία, το έργο του Χριστού, η προσκύνηση του Θεού, η θεοφάνεια είναι μία. Ο άκτιστος Θεός δεν διασπάται στον χρόνο, δεν διαμοιράζεται στον χώρο.

Ας μιλήσουμε περισσότερο για το τελευταίο. Δεν εμφανίστηκε αλλού και άλλοτε ο Πατέρας, αλλού και άλλοτε ο Υιός και αλλού και άλλοτε το Άγιο Πνεύμα. Δεν υπήρξε άλλο έργο στον Αβραάμ, άλλο στον Δανιήλ, άλλο στο Βάπτισμα του Χριστού, άλλο στη Σταύρωση, άλλο στην Ανάσταση και στην Ανάληψη και άλλο στην Πεντηκοστή. Αλλά παντού και πάντα ένας Θεός, ένα το έργο της Σωτηρίας, μία η θεία οικονομία. Μόνο τον Χριστό γνωρίσαμε, μόνο Αυτόν ονομάζουμε. Αυτός είναι η εικόνα και ο μεσίτης του Τριαδικού Θεού, αυτός το σύμβολο και η εικόνα του Θεού.

 

3. Χριστοκεντρικός χαρακτήρας της Παλαιάς Διαθήκης

 

Η Παλαιά Διαθήκη έχει σίγουρα χριστοκεντρικό χαρακτήρα και συμπεριλαμβάνονται σ' αυτά η ερμηνεία του Παλαιού των ημερών και η φιλοξενία του Αβραάμ και όλα τα προφητικά οράματα.

Ωστόσο, η Παλαιά Διαθήκη προετοίμασε την Καινή Διαθήκη, και τίποτα δικό της δεν είναι αυτόνομο και πρωτότυπο, καμία θεολογία δική της δεν έχει, αλλά όσα μας έδωσε, τα δανείστηκε από την Καινή Διαθήκη και, για να το προσωποποιήσουμε αυτό, τα πήρε από τον Χριστό. Τίποτα μοναδικό και πρωτότυπο δεν ήρθε στην Παλαιά Διαθήκη. Όλα έγιναν με την έλευση, το έργο, το Σταυρό και την Ανάσταση, και το μόνο που έγινε στην Παλαιά Διαθήκη είναι να προγευτεί το έργο και το αποτέλεσμά του, την έλευση και τη σωτηρία που έφερε ο Χριστός.

Όλη η Παλαιά Διαθήκη περίμενε αυτή τη στιγμή. Όπου αναφέρονται θεοφάνειες στην Παλαιά Διαθήκη, δεν ήταν άλλες και άλλες ανατροπές της πτώσης, ούτε διαλείμματα από τις επιπτώσεις της πτώσης του Αδάμ. Είμαστε Χριστιανοί και λέμε ότι τα πάντα ήταν και έγιναν και άρχισαν από τον Χριστό. Την εποχή της χάριτος Αυτός την έφερε στον κόσμο, ό,τι προηγήθηκε στους προφήτες ήταν από τη δική Του πρόγευση και μόνο. Άλλος σωτήρας δεν ήρθε στη γη. Οι προφήτες προγεύτηκαν την Πεντηκοστή, όπως και όλοι εμείς στην Καινή Διαθήκη προγευόμαστε όλα αυτά που θα έρθουν στον μέλλοντα αιώνα από αυτή τη ζωή.

 

4. Η πληρότητα του Θεού στο Πρόσωπο του Χριστού

 

Ο Χριστός κατήλθε από τον ουρανό για τη σωτηρία μας (σύμβολο της πίστεως). Αυτός είναι ένας και μοναδικός. Ούτε ήρθε άλλος να τον βοηθήσει, ούτε ο Χριστός έφερε τη σωτηρία μερική ή ημιτελή ή όσο του αναλογούσε, δεν την μοιράστηκε, ούτε συμπληρώθηκε, ούτε συνεργάστηκε. Η σωτηρία όλη και με πληρότητα ήρθε μόνο και μόνο από τον Χριστό. Η αποκάλυψη ήρθε μόνο από τον Χριστό. Εντούτοις αυτό που αλλάζει και εμπλουτίζει την πίστη είναι το περιεχόμενο της αποκάλυψης. Το πρόσωπο της αποκάλυψης είναι ο Χριστός, αλλά το περιεχόμενο της αναφέρεται στην θεότητα της Αγίας Τριάδας. Αυτός μας δίδαξε με λόγο και μας έδωσε εμπειρικά την ύπαρξή τους. Μίλησε και μας έδωσε την εμπειρία της ύπαρξής τους σε Τρία Πρόσωπα διαφορετικά και ασύγχυτα. Γνωρίσαμε την ύπαρξή τους και παραμένουν απρόσιτα τα Πρόσωπα του Θεού. Στη βασιλεία του Θεού θα βλέπουμε το Πρόσωπο του Θεού, την Τριαδική Μονάδα, την μία θεότητα Του και αυτό μόνο του είναι η σωτηρία.

Η σωτηρία είναι το έργο του Χριστού και ο Χριστός είναι στην εκκλησία. Αν κάποιος δεν κοινωνήσει με τον Χριστό ήδη από αυτόν τον κόσμο, δεν μπορεί αυτό να το αλλάξει στον άλλο κόσμο, διότι μόνο εδώ υπάρχει ο Σταυρός, η μετάνοια και η μυστηριακή ζωή. Μόνο εδώ μπορούμε να σμιλεύσουμε τον εαυτό μας, να μάθουμε την πραγματική αγάπη και ταπείνωση, να γίνουμε τα κατάλληλα δοχεία για να δεχτούμε τον Χριστό. Ο Θεός σαρκώθηκε μία φορά, αυτή είναι η τέλεια, κατά φύσιν κοινωνία ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο. Δεν υπάρχει παράκαμψη ή περιστασιακές πράξεις από τον Θεό, δεν θα έρθει μέσα από ξένες, άσχετες και άσχημες καρικατούρες Του. Ποιο σύμβολο μπορεί να σταθεί δίπλα στην ωραιότητα από το πρόσωπο του Χριστού;

