Το θείο φως της Αγίας Σοφίας

Το Βυζάντιο αποτέλεσε κιβωτό αληθείας και προόδου και στο πεδίο της μυστηριακής ζωής αλλά και στην καθημερινότητα, στην οικονομία, στην εκπαίδευση, στην τεχνολογία, στις τέχνες και τις επιστήμες

H σημαντικότερη καινοτομία της Αγίας Σοφίας είναι ίσως ότι για πρώτη φορά εδώ το κτίριο συλλαμβάνεται ως εσωτερικός χώρος, σε αντιδιαστολή με ό,τι συμβαίνει με κλασικούς ναούς, όπως ο Παρθενών, ή με βασιλικές, όπως ο παλαιός Αγιος Πέτρος ή η Σάντα Μαρία Ματζόρε στη Ρώμη. Παρά την αδιαμφισβήτητη επιβλητικότητα του εξωτερικού της, η μεγάλη δόξα και η φήμη της Αγίας Σοφίας οφείλονται στο εσωτερικό της, όπου οι επίγειες σκέψεις εξανεμίζονταν και ο πιστός ένιωθε την ψυχή του να φτερουγίζει προς τον ουρανό. Η χριστιανική αντίληψη ότι σημασία δεν έχει τόσο η εξωτερική επίφαση όσο η εσωτερική αλήθεια είχε επηρεάσει σαφώς το διακοσμητικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας».

ΕΝ ΕΤΟΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ…

Ο Θεός είναι ο Ων. Ο Υπάρχων. Τίποτε πέραν τούτου μεγαλύτερον, τίποτε αληθέστερον… Απεκαλύφθη εις τον εκλεκτόν Του λαόν Ισραήλ και ήνοιξε μετ’ αυτού διάλογον. Και ο διάλογος ούτος εκωδικοποιήθη εις την Παλαιάν Διαθήκην… Εις τα «Εθνη» «ωμίλησε» δια του «σπερματικού λόγου», δια της φυσικής οδού. Και «ότε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου», «επ’ εσχάτων των ημερών τούτων ελάλησεν ημίν εν Υιώ»… Και έκτοτε, έκλεισεν ο διάλογος, ο «δια γνόφου και νεφέλης» με τον Ισραήλ και ήνοιξεν ένας άλλος διάλογος, «τοσούτω κρείττων γενόμενος των αγγέλων, όσω διαφορώτερον παρ’ αυτούς κεκληρονόμηκεν όνομα». Ο διάλογος με τα Έθνη, με ολόκληρον τον κόσμον… Και ο διάλογος ούτος συνεπυκνώθη εις την Καινήν Διαθήκην. Η Καινή Διαθήκη είναι κήρυγμα, εξαγγελία του θελήματος του Θεού, είναι το Ευαγγέλιον. Ως κήρυγμα αποτελεί μονόλογον. Ως πρόσκλησις προς τα λογικά όντα, προς έτερον λόγον, μεταβάλλεται εις διάλογον. Κατά βάθος, βεβαίως, ο Θεός λαλεί προς τους ανθρώπους, δεν διαλέγεται. Διαλέγεται ο άνθρωπος με τον Θεόν, αφού έχει αντιρρήσεις, διατυπώνει ενστάσεις, αρνείται, αποδέχεται τον λόγον, μισεί, αγαπά… Ο λόγος όμως δεν είναι μόνον λόγος, δεν είναι Ευαγγέλιον μόνον. Είναι και ζωή, ύπαρξις, οντότης, σαρξ. Και «ο λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν». Και ούτως, ο ενυπόστατος λόγος, ο Ιησούς Χριστός, ίδρυσε την Εκκλησίαν…  Και η Εκκλησία είναι Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική, αποτελουμένη από τον Χριστόν ως Κεφαλήν και τα μέλη, τους πιστούς, ως Σώμα Του… Τούτο αποτελεί την θεμελιωδεστέραν δογματικήν αλήθειαν της Εκκλησίας. Και η σύνθεσις αυτή, Κεφαλής και Σώματος, ελέγχει πάσας τας περί «Χριστιανισμού» κ.λ.π. θεωρίας, ως λυδία λίθος…

