Η Παλαιά Διαθήκη μίλησε για τον παλαιό των Ημερών.

Του Ασλανίδη Σταύρου.

Η ερμηνεία υπηρετεί τη σωτηρία του ανθρώπου. Η Παλαιά Διαθήκη υπηρετεί την Καινή.

Η ερμηνεία του οράματος του Δανιήλ αναφέρεται στη θεοφάνεια. Μία είναι η θεοφάνεια, και αυτή ήρθε με λαμπρότητα στην Καινή Διαθήκη. Η Παλαιά Διαθήκη την δανείστηκε και την έφερε ως πρόγευση και σκιά. Η Παλαιά Διαθήκη δεν είχε να επιδείξει κάτι περισσότερο, ήταν ετοιμασία σε αυτό που ερχόταν και αυτό που ερχόταν ήταν με πληρότητα. Η θεοφάνειας ήρθε με την επίγεια παρουσία του Χριστού στον κόσμο. Η ερμηνεία της κατανοείται και αναφέρεται σε όσου ς σηκώνουν ή είναι διαθέσιμοι να σηκώσουν τον σταυρό του Κυρίου, και σε αυτούς δείχνει τον δρόμο της σωτηρίας. Η ερμηνεία δεν είναι ούτε άτακτα λόγια, ούτε λογικές ιστορίες, ούτε γνώσεις για να μάθουμε την ιστορία.  

Οι προφητικές οράσεις δεν είναι κάτι ξεκομμένο από την Καινή Διαθήκη ή κατι αυτοτελές της Παλαιάς Διαθήκης, Δεν υπάρχει κάτι σε όλη την Παλαιά Διαθήκη που λείπει από τη Νέα, ούτε έχει η Καινή έχει κάποια έλλειψη ή αδυναμία για να σταθεί από μόνη της. Απεναντίας, η Παλαιά Διαθήκη είναι κάτι που ήρθε στους ανθρώπους ως προετοιμασία και σκιά, για να ετοιμασθεί ο κόσμος και να κατανοηθούν όσα θα φέρει ο ερχομός του Χριστού και η Καινή Διαθήκη. Επιπλέον, η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη μαζί είναι η επίγεια πρόγευση της Αλήθειας, και την ολοκληρωμένη της μορφή θα τη μάθουμε στον μέλλοντα αιώνα. Αυτά είναι η πίστη των χριστιανών.

Θα μιλήσουμε ειδικότερα για το νόημα που έχει το χωρίο με το όραμα του Δανιήλ. Η Παλαιά Διαθήκη μας λέει ότι «πήγε ο Υιός του ανθρώπου στα δεξιά του Πατρός». Τα λόγια αυτά δεν είναι μια διήγηση που ερμηνεύεται σχολαστικά με αισθητά ή κτιστά σχήματα ή με σωματική ερμηνεία των λέξεων. Αυτά τα λόγια η Γραφή δεν τα αποδίδει ως μια συνέχεια, μια μίξη παραστάσεων, ούτε με συμβολικές αποχρώσεις αναφέρεται σε κάποια γεγονότα. Δεν θα μπορούσε να είναι, ένα ακόμη αυτοτελές γεγονός, ένα ακόμη συμβάν ανάμεσα σε άλλα. Διότι, εκτός του ότι καρατομείται και κομματιάζεται έτσι το θείο σχέδιο, επιπλέον, αν ήταν αυτοτελές γεγονός, δεν θα ήταν προφητεία, δεν θα συνδέονταν με κάποιο γεγονός που ήρθε πιο ολοκληρωμένα στο μέλλον.

 

Μία είναι η Θεοφάνεια, και αυτή μας δόθηκε καλύτερα με τη Μεταμόρφωση. Σε αυτήν, σκιά ήταν το όραμα του Δανιήλ, και σίγουρα δεν υπάρχει κάτι που η δεύτερη να συμπληρώνει τη Μεταμόρφωση. Με απλά λόγια, δεν μπορούσε οποιοσδήποτε προφήτης να δει περισσότερα από τη σκιά όσων έδειξε ο Χριστός.