Τάχα τα σύμβολα ματαιώνουν το έργο του Χριστού, δίνουν αυτά το Πρόσωπο του Θεού, δίνουν την όραση δηλαδή όλη τη σωτηρία παρακάμπτοντας έτσι τη μεσιτεία του Χριστού, άρα μεσίτες γίνονται τα είδωλά Του. Εντούτοις στην αλήθεια, μόνο ο Χριστός μας αποκάλυψε για την Αγία Τριάδα, τις δύο φύσεις Του, την ενέργεια Του· αυτό το έκανε τέλεια και δεν χρειάστηκε ούτε ο Πατέρας ούτε το Άγιο Πνεύμα να έρθουν περσοναλιστικά και να συμπληρώσουν το έργο Του διότι είναι πάντοτε μαζί Του με μία βούληση μία απόφαση και μία ενέργεια. Όλη την εξουσία την έλαβε ο Χριστός από τον Πατέρα, και ούτε κράτησε ο Πατέρας λίγη από αυτήν για ιδιωτική χρήση, ούτε ήρθε και συμπλήρωσε το έργο του Χριστού.

 

«τὸν δι΄ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν οὐρανῶν». (πρβλ. Α΄ Ἰω. 4, 9-10. Απολυτίκιο Ευαγγελισμού).

 

5. Όλη η εξουσία δόθηκε στον Χριστό

 

Με απλά λόγια, όλα αυτά που μας τονίζει το ευαγγέλιο και το σύμβολο της πίστεως, είναι ότι τα πάντα έγιναν δια του Χριστού. Αυτός είναι ο Χριστιανισμός, και όποιος πει το ένα ή το άλλο δεν έγινε «από» τον Χριστό, αν αμφισβητεί ότι τα πάντα έγιναν «διά», «για» και «προς» τον Χριστό, αυτός δεν είναι Χριστιανός, είναι ο αντίχριστος. Το κτιστό Πρόσωπο Του, μετά τη Σάρκωση και την παραμονή στο ασύγχυτο της φύσεως, με συγκατάβαση, είναι ο Χριστός. Αυτός είναι ο πλήρης Θεός στη γη. Ο Δάσκαλος των Χριστιανών είναι ο Χριστός και αυτός μας δίδαξε ποιος είναι ο Θεός και μας έδειξε στο ίδιο το Πρόσωπό Του τον Μεσίτη και τον ασώματο Θεό.

 

«Πάντα δι' Αυτού εγένετο και χωρίς Αυτού εγένετο ουδέ έν ό γέγονεν». (Ιωάν. Α΄ 2,3).

 

«δι’ οὖ τά πάντα ἐγένετο» (Σύμβολο της πίστεως)

 

«ὅτι ἐν αὐτῷ ἐκτίσθη τὰ πάντα, ... τὰ πάντα δι᾿ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται·» ( Κολ. 1,16)

 

«δι᾿ ὃν τὰ πάντα καὶ δι᾿ οὗ τὰ πάντα, ». (Εβρ. 2,10, πρβλ. Γρηγορίου Παλαμά τομ. ΣΤ΄. σελ. 140. Ομιλία ΙΑ΄ στοιχ. 226-227).

 

«Σὺ γὰρ εἶ ὁ προσφέρων καὶ προσφερόμενος καὶ προσδεχόμενος καὶ διαδιδόμενος, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν,». (μυστική ευχή της Θείας Λειτουργίας).

Πρβλ (Ιω. 1,1-4), (Α΄ Ἰω. 4, 9-10), (Εφ. 3,9).

 

6. Καταφατική και Αποφατική Θεολογία

 

Στον Θεό έχουμε την καταφατική και την αποφατική θεολογία. Μέσα από αυτήν την προσέγγιση έχουμε ένα Θεό που είναι και δεν είναι φιλάνθρωπος, είναι και δεν είναι παντοδύναμος και είναι και δεν είναι πανταχού παρών. Είναι παντού με αόριστη δύναμη, με μυστικό όνομα, με απρόσιτη μορφή και με απερίγραπτη εικόνα. Με το ένα πιστοποιείται η ύπαρξή Του και με το άλλο η αδυναμία να Τον δούμε, να Τον γνωρίσουμε, να Τον προσεγγίσουμε. Με το ένα είναι προσιτός, είναι ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, και με το άλλο είναι ο απρόσιτος και απερίγραπτος είναι ο αδιαίρετος και ένας Θεός.

Οι Γραφές λένε: «ο Θεός είναι απερίγραπτος και απρόσιτος». Αυτό δεν σημαίνει απλά ότι ο Θεός δεν έχει σχήμα. Σχήμα δεν έχει ούτε η ψυχή του ανθρώπου, ούτε οι άγγελοι, ούτε η αρετή. Ωστόσο, όλα αυτά ανήκουν στα κτίσματα, συμβολίζονται, έχουν ονόματα και καθορίζονται. Κάπου και κάποτε υπάρχουν και από αλλού και άλλοτε απουσιάζουν. Αυτά που ανήκουν στα κτίσματα, ποτέ και σε καμία απόχρωση δεν ονομάστηκαν απρόσιτα και απερίγραπτα. Άρα, δεν έχει σχέση μεταξύ του αόρατου και ασχημάτιστου και πνευματικού και συμβολικού των κτισμάτων με αυτό που λέγεται για το Απρόσιτο και Απερίγραπτο και το Πνεύμα του Θεού. Υπάρχει πλήρης διάσταση μεταξύ τους, διαχωρίζονται κατά το αν είναι κτιστό ή άκτιστο. Η μόνη πραγματική διαφορά είναι αυτή.