Σπᾶσε τούς κάβους τῆς ἁμαρτίας

«Ἡ ὑμνογραφία τῆς σημερινῆς ἑορτῆς εἶναι ἡ πηγή τοῦ θείου κηρύγματός μας. Τό «Ἀπολυτίκιον» ἀναφέρει γιά τόν ἅγιο Ἐλευθέριο ὅτι κατέστη «καθαιρέτης τοῦ Σατάν». Τό «Κάθισμα» γράφει: «Ἐλεύθερον τόν νοῦν, ἐκ παθῶν κεκτημένος, ἐγένου τοῦ Θεοῦ, γνησιώτατος δοῦλος» καί τό «Κοντάκιον» προσθέτει: «Ἱερομάρτυς Ἐλευθέριε κινδύνων πολυτρόπων ἐλευθέρωσον».

Πράγματι, ὁ ἅγιος Ἐλευθέριος «ὡς τῆς θείας ἐλευθερίας ἐπώνυμος», μᾶς νουθετεῖ στήν ἐλευθερία ἀπό τήν ἁμαρτία.

Ὑπάρχει ὁ διάβολος μέ τίς μεθοδεῖες του, ὑπάρχει αὐτός ὁ ἀόρατος πνευματικός πόλεμος, ὑπάρχει τό κακό. Ἡ ἁμαρτία ἔρχεται καί μολύνει τήν ὕπαρξή μας καί μᾶς αἰχμαλωτίζει στή δουλεία τῶν παθῶν. Ἡ Ἁγ. Γραφή γράφει γιά «δουλεία» καί «αἰχμαλωσία» σπουδαῖες ἔννοιες ἐξαιρετικά ἐκφραστικές γιά νά καταλάβουμε τήν κατάσταση πού δημιουργεῖ ἡ ἁμαρτία. Λέγει ὁ Ἀπ. Παῦλος: «Τῇ ἐλευθερίᾳ οὖν ᾖ Χριστός ἡμᾶς ἠλευθέρωσε, στήκετε καί μή πάλιν ζυγῷ δουλείας ἀνέχεσθε» καί ἀκόμη γράφει: «Βλέπω ἕτερον νόμον ἐν τοῖς μέλεσί μου ἀντιστρατευόμενον τῷ νόμῳ τοῦ νοός μου καί αἰχμαλωτίζοντά με ἐν τῷ νόμῳ τῆς ἁμαρτίας». Τό σῶμα παρουσιάζεται σάν δοῦλο καί αἰχμάλωτο στήν ἁμαρτία καί ἐκτελεῖ ὅ,τι τοῦ ὑπαγορεύει ἡ ἁμαρτωλή συνείδηση. Ἡ ἁμαρτία, λοιπόν, πολύμορφος, εἶναι ἡ ἐσχάτη ἀφροσύνη καί μ’ ὅλους τούς σάπιους καρπούς της ἀποτελεῖ ἐφεύρεση τοῦ μισόκαλλου καί ἀνθρωποκτόνου σατανᾶ. Ἡ ἁμαρτία εἶναι πτώση. Πρόκειται γιά καταστρατήγηση τῶν θείων ἐντολῶν. Εἶναι πλέον ἡ ἀπουσία τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν ζωή μας.

Ὅμως, ὁ πιστός χριστιανός ἔχει μέσα στό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας τήν δύναμη ν’ ἀπελευθερωθεῖ ἀπό τήν ἁμαρτία. Νά γίνει «καθαιρέτης τοῦ σατάν», νά ἐκδιώξει τούς πονηρούς λογισμούς τοῦ νοῦ του, νά ἐλευθερωθεῖ ἀπό τίς διαβολικές παγίδες.