Μελετώντας λοιπόν την Καινή Διαθήκη, μετά την ιστορική πραγμάτωση όλης της Παλαιάς Διαθήκης, μπορούμε να δούμε και να αναφέρουμε πολλά γεγονότα που συνδέονται με όσα φάνηκαν στο όραμα του Δανιήλ. Άρα, δεχόμαστε όλες και μόνο εκείνες τις ερμηνείες που είναι δογματικά κατοχυρωμένες και αποδεκτές. Δεν κολλάμε στο γράμμα, βγάζοντας νέες θεωρίες και δόγματα από το γράμμα της Παλαιάς Διαθήκης. Επιπλέον, δεν σχηματίζουμε νέες ερμηνείες περί συμβολικής αποκάλυψης, και διά των συμβόλικών προσκυνήσεων, και διά της συμβολικής όρασης, δηλαδή με νέες διαστάσεις της Σωτηρίας. Μας αρκούν δογματικά όσα μας δίδαξε την εποχή της χάριτος η Καινή Διαθήκη και η παράδοση της Εκκλησίας. Ακόμη πιο ξεκάθαρα βρίσκουμε τα δόγματα στα λόγια των Πατέρων και στην παράδοση της υμνολογίας. Η Παλαιά Διαθήκη έχει τη δική της αξία, εισάγει και ετοιμάζει μόνο τη θεολογία, δεν είναι αυτάρκης, δεν προσθέτει ούτε πρωτοτυπεί σε νέα δόγματα.

Δεν φάνηκε στα βάθη των αιώνων, κάτι που βεβαιώνεται από την τυπική διάταξη που έθεσε η Εκκλησία για τις ακολουθίες της. Ούτε «ξέχασε» η Εκκλησία και λείπει η πανηγυρική εορτή μιας τόσο σημαντικής Θεοφάνειας!!! Οι πιο λαμπρές θεοφάνειες η Εκκλησία όχι μόνο τις ανέδειξε, αλλά και τις στόλισε με εορτές, ακολουθίες, ναούς και μοναστήρια έθεσε στο όνομα τους, όρισε νηστείες και κατάλυση νηστείας, εικόνες και απολυτίκια. Άραγε γιατί η Εκκλησία να τα παραλείψει όλα αυτά από το όραμα του Αβραάμ και του του Δανιήλ; Γιατί δεν ανέδειξε τις θεοφάνειες που έχουμε από τις διηγήσεις του Αβραάμ και του Δανιήλ και άλλων παρόμοιων ως ισάξιες, ή λόγω της πληθωριστικής επιφάνειας των προσώπων, ανώτερες από τη Μεταμόρφωση;

Επιπλέον, γιατί μόνο στην Παλαιά Διαθήκη τάχα παρουσιάστηκε με τριπρόσωπη μορφή ο Θεός, ενώ απουσιάζει τέτοια θεοφάνεια από την επίγεια παρουσία του Χριστού; πως είνι δυνατόν να αναδεικνύεται ανώτερη σε θεοφάνειες η Παλαιά από την Καινή Διαθήκη, και αυτά να λέγονται από χριστιανούς; Γιατί ο Παλαιός των Ημερών φάνηκε στην Παλαιά Διαθήκη και ήταν ο Πατέρας, ενώ στην Αποκάλυψη είναι ο Χριστός; Γιατί κάποιοι δέχονται ατομικά, περσοναλιστικά και διαιρεμένα τα πρόσωπα του Θεού;

Το Δόγμα

Αφήνοντας τα ερωτήματα, ας έρθουμε στις διηγήσεις της Παλαιάς Διαθήκης. Με αυτόν τον κανόνα, δηλαδή ότι όλα συμφωνούν και συνάδουν με την Καινή Διαθήκη και την παράδοση της Εκκλησίας, θα προσπαθήσουμε να δούμε και το χωρίο του οράματος του Δανιήλ. Από αυτά λοιπόν εξαντλούμε κάποιες από τις ερμηνείες του χωρίου με το όραμα του Δανιήλ. Σημειώνουμε ότι δεν αποτελεί αίρεση να δώσουμε επιπλέον ερμηνεία σε χωρίο της Παλαιάς Διαθήκης, ούτε αν οι ερμηνείες είναι πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους. Μια δογματικά ισχυρή και αληθινή ερμηνεία είναι καλοδεχούμενη· ως προς το δόγμα μένει να κριθεί ως προς τη συνάφειά της. Για παράδειγμα, κάθε μία από τις παραβολές του Κυρίου έχει πολλές ερμηνείες, αλλά αυτό δεν φέρνει σύγχυση, ούτε αναιρεί η μία την άλλη λόγω της διαφορετικότητάς της.

Αν το δόγμα είναι σωστό, δεν φοβόμαστε, σε καιρό διαστρέβλωσης, να πούμε λιγότερα και περισσότερα στην ερμηνεία. Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι θα κριθούμε και γι' αυτό.