Ο Θεός, δηλαδή η κάθε Υπόστασή Του που είναι ο Θεός, λέγεται απρόσιτος και απερίγραπτος επειδή είναι άκτιστος. Αυτός δεν έχει απολύτως τίποτα που να Τον ορίζει, να Τον διαχωρίζει, να Τον διακρίνει, δεν έχει ούτε όνομα ούτε σύμβολο. Δεν μπαίνει καθόλου στον κόσμο, στον χώρο και στον χρόνο, και να μην συγχέεται αυτό με το πανταχού παρόν. Ως έκφραση, λέμε ότι ο Θεός είναι παντού και πουθενά, διότι δεν Τον συναντάμε πουθενά, δεν εγκλωβίζεται σε κάτι. Ο Άκτιστος δεν αναγνωρίζεται, δεν απομονώνεται. Επίσης, είναι αδιαίρετος ο θεός επειδή κάθε τι εντελώς απόμακρο και άγνωστο δεν δέχεται διαχωρισμό.

 

7. Μόνο τον Χριστό γνωρίσαμε

 

Μόνο οι άκτιστοι μπορούν να ξέρουν τι σημαίνει το άκτιστο, τα Πρόσωπα του Θεού, η ένωση των δύο φύσεων του Χριστού, η μέθεξη της ενέργειας Του, και άρα η θεοφάνεια και η σωτηρία. Μόνο ο Θεός ξέρει τον Θεό, ο Θεός ήρθε στη γη και είναι ο Χριστός. Εμείς διδαχτήκαμε από Αυτόν την ύπαρξη της Αγίας Τριάδας, την πιστεύουμε και την σεβόμαστε. Δεν μπορεί κάτι να μας δείξει τον διαχωρισμό τους, δεν είμαστε σε θέση να πούμε ή ακόμα χειρότερα να την απεικονίσουμε παραστατικά. Δεν μπορεί να παρουσιαστεί από τη μια μεριά ο Πατέρας και στα δεξιά του ο Υιός, ούτε μπορούμε να ξέρουμε ποιος είναι ποιος.

Ο Τριαδικός Θεός λοιπόν έχει ένα όνομα, ένα σύμβολο, μία δόξα, μία τιμή, μία εικόνα, μία προσκύνηση. Κτιστά και αισθητά τα συναντάμε στον Χριστό, και υπέρ των αισθήσεων τα συναντάμε στη μία Ενέργεια Του. Αλλά και όταν δεχόμαστε από τον Θεό κάτι, πάλι τα δεχόμαστε από τη μονάδα, από την αδιαίρετη Τριάδα του Θεού. Μία η Βούληση, μία η Θέληση, μία η Απόφαση, μία η Ενέργεια και των τριών Προσώπων του Θεού. Δεν μπορούμε να πούμε αυτό είναι δωρεά του Πατέρα και το άλλο δωρεά του Υιού και το άλλο δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Δεν μπορούμε να πούμε από εδώ κάθεται ο Πατέρας και στα δεξιά του στέκεται ο Υιός και κάπου πάνω από τα κεφάλια τους εμφανίζεται το τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδας. Αντίθετα, λέμε είδαμε μόνο και μόνο στον Χριστό, τον πλήρη Θεό. Αυτός είναι ο μόνος επιφανής στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη. Αυτόν μόνο γνωρίσαμε στην Παλιά και την Καινή Διαθήκη:

 

«καὶ ἀρξάμενος ἀπὸ Μωϋσέως καὶ ἀπὸ πάντων τῶν προφητῶν διηρμήνευεν αὐτοῖς ἐν πάσαις ταῖς γραφαῖς τὰ περὶ ἑαυτοῦ». (Λουκ. 24,25-27).

 

«Ἀνοίξας δὲ Πέτρος τὸ στόμα αὐτοῦ εἶπεν· … καὶ παρήγγειλεν ἡμῖν κηρῦξαι τῷ λαῷ καὶ διαμαρτύρασθαι ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ ὡρισμένος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ κριτὴς ζώντων καὶ νεκρῶν. τούτῳ πάντες οἱ προφῆται μαρτυροῦσιν, ἄφεσιν ἁμαρτιῶν λαβεῖν διὰ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ πάντα τὸν πιστεύοντα εἰς αὐτόν. ». (Πραξ. 10,34-45).

 

«εἰ ἐμὲ ᾔδειτε, καὶ τὸν πατέρα μου ᾔδειτε ἄν». (Ιω. 8,19).

 

«καὶ ὁ θεωρῶν ἐμὲ θεωρεῖ τὸν πέμψαντά με». (Ιω. 12, 45).

 

«ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως». Κολ. 1,15

 

Αλλά πώς τολμούν και διαχωρίζουν και τοποθετούν σε κατάτμηση τον Θεό, όταν ακόμα και στα κτιστά αντικείμενα της πίστεως μας, τα πράγματα δεν είναι μετρήσιμα και δεν μπαίνουν σε κουτάκια; Δεν είναι το κάθε τι σε ένα χώρο και σε έναν ρόλο. Είναι άγνωστα αυτά που αναφέρονται στον ίδιο τον Θεό, ενώ η πίστη προσβλέπει στην ύπαρξη τους τίποτα δεν φτάνει στο σχήμα και στην απεικόνιση τους. Στο μυστήριο του Θεού δεν χωράει έρευνα. Η Χάρη του Θεού δεν είναι κάτι χειροπιαστό. Δεν γνωρίζουμε ούτε την αρχή ούτε τη μέση ούτε το τέλος της. Η Θεολογία των Γραφών αναφέρονται εξίσου σε αιώνια ζωή, σε αιώνια χάρη, σε Πνεύμα του Θεού, σε Πνεύμα Χριστού (Ρωμ. 8,9), σε Άγιο Πνεύμα.

 

«σάρξ καὶ αἷμα βασιλείαν Θεοῦ κληρονομῆσαι οὐ δύνανται, οὐδὲ ἡ φθορὰ τὴν ἀφθαρσίαν κληρονομεῖ» (Α΄ Κορ. 15,50).