Στην Ορθοδοξία συντελείται η προσωπική κοινωνία και συνάντηση του πιστού με τον Θεό

Η Ορθοδοξία είναι η αποκάλυψη του Θεού με την ενανθρώπιση του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος. Δεν είναι δηλαδή η Ορθοδοξία απλώς μία θρησκευτική τελετουργία ή θρησκευτική γνωσιολογία και θρησκευτικός στοχασμός. Στην Ορθοδοξία συντελείται η προσωπική κοινωνία και συνάντηση του πιστού με τον Θεό, ο Οποίος στις σχέσεις Του με τον άνθρωπο δεν είναι μόνο Θεός , αλλά Θεάνθρωπος. Και η συνάντηση και κοινωνία του πιστού με τον Θεάνθρωπο συντελείται με την βιωματική ένταξή του στο Σώμα του Χριστού, την Αγία Εκκλησία Του και την μέθεξη της Θείας Χάριτος με τα μυστήρια της Εκκλησίας. Χωρίς την βιωματική αυτή ένταξη είναι αδύνατη η λύτρωση, η αναγέννηση και τελείωση του ανθρώπου. Η Ορθοδοξία ως καθαρώς πνευματική βασιλεία του Χριστού έχουσα αποκλειστικό σκοπό την πνευματική αναγέννηση, απολύτρωση και θέωση του ανθρώπου, αποτελεί την μοναδική δυνατότητα για την διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων και συνεπώς κοινοτήτων με ανθρώπινο πρόσωπο, όπως απέδειξε με την δισχιλιετή προσφορά Της στην ανθρωπότητα.

«Ο ΚΥΡΙΟΣ ΙΗΣΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΩΤΗΡ;»

[εκφωνήθηκε στην Ιερά Μονή Κομνηνείου Λαρίσης στις 20-12-1987]

Το μήνυμα, αγαπητοί μου, του αρχαγγέλου Γαβριήλ προς τον απορούντα Ιωσήφ περί της Μαρίας της μνηστής του ήτο: «Ἰωσὴφ υἱὸς Δαυΐδ, μὴ φοβηθῇς παραλαβεῖν Μαριὰμ τὴν γυναῖκά σου· τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεννηθὲν ἐκ Πνεύματός ἐστιν Ἁγίου. Τέξεται δὲ υἱὸν καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν».

Το μήνυμα αυτό, αγαπητοί μου, του αρχαγγέλου Γαβριήλ προς τον Ιωσήφ ήταν θεμελιακό. «Αὐτὸς», λέγει, «σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν». «Σώσει». Θα είναι Σωτήρας. «Σώσει». Ή, όπως ακριβώς ο άγγελος είπε στους ποιμένας, όπως μας περιγράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς, ότι «ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον Σωτήρ». Σωτήρ! Και ετέχθη αυτός ο Σωτήρ σήμερον.

Φώτης Κόντογλου : Οι πειρασμοί.

«Ὅπως τὰ βλέφαρα ἀγγίζουνε τόνα τ᾿ ἄλλο, ἔτσι κι οἱ πειρασμοὶ εἶνε κοντὰ στοὺς ἀνθρώπους. Καὶ τὰ οἰκονόμησε ὁ Θεὸς μὲ σοφία, γιὰ τὴ δική σου ὠφέλεια, γιὰ νὰ χτυπᾶς μὲ ὑπομονὴ τὴν πόρτα Του, καὶ ἀπὸ τὸν φόβο τῶν λυπηρῶν νὰ Τὸν θυμᾶται ὁ λογισμός σου, καὶ νὰ Τὸν σιμώσεις μὲ τὴν προσευχή, καὶ ν᾿ ἁγιαστεῖ ἡ καρδιά σου μὲ τὸ νὰ Τὸν συλλογίζεσαι. Καὶ σὰν Τὸν ἐπικαλεστεῖς θὰ σ᾿ ἀκούσει, καὶ θὰ μάθεις πῶς ὁ Θεὸς εἶνε Κεῖνος ποὺ θὰ σὲ γλυτώσει. Καὶ θὰ νοιώσεις Κεῖνον ποὺ σ᾿ ἔπλασε καὶ ποὺ νοιάζεται