Το μυστήριο του Χριστού

Επιπλέον, για την ερμηνεία που θέλει το όραμα να θέτει χωριστά τις δύο φύσεις του Χριστού, έχουμε να πούμε τα εξής από τα δόγματα. Στον Χριστό ενώθηκαν άτρεπτα και ασυγχύτως οι δύο φύσεις, οι οποίες η μία διατήρησε το απρόσιτο, το άκτιστο και απερίγραπτο, και η άλλη το περιγραπτό, το άγγιγμα, την προσιτή μορφή. Και τα δύο μαζί είναι ο δρόμος, η θύρα, ο μεσίτης, η γέφυρα. Αν διαιρεθούν, το καθένα παραμένει στάσιμο και αναφέρεται αποκλειστικά και κλεισμένο είτε στο άκτιστο είτε στον κτιστό κόσμο. Άρα, όραση (αισθητή λειτουργία) του Θεού (άκτιστου και απεριγράπτου) δεν μπορεί χωρίς Χριστό να υπάρξει. Είτε δεν θα υπάρξει κτιστή λειτουργία, προσέγγιση, είτε δεν θα είναι κάτι από τον άκτιστο Θεό αυτό που προσεγγίζεται. Άρα, διαίρεση του Χριστού, και αν γινόταν αυτό, δεν θα έφερνε ταυτόχρονα τα αντίθετα της δυάδας. Εκτός Χριστού που τα ένωσε , τίποτα άλλο δεν φέρνει στην αίσθηση το Άκτιστο. Εντούτοις, και η υπόθεση της διαίρεσης δεν γίνεται διότι το δόγμα μας απαγορεύει παντελώς να λαμβάνουμε με διαίρεση τον Χριστό. Παραμένει μόνο ότι ο Χριστός είναι ο μεσίτης θεού και ανθρώπων.

Ας δούμε λοιπόν και το αδιαίρετο των δύο φύσεων του Χριστού, αφήνοντας αναμφισβήτητη τη διάκρισή τους. Η θεϊκή φύση υπάρχει και πριν από τη Σάρκωση και με τη Σάρκωση. Η θεία φύση είναι απρόσιτη και απερίγραπτη, χωρίς να μεταβληθεί με τον ερχομό του Χριστού. Άρα, δεν θα μπορούσαμε να δούμε τον Υιό πριν από τη Σάρκωση, όπως επίσης δεν μπορούμε να τον δούμε χωριστά, να διαιρέσουμε τον Υιό ως μία φύση του Χριστού, διότι ο Πατέρας και ο Υιός είναι αναφής και απρόσιτος. Αλλά και η ανθρώπινη φύση Του, και πάλι ποτέ δεν υπήρξε ούτε θα μπορούσε να σταθεί από μόνη της. Δεν μπορούμε να χωρίσουμε τον Χριστό στα δύο, λαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση, αφού αυτή ήρθε εκείνη τη στιγμή, με την ένωση. Μόνο με την ένωση δημιουργήθηκε και την γνωρίσαμε, και δεν μπορούμε να πούμε «στα δεξιά του Υιού είναι η ανθρώπινη φύση», αφού είναι από την ένωση, μαζί με την ένωση, για την ένωση, και σε καμία περίπτωση δεν διαιρείται από αυτήν.

Αυτό να μην αμφισβητείται, επειδή κάποιοι φέρνουν κείμενα που λένε ότι στην Παλαιά Διαθήκη φανερώθηκε ο Υιός. Αυτό είναι αναμφισβήτητα έτσι, ο Υιός ήρθε, όπως ήρθε ο Πατέρας αφού Αυτός είναι ο Θεός. Αλλά αυτό δεν λέγεται σε περσοναλιστικά και αυτόνομα ονόματα του Πατέρα ή του Υιού. Δεν διώχνεται η περσοναλιστική άποψη που θέλει αυτόνομο τον Πατέρα, για να έρθει μια άλλη, ή μάλλον η ίδια περσοναλιστική άποψη που φέρνει αυτόνομο και ατομικό πρόσωπο τον Υιό. Οι Πατέρες μιλούν είτε για Πατέρα είτε για Υιό μέσα από την εικόνα Του, και τον μεσίτη Του, και τη φανέρωσή Του, και την αποκάλυψή Του, Μεσίτης και εικόνα είναι πάντα και μόνο ο Χριστός.

Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι, προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τὸν μόνον ἀναμάρτητον. Τὸν Σταυρόν σου, Χριστέ, προσκυνοῦμεν καὶ τὴν ἁγίαν σου Ἀνάστασιν ὑμνοῦμεν καὶ δοξάζομεν· σὺ γὰρ εἶ Θεὸς ἡμῶν, ἐκτὸς σοῦ ἄλλον οὐκ οἴδαμεν, τὸ ὄνομά σου ὀνομάζομεν...