 

«Πνεύμα ο Θεός, και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν», (Ιωάν. 4,24)

 

8. Όραση του Θεού είναι η Σωτηρία

 

Η Μητέρα των αιρέσεων, όλων των εποχών, είναι εκείνη που λέει είτε ότι δεν υπάρχει η εν Χριστώ Σωτηρία. Είτε λεχθεί ότι εκτός Χριστού ήρθε και διαφορετικά η σωτηρία, η θεοφάνεια, είτε ειπωθεί ότι ο Χριστός δεν έφερε την πληρότητα της σωτηρίας, δηλαδή της οράσεως του Θεού. Ωστόσο οι χριστιανοί πιστεύουμε ότι στη μέλλουσα ζωή, οι δίκαιοι θα γεύονται ατελεύτητα τη θέα του Θεού και Χριστού.

 

βλέπομεν γὰρ ἄρτι δι᾿ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δὲ πρόσωπον πρὸς πρόσωπον· ἄρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δὲ ἐπιγνώσομαι καθὼς καὶ ἐπεγνώσθην. (Α' Κορ. 13,12)

 

Ο Θεός είναι Αϊδιος και εμείς είμαστε στον κτιστό κόσμο. Είναι εντελώς ξεχωριστός και άσχετος ο Αϊδιος από τον δικό μας «κόσμο». Αν λοιπόν θέλουμε να βρούμε τι εμποδίζει την γεύση, όραση ή κοινωνία με τον Θεό, τότε μία είναι η διαφορά ανάμεσά μας, υπάρχει το χάσμα μεταξύ ακτίστου και κτιστού. Αυτή είναι και η αιτία της πτώσης από τον παράδεισο. Δεν τιμωρήθηκε ο Αδάμ, αλλά έχασε τη χάρη του Θεού και αυτομάτως έγινε ξένος από το άκτιστο του Θεού. Αυτή ακριβώς που χάθηκε, είναι η χάρη και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος, αυτήν εμφύσησε ο Χριστός στους μαθητές του, και αυτήν ξαναέδωσε στην εκκλησία. Αυτή είναι η βασιλεία του Θεού, δηλαδή η κατά χάρη Θέωση είναι και η δυνατότητα της οράσεώς Του.

Η Σωτηρία είναι η όραση του Θεού. Όραση δεν λέγεται μία σωματική λειτουργία των σωματικών ή πνευματικών οφθαλμών ή μια συμβολική όραση των κτιστών οργάνων του νου, αλλά μία κοινωνία μυστική, πάνω από όλες τις αισθήσεις. Είναι μία άκτιστη λειτουργία προς το άκτιστο φως μεταξύ των Προσώπων. Ο Απόστολος Παύλος αναφέρεται στο σχέδιο και η σωτηρία του Θεού, αυτό είναι ο Χριστός, δηλαδή αποκαλύφθη και ήρθε με βίωμα «από», «μέσα» και «προς» τον Ιησού Χριστό.

• Η προέλευση της σωτηρίας: Προέρχεται από τον Θεό Πατέρα, ο οποίος μας ευλόγησε πλούσια διαμέσου του Ιησού Χριστού. Αυτό το σχέδιο ήταν αιώνιο, η επιλογή του έγινε πριν από τη δημιουργία του κόσμου.
• Το βίωμα της σωτηρίας: Να γίνουμε άγιοι, να καταστούμε τέκνα του Θεού, να δεχτούμε ή να κατοικήσει μέσα μας ο Κύριος, να θεοθούμε κατά χάρη. Να δούμε, να γευτούμε, να ακούσουμε, να γνωρίσουμε, να ενωθούμε, να κοινωνήσουμε... με τον Θεό, με όλα αυτά ως μονάδα, και τίποτα κτιστό ή υλικό από αυτά· όταν έχουμε αυτά, έχουμε τη σωτηρία.
• Το έργο του Χριστού: Διαμέσου Του, ο Θεός εφαρμόζει το σχέδιό Του να ενώσει όλα τα πράγματα, επουράνια και επίγεια, υπό μία αρμονική ενότητα, με την Εκκλησία να είναι το Σώμα Του. Ο Χριστός αναστήθηκε και υψώθηκε πολύ ψηλότερα από κάθε αρχή και εξουσία, και να λυτρωθούμε από την αμαρτία μέσα από το τιμητικό αίμα του Χριστού στο Σταυρό, λαμβάνοντας συγχώρηση.
• Η συμμετοχή των πιστών και που απευθύνεται: Το μήνυμα της σωτηρίας απευθύνεται τόσο στους πιστούς από τους Εβραίους όσο και στους εθνικούς. Σε όσους έγιναν μέλη της εκκλησίας, πίστεψαν και σφραγίστηκαν με το Άγιο Πνεύμα, το οποίο είναι η «εγγύηση» της επουράνιας κληρονομιάς τους.
• Προσευχή για φώτιση: Με την προσευχή ο πιστός ζητάει από τον Θεό να δώσει πνευματικά δώρα σοφίας και αποκάλυψεως για να γνωρίσουν τελειότερα το θέλημά Του, την ελπίδα της κλήσης Του, τον πλούτο της δόξας Του και το μέγεθος της δυνάμεώς Του που εκδηλώθηκε στην Ανάσταση και την ύψωση του Χριστού, προσφέροντας λύτρωση, υιοθεσία και δόξα σε όλους όσους τον πιστεύουν.

 

«Παῦλος, ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ ... ὁ εὐλογήσας ἡμᾶς ἐν πάσῃ εὐλογίᾳ πνευματικῇ ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ἐν Χριστῷ, καθὼς καὶ ἐξελέξατο ἡμᾶς ἐν αὐτῷ πρὸ καταβολῆς κόσμου ... ἐν ᾧ ἔχομεν τὴν ἀπολύτρωσιν διὰ τοῦ αἵματος αὐτοῦ, ... ἣν προέθετο ἐν αὐτῷ εἰς οἰκονομίαν τοῦ πληρώματος τῶν καιρῶν, ἀνακεφαλαιώσασθαι τὰ πάντα ἐν τῷ Χριστῷ, τὰ ἐπὶ τοῖς οὐρανοῖς καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, ... ὅς ἐστιν ἀῤῥαβὼν τῆς κληρονομίας ἡμῶν, εἰς ἀπολύτρωσιν τῆς περιποιήσεως, εἰς ἔπαινον τῆς δόξης αὐτοῦ. … ἵνα ὁ Θεὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ πατὴρ τῆς δόξης, δῴη ὑμῖν πνεῦμα σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως ἐν ἐπιγνώσει αὐτοῦ, ... καὶ πάντα ὑπέταξεν ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ, καὶ αὐτὸν ἔδωκε κεφαλὴν ὑπὲρ πάντα τῇ ἐκκλησίᾳ, ἥτις ἐστὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ, τὸ πλήρωμα τοῦ τὰ πάντα ἐν πᾶσι πληρουμένου.» (Εφ. 1,1-23).

 

Από τους Πατέρες και την παράδοσή τους μάθαμε ότι ο δρόμος του Χριστού δεν είναι μέσα από το θεαθήναι, φώτα, σκέψεις και θύραθεν γνώσεις, αλλά με το Σταυρό και την άσκηση, τη φιλανθρωπία, την ταπείνωση και την επίπονη προσευχή.

 

«ἀπεκρίθη ᾿Ιησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἐάν τις ἀγαπᾷ με, τὸν λόγον μου τηρήσει, καὶ ὁ πατήρ μου ἀγαπήσει αὐτόν, καὶ πρὸς αὐτὸν ἐλευσόμεθα καὶ μονὴν παρ' αὐτῷ ποιήσομεν.» (Ιω. 14, 23 ).

 

«μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται.» (Ματθ. 5,8).

 

«καὶ οἶδα τὸν τοιοῦτον ἄνθρωπον· εἴτε ἐν σώματι εἴτε ἐκτὸς τοῦ σώματος οὐκ οἶδα, ὁ Θεὸς οἶδεν· ὅτι ἡρπάγη εἰς τὸν παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄῤῥητα ῥήματα, ἃ οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι. … Καὶ τῇ ὑπερβολῇ τῶν ἀποκαλύψεων ἵνα μὴ ὑπεραίρωμαι, ἐδόθη μοι σκόλοψ τῇ σαρκί, ἄγγελος σατᾶν, ἵνα με κολαφίζῃ ἵνα μὴ ὑπεραίρωμαι. ... ἥδιστα οὖν μᾶλλον καυχήσομαι ἐν ταῖς ἀσθενείαις μου, ἵνα ἐπισκηνώσῃ ἐπ᾿ ἐμὲ ἡ δύναμις τοῦ Χριστοῦ. διὸ εὐδοκῶ ἐν ἀσθενείαις, ἐν ὕβρεσιν, ἐν ἀνάγκαις, ἐν διωγμοῖς, ἐν στενοχωρίαις, ὑπὲρ Χριστοῦ· ὅταν γὰρ ἀσθενῶ, τότε δυνατός εἰμι.» (Β Κορ. 12,3-10).

 

9. Το Άγιο Πνεύμα: Όραση και Δώρο

 

Αναφερθήκαμε στο ότι ο Χριστός ήρθε αισθητά και έζησε στον κόσμο, δίπλα στους μαθητές και στον λαό του Ισραήλ. Οι Χριστιανοί δεν έχουν απλά και μόνο σαν αρχηγό τους τον Χριστό, αλλά του έχουν δώσει και όλο το «είναι» τους. Η ζωή τους είναι ο Χριστός, τα πάντα είναι Αυτός. Όπως είδαμε στα προηγούμενα, ζει μέσα τους ο Χριστός. Ωστόσο, δεν ήρθε μόνο για το σώμα μας, ούτε μόνο σωματικά ο Χριστός. Όπως θα δούμε στη συνέχεια, ο Χριστός μας έδωσε το Πνεύμα Χριστού.

Ω του θαύματος! Θέλησε ο Θεός και ανατράπηκε αυτή η κατάρα της πτώσης από τον παράδεισο, έκτισε γέφυρα για να περάσουμε απέναντι από το χάσμα μεταξύ ακτίστου και κτίσεως. Έφερε την κοινωνία και την όραση στον Απρόσιτο και Απερίγραπτο Θεό. Ήρθε στον κόσμο η τελεία γέφυρα που ένωσε ο ίδιος κατά φύσιν, ένωσε δύο φύσεις σε ένα Πρόσωπο και χάρισε σε εμάς την κατά Χάρη και Ενέργεια ένωση Θεού και ανθρώπων. Ο Χριστός ήρθε και έκανε την αντίθετη πορεία από την πτώση. Αυτός πολέμησε την αμαρτία, την παρακοή, έφερε την ταπείνωση και ανέβασε μέσα από αυτά, και όχι με ένα νεύμα Του, σε πιο λαμπρό σημείο από τη θέση του Αδάμ, έφερε το σώμα μας στα δεξιά του Θεού.