Ακριβώς έτσι ο Ναθαναήλ ενώ απευθύνεται στον Χριστό και τον ονομάζει Υιό του Θεού:

Ἀπεκρίθη Ναθαναὴλ καὶ λέγει αὐτῷ· ῥαββί, σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ (Ιω. 1:50).

Ο σταυρός είναι ο δρόμος σωτηρίας και όρασης του Θεού· αυτός είναι το σημείο που ήρθε από τον ουρανό και η δόξα μας, και όχι τα φώτα και το θεαθήναι.

Ας ξεκινήσουμε τον λόγο από μια αγαπητή ανθρώπινη απαγγελία. Η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι ούτε πένθος ούτε εγκατάλειψη ούτε πνευματικός πόνος, αλλά δόξα, πίστη και χαρά. Πολύ ποιο σημαντικό στη θεολογία είναι ότι έχουμε τον σταυρό του Κυρίου. Αυτός είναι η μόνη δόξα μας, η κοινωνία και η φανέρωση του Θεού μέσα μας. Ο Απόστολος έλεγε: «Ζει μέσα μου ο Κύριος». Αυτό δεν είναι κάτι ξεχωριστό και μόνο στην Καινή Διαθήκη. Αυτό ακριβώς προετοίμαζαν όλοι οι προφήτες: να δουν έτσι οι άνθρωποι τον Θεό. Όχι ένα ίνδαλμα του θεού, που με φώτα και λαμπρές εικόνες κατεβαίνει ή στέκεται ή κάθεται στον ουρανό, αλλά κάτι που έρχεται με πόνο και ιδρώτα, έτσι μόνο κερδίζεται ο επουράνιος άρτος. Αυτό ήρθε να μας πει και ο Δανιήλ. Γι' αυτόν τον λόγο και ο μέγας Αθανάσιος και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και η ακολουθία της Υπαπαντής μας εξυμνούν το γεγονός και μας τονίζουν:

«Νηπιάζει δι’ ἐμέ ὁ Παλαιός τῶν Ἡμερῶν» (Κάθισμα ὄρθρου Υπαπαντῆς).

«Ὁ Παλαιός τῶν Ἡμερῶν παιδίον γέγονε» – Μέγας Ἀθανάσιος (ΒΕΠ 36, 225.20).

Ἀλλὰ τί εἴπω, ἢ τί λαλήσω; Ἐκπλήττει γάρ με τὸ θαῦμα. Ὁ Παλαιὸς ἡμερῶν παιδίον γέγονεν, ὁ ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου καθήμενος ἐν φάτνῃ τίθεται, ὁ ἀναφὴς καὶ ἁπλοῦς καὶ ἀσύνθετος καὶ ἀσώματος χερσὶν ἀνθρωπίναις ἑλίσσεται, ὁ τὰ τῆς ἁμαρτίας διασπῶν δεσμὰ σπαργάνοις ἐμπλέκεται, ἐπειδὴ τοῦτο θέλει. Θέλει γὰρ τὴν ἀτιμίαν ποιῆσαι τιμὴν, τὴν ἀδοξίαν ἐνδῦσαι δόξαν, τὸν τῆς ὕβρεως ὅρον ἀρετῆς δεῖξαι τρόπον. (Ιω. Χρυσοστόμος, PG 56, 389).

Σε αυτήν τη δόξα αναφέρθηκε και ο δίκαιος Συμεών, απευθυνόμενος προς την Παναγία:

Καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς Συμεὼν καὶ εἶπε πρὸς Μαριὰμ τὴν μητέρα αὐτοῦ· ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον. καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ῥομφαία, ὅπως ἂν ἀποκαλυφθῶσιν ἐκ πολλῶν καρδιῶν διαλογισμοί. (Λουκ. 2:34-35).

Στη φαντασία κάποιων υπάρχουν φώτα· κατεβαίνει ο θεός τους και τους εμφανίζεται, ανεβαίνουν οι σχολαστικοί στον ουρανό και τον προσκυνούν· θέλουν αισθητές μεγαλοπρέπειες και καθηλωτικές εμφανίσεις. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για την πραγματικότητα, τότε έτσι όπως το παρουσιάζουν, έχουμε μια τυραννική επιβολή του Θεού. Παρουσιάζεται ένας αμέτρητος και παντοδύναμος θεός που, αισθητός, κατέβηκε από τον ουρανό και παρουσιάστηκε μπροστά στον άνθρωπο. Αυτός, και μόνο με τα χνώτα του μπροστά στον άνθρωπο, θα του κάνουν την καρδιά του να πεταρίζει. Έναν τέτοιο θεό θα τον αποδεχτεί και ο πιο άθεος, ακόμα και οι πέτρινες καρδιές. Αυτός λοιπόν ο τύραννος, αυτοπροβαλλόμενος και ασπρομάλλης θεός, που καταλύει την ελευθερία για να τον ψάξει και να τον πιστέψει όποιος θέλει, αυτός είναι ο δυνάστης θεός τους. Αυτός ο θεός τους αδιαφορεί για την ελευθερία και την πίστη και επιβάλλεται με την επιβλητική παρουσία του. Τα λέμε αυτά για να φανεί τι σημαίνει η παρουσία με δόξα στον ουρανό, και ποιες είναι οι συνέπειες για όσα λένε για τη θεοφάνεια.