Αυτός είναι ο σωτήρας μας, είναι η όραση και η προσκύνησή μας. Κανείς πριν από Αυτόν, στο καθόλου και στο τίποτα, δεν ανέτρεψε την πτώση, δηλαδή δεν έφερε κοντά Θεό και ανθρώπους, δεν κοινώνησε με τον Θεό, δεν είδε τον Θεό. Δεν έγινε τίποτα από αυτά στην Παλαιά Διαθήκη.
Αυτός είναι ο Μεσίτης ανάμεσα Θεού και ανθρώπων, τα πάντα δι' Αυτού. Τα πάντα, όλη η κτίση θα ανακαινισθεί, ο άνθρωπος θα σωθεί με τέλειο τρόπο, αφού όχι κατά χάρη αλλά κατά φύσιν ενώθηκε το κτιστό σώμα με τον άκτιστο Θεό, στο Πρόσωπο του Χριστού. Αυτή είναι η όραση, η γεύση, η ακοή, η κοινωνία, η σωτηρία του ανθρώπου. Ω του θαύματος! Ω της συγκατάβασης! Ήρθε ο Χριστός, κατήλθε από τον ουρανό για να φέρει την κοινωνία Θεού και ανθρώπων, να ανατρέψει την πτώση. Ωστόσο, μία είναι η οδός σωτηρίας, δεν υπάρχουν παρακάμψεις ή παράλληλοι δρόμοι σωτηρίας, δηλαδή οράσεως και κοινωνίας με τον Θεό. Μόνο δια Χριστού, στην Εκκλησία και με βίωση των μυστηρίων, κοινωνούμε με τον Θεό· ήρθε η σωτηρία.

Είχε λοιπόν κοινωνία ο Αδάμ με τον Θεό στον παράδεισο. Είχε το Άγιο Πνεύμα, αλλά το έχασε με την πτώση, σταμάτησε κάθε κοινωνία με τον Θεό. Δεν υπήρξε διάλειμμα ούτε διακοπή της πτώσης, δηλαδή της απομονώσεώς του με τον Θεό, ούτε στον Αβραάμ ούτε στον Δανιήλ ούτε σε κανέναν άλλον, πλην από την πρόγευση των μελλόντων. Δεν υπήρξαν ανεξάρτητα οράματα από την επίγεια παρουσία του Χριστού, αλλά τα πάντα ήταν μέσα από τη συγκατάβαση, τη θεία Οικονομία και την έλευση του Χριστού. Μετά το έργο του Σταυρού, της Αναστάσεως και της Αναλήψεως, ο Χριστός έφερε αυτό το Πνεύμα, έφερε την κοινωνία, ίδρυσε την Εκκλησία. Αυτό το Πνεύμα μας λέει και ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ: «Σκοπός της ζωής μας είναι να αποκτήσουμε το Άγιο Πνεύμα». Φυσικά και δεν εννοεί να αποκτήσουμε την ίδια την Υπόσταση του Αγίου Πνεύματος, τη φύση Του, διότι τότε μετά αυτήν την ένωση θα γινόμασταν θεοί.

Αυτό λοιπόν το Πνεύμα πέμπει και ο Χριστός, όχι βεβαίως την Υπόσταση, διότι αυτήν την πέμπει μόνο και μόνο ο Πατήρ και μάλιστα όχι στον χρόνο αλλά αΐδια και τίποτα δεν Τον συνδέει με τον χρόνο. Αυτό ήταν το Άγιο Πνεύμα που ήρθε κοντά μας, έγινε μεθεκτό, στο Βάπτισμα του Χριστού, στη Μεταμόρφωση, στην Πεντηκοστή. Από την αρχή τονίζουμε: αυτό ήταν το Πρόσωπο του Θεού, το «είναι» και η ενέργεια του είναι διακριτές μεταξύ τους, αλλά δεν ήταν χωριστά.

Λέμε λοιπόν: «Ήρθε το Άγιο Πνεύμα», βεβαιώθηκε ως ύπαρξη και όχι σαν εμπειρία από ατομικό Πρόσωπο ή σύμβολο, διότι το «είναι» του Θεού, δηλαδή η ουσία Του, είναι αμέθεκτη, και η μόνη μεθεκτή είναι η ενέργεια Του. Γι' αυτό και λέμε «Ήρθε το Άγιο Πνεύμα» και εννοούμε: μεθεκτά ήρθε μόνο η ενέργεια Του, η οποία είναι μία και κοινή και στα τρία Πρόσωπα του Θεού. Ωστόσο, και αυτή είναι άκτιστη, άρρητη και χωρίς σχήμα. Αυτή κατώκησε όλη στον Χριστό. Αυτός μας την έφερε μετά την άφεση των αμαρτιών, μετά την Ανάσταση και την Ανάληψή Του. Μας την στέλνει και ο Χριστός, και η αποστολή γίνεται από όλη την Αγία Τριάδα. Αυτό το Πνεύμα είναι η Σωτηρία μας. Ωστόσο, αυτά λέγονται ως διάκριση του Πνεύματος και όχι μετά από διαίρεση. Διότι ένα είναι το Άγιο Πνεύμα, διακρίνεται σε ουσία και ενέργεια, αλλά σε καμία περίπτωση δεν διαχωρίζεται. Είναι αδιαίρετο το Άγιο Πνεύμα και διακρίνεται αδιαιρέτως στο απρόσιτο και στο μεθεκτό του Αγίου Πνεύματος, στην ουσία και στην ενέργεια Του.

 

 

«ἀλλ᾿ ἕως σήμερον, ἡνίκα ἀναγινώσκεται Μωϋσῆς, κάλυμμα ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν κεῖται· ἡνίκα δ᾿ ἂν ἐπιστρέψῃ πρὸς Κύριον, περιαιρεῖται τὸ κάλυμμα. ὁ δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν· οὗ δὲ τὸ Πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ ἐλευθερία. ἡμεῖς δὲ πάντες ἀνακεκαλυμμένῳ προσώπῳ τὴν δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφούμεθα ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν, καθάπερ ἀπὸ Κυρίου Πνεύματος. ». (Κορ. Β΄. 3,15-18).

 

«Τήν μεγαλειότητα τοῦ θεοῦ εἰδέναι λέγομεν, καί τήν δύναμιν, καί τήν σοφίαν, καί ἀγαθότητα, καί τήν πρόνοιαν ἐπιμελεῖται ἡμῶν, καί τό δίκαιον αὐτοῦ τῆς κρίσεως· οὐκ αὐτήν τήν οὐσίαν». Γρ. Παλαμά, εκδ. Χρήστου, τομ. Γ΄, 296 & Μ. Βασιλείου Επιστ. 234, P.G. 32, 868)

 

«Αἱ μέν ἐνέργειαι τοῦ θεοῦ ποικίλαι ἡ δέ οὐσία ἁπλῆ. Ἡμεῖς δέ ἐκ τῶν ἐνεργειῶν γνωρίζειν λέγομεν τόν θεόν ἡμῶν, τῆ δέ οὐσία αὐτοῦ προσεγγίζειν οὐχ ὑπισχνούμεθα …». (Γρ. Παλαμά, εκδ. Χρήστου, τομ. Γ΄, 296, & Μ. Βασιλείου Επιστ. 234, P.G. 32, 868 – 869)

 

10. Ο Χριστός πέμπει το Άγιο Πνεύμα

 

Τα ονόματα του Θεού δεν έχουν θέση ορισμού, αλλά με αυτά δηλώνεται μόνο η ύπαρξή του Θεού. Με τους ονοματστικούς όρους δηλώνονται ή αναγνωρίζονται ποιος είναι ο υπάρχον διαχωρισμός (ανακοινώνεται μένοντας αμέτοχοι στην διάκριση τους). Εντούτοις κανείς από τους θνητούς δεν έχει δύναμη ή εξουσία για να κάνει ή να καθορίσει τη θέση, τη μορφή, τον χρόνο και την εισαγωγή τους στον κόσμο. Επίσης, δεν δηλώνεται η προσέγγισή τους, η εμπειρία τους ή η κοινωνία μαζί τους. Ο Θεός είναι παντελώς απρόσιτος και απλησίαστος, και ταυτόχρονα είναι πλήρως προσκυνητός, και αυτή η διαφορά έρχεται μόνο και μόνο με την επίγεια παρουσία του Προσώπου του Χριστού και της ενέργειας Του. Η φράση «απρόσιτος και απερίγραπτος ο Θεός» δεν είναι σχήμα λόγου, όπως κάποιοι προσπαθούν να μετατρέψουν, αλλά οντολογική πραγματικότητα. Τίποτα δεν μπορεί να το αλλάξει, ούτε πάλι να διαρραγεί το απρόσιτος και απερίγραπτος από σύμβολα και ονόματα. Η μόνη και πλήρης ανατροπή του είναι ότι ο ίδιος ο Θεός σαρκώθηκε. Ακόμα και αν υπήρχαν σύμβολα, ακόμα και αυτά μπροστά στη τελεία κατά φύσιν εμφάνιση του Θεού στο Πρόσωπο του Χριστού, τότε τα σύμβολα θα εξαφανίζονταν, διότι δεν μπορεί η σκιά να παραμείνει δίπλα από το πλήρες φως.

Για παράδειγμα, το ανώνυμο όνομα του Αγίου Πνεύματος δεν είναι αποκλειστικό επώνυμο του Προσώπου, δεν καθορίζει, δεν ανακαλεί, ούτε δεσμεύει τον Θεό ή το πρόσωπο του Θεού. Δεν είναι ένα συνηθισμένο όνομα, δεν αντιπροσωπεύεται από ένα αντικείμενο, όπως συμβαίνει στα κτίσματα, δεν χαρακτηρίζει κάτι, δεν συνδέει τη σκέψη με κάτι, δεν ορίζει τον Θεό. Η επίκληση του ονόματος δεν αλλοιώνει το θεό βάζοντας τον στον χρόνο, στην διεργασία του νου και την αντίληψη, στην υποδοχή μιας πληροφορίας και στην ενδεχόμενη αντίδραση του Θεού. Δεν έχει τέτοιο όνομα, ούτε τέτοια ακοή ο Θεός. Ακόμα και το όνομα «Θεός» μας λέει «τι μας δίνει» και όχι «τι είναι» και «ποιος είναι».

Υπάρχει μόνο η αναφορά στο ένα και μοναδικό Υποστατικό Ιδίωμα για το κάθε πρόσωπο Του. Μόνο και μόνο η Γέννηση και η εκπόρευση είναι το ιδιωτικό μέρος του κάθε Προσώπου του Θεού. Όλα τα άλλα στα πρόσωπα του θεού είναι κοινά και στη μονάδα Του και είναι αδιαίρετος ο Θεός. Ο Θεός είναι ένας και στα τρία Πρόσωπα, και μάλιστα δεν ξέρουμε τη σημασία των υποστατικών ιδιωμάτων, άρα ούτε μέσα από αυτά μπορούμε να αναγνωρίσουμε ποιος είναι ποιος. Ξέρουμε και πάλι την ύπαρξη αλλά δεν τα αναγνωρίζουμε. Έτσι, μόνο ομολογούμε το Πρόσωπο που αΐδια φέρει το ένα και μόνο ιδιωτικό χαρακτηριστικό της γεννήσεως ή της Εκπορεύσεως. Εντούτοις πιστεύουμε στην ύπαρξη του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος και ομολογούμε ποιο Υποστατικό ιδίωμα έχει ο καθένας. Δεν μπορούμε να διακρίνουμε μεταξύ του ποιος γεννά και εκπορεύει, ποιος γεννάται και ποιος εκπορεύεται, αλλά ξέρουμε να ομολογούμε χωρίς εμπειρία, ότι εκείνος που γεννά και εκπορεύει είναι ο Πατήρ, εκείνος που γεννάται είναι ο Υιός, και εκείνος που εκπορεύεται είναι το Άγιο Πνεύμα. Αυτά πάλι, όπως είπαμε, δεν τα γευτήκαμε, δεν τα κατέχουμε, δεν τα αναγνωρίζουμε εμπειρικά, αλλά αυτά μας τα αποκάλυψε ο Χριστός, ο μόνος που γνωρίζει και μόνος Διδάσκαλος.