Σε εμάς, ο δικός μας Θεός είναι μέσα από το δόγμα της τριαδικής Μονάδας Του. (Πιστεύουμε στην τριαδική Μονάδα και αρνούμαστε την τριθεΐα). Εικόνα Του είναι ο Χριστός και μόνο (την άχραντη εικόνα Σου προσκυνούμε, Αγαθέ,… και αρνούμαστε τη χριστομαχία και τα αποξενωμένα από το Πρόσωπό Του χριστομάχα σύμβολα). Επιπλέον, σ' αυτά, ο Χριστός ήρθε στην αφάνεια και ταπεινά, και μόνο με το έργο Του και το παράδειγμά Του ζήτησε από εμάς να Τον ακολουθήσουμε. Αυτό γίνεται μέσα στην Εκκλησία, στη μυστηριακή ζωή, με τον σταυρό Του· με αυτά έχουμε την αποκάλυψη του Προσώπου Του. Έτσι, αρνούμαστε τα ένδοξα ουράνια σύμβολα, τα ινδάλματα και τα ομοιώματα· αυτά για εμάς είναι είδωλα.

Ο αληθινός Θεός δεν υποσχέθηκε εξαρχής, ούτε μας χάρισε δύναμη ούτε το θεαθήναι, αλλά μας ζήτησε να σηκώσουμε τον σταυρό Του. Διότι ο Χριστός εκ ταπεινώσεως και πίστεως, και όχι της δόξας και της επιβλητικής εμφάνισης, ζήτησε να Τον ακολουθήσουμε. Πραγματικά γίνεται δαιμονική αντιστροφή της αλήθειας, διότι αυτό γίνεται με την επιφανή εμφάνιση από τον ουρανό του Θεού. Γι' αυτό και ο Χριστός είπε: «Οι άνθρωποι επιζητούν σημείο, αλλά δεν θα τους δοθεί άλλο από αυτό του σταυρού».

Γενεὰ πονηρὰ καὶ μοιχαλὶς σημεῖον ἐπιζητεῖ, καὶ σημεῖον οὐ δοθήσεται αὐτῇ εἰ μὴ τὸ σημεῖον Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου. καὶ καταλιπὼν αὐτοὺς ἀπῆλθε. (Ματθ. 16:4).

Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς· γενεὰ πονηρὰ καὶ μοιχαλὶς σημεῖον ἐπιζητεῖ, καὶ σημεῖον οὐ δοθήσεται αὐτῇ εἰ μὴ τὸ σημεῖον Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου. ὥσπερ γὰρ ἐγένετο Ἰωνᾶς ὁ προφήτης ἐν τῇ κοιλίᾳ τοῦ κήτους τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας, οὕτως ἔσται καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ καρδίᾳ τῆς γῆς τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας. (Ματθ. 12:39-40).

Καὶ ἀναστενάξας τῷ πνεύματι αὐτοῦ λέγει· τί ἡ γενεὰ αὕτη σημεῖον ἐπιζητεῖ; ἀμὴν λέγω ὑμῖν, εἰ δοθήσεται τῇ γενεᾷ ταύτῃ σημεῖον. (Μαρκ. 8:12).

Με σταυρό έρχεται η σωτηρία, και δεν αναμένεται η όραση του Θεού, το δώρο που θα δοθεί στη μέλλουσα βασιλεία του Θεού, να δοθεί τζάμπα από τώρα. Είναι ιουδαϊκή η πίστη να αναμένεται η όραση του Θεού με σημεία και θεάματα, και φώτα και επίδειξη δύναμης… (Δόξα και καύχημα και προσκύνησή μας είναι ο σταυρός, και όχι η τριπρόσωπη παράσταση). Στον παράδεισο θα βλέπουμε τον σταυρό, και όχι με τρία πρόσωπα τον Θεό. Έχουμε πλήρη θεό τον Χριστό και δίπλα στο φως Του δεν μπορούν να σταθούν οι σκιές των συμβόλων.