 

11. Η Μία Ενέργεια των τριών Προσώπων του Θεού

 

Η Θεολογία δεν ερμηνεύεται ούτε χωράει στις λέξεις. Οι λέξεις δεν ορίζουν τον Θεό. Ο άσαρκος Θεός και η θεότητά Του αποκαλύπτεται δια Χριστού, και χωρίς Αυτόν δεν προσεγγίζεται. Η αποκάλυψη του Θεού του ουρανού και του ίδιου Θεού που σαρκώθηκε, δεν έχει να κάνει με το τι εστίν Θεός αλλά φανερώθηκε η Ενέργεια Του, και επειδή δεν υπάρχει ενέργεια ανυπόστατος, η αποκάλυψη της ενεργείας Του μας έδειξε την ύπαρξή Του. Η παντελής αδυναμία να δούμε τι ή ποιος είναι ο Θεός καθιστά την ενέργεια το Πρό-σωπό Του, αλλά αυτό δεν λαμβάνεται ούτε σωματικά όπως γίνεται στον άνθρωπο, ούτε συμβολικά όπως γίνεται στις δυνάμεις του ουρανού.

Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό, να το δούμε μέσα από ένα παράδειγμα. Όπως όταν μιλάει κάποιος και ακούγεται η φωνή του, έστω και αν είναι σε τεράστια απόσταση μακριά, χωρίς να φανεί ποιος είναι, εντούτοις το Πρόσωπό του φαίνεται μέσα από τη φωνή του, ειδάλλως από τη σκέψη του, ή από το έργο του. Έτσι και στον Θεό, το Πρόσωπό του είναι οι ενέργειές Του. Μια ακόμα ποιο μακρινή αποτύπωση του προσώπου δίνεται μέσα από το εκτύπωμα της ενέργειας Του με το αποτέλεσμά Της. Εδώ πρόσωπο του Θεού, είναι αυτό που αποτυπώνεται στα κτίσματα (το ενέργημα του Θεού). Ωστόσο και αυτή η εικόνα του θεού είτε μέσα από την ενέργεια, είτε μέσα από το ενέργημα είναι μία και αδιαίρετη, ανήκει στον θεό αφού, και η ενέργεια και το εκτύπωμα είναι αντίστοιχα κοινή και κοινό και στα τρία πρόσωπα του Θεού.

 

12. Το αληθινό σύμβολο και ο συμβολισμός του Θεού

 

Η ενέργεια του απερίγραπτου Θεού είναι το μόνο και ταυτόχρονα αληθινό άκτιστο Πρόσωπό Του (άκτιστες είναι οι ενέργειες του Θεού), αυτό είναι το μεγάλο και οντολογικά υπαρκτό «σύμβολο». Είναι η μόνη Αλήθεια κοντά μας, διότι όλη η κτίση, όλες οι κτιστές ενέργειες, συνδέονται κατά Χάρη, με τις ενέργειες του Θεού. Η ίδια η ενέργεια Του, όμως, είναι άκτιστη, και πηγή της είναι η φύση του Θεού. Αυτή ήρθε στις θεϊκές οράματα, στο Βάπτισμα του Κυρίου, στη Μεταμόρφωση, και αυτή βεβαίωσε μόνο και μόνο ότι εστίν Θεός. Δεν ήρθαν φθηνές και ψεύτικες καρικατούρες, ομοιώματα, σύμβολα, ίνδαλμα, είδωλα ή όποιο νέο όνομα θα βρουν στο μέλλον οι σχολαστικοί, το οποίο παίρνει θέση και δύναμη για να μας μεσιτεύουν, να μας πλησιάσουν στον Θεό, να το παρουσιάσουν με νέα κτιστή μορφή και με νέο όνομα.

Δεν μας ενοχλεί το σύμβολο και το όνομα που μας το παρουσιάζουν ως παρουσία του αδιαίρετου Θεού, αλλά η ίδια η εισαγωγή του στον ιδιωτικό χαρακτήρα των προσώπων του Θεού. Το ομοίωμα που εισάγεται αυθαίρετα στα πρόσωπα του Θεού, εκπροσωπεί το εστίν και το “είναι” Του, γίνεται θεός. Ξεχωρίζει το ένα Πρόσωπο του Θεού, το απομονώνει, γίνεται αντιπρόσωπος του και το εκπροσωπεί στον κόσμο. Ξεχωρίζει τον ένα εκ των τριών, διακρίνει το κάθε Πρόσωπο ξεχωριστά από τα άλλα. Διότι αυτό μας παραδίδει ψευδώς την εξουσία να γνωρίζουμε εμπειρικά τον Θεό μέσα από ένα φθηνό και ψεύτικο και υλικό κτίσμα (σύμβολο ή όνομα), ενώ ταυτόχρονα αποκρύβεται έτσι, όπως κάνουν και οι Λατίνοι, η οντολογικά υπαρκτή ενέργεια του Θεού, το μόνο αληθινό σύμβολο των θεοφανιών.

Το αληθινό “σύμβολο” είναι το άκτιστο φως, η ενέργεια του Θεού και η ιδιαιτερότητα του έγκειται στο ότι είναι άρρητο και χωρίς περιγραφή, είναι μοναδικό και χωρίς σχήμα, και αυτός είναι ο λόγος που δεν γίνεται πιστευτή η ενέργεια του Θεού από τους εθνικούς και όσους έχασαν την εμπειρία της. Είναι πράγματι άγνωστη και δεν την πιστεύουν όσοι χάσανε την εμπειρία της, διότι αυτή δεν είναι με την θύραθεν παιδεία, αλλά είναι μυστικά εμπειρική· το βίωμά της δίνεται στους άξιους, και ταυτόχρονα δεν περιγράφεται, διότι παραμένει Άρρητη, άρρητο και άγνωστο το κάθε τι που φέρνει η παρουσία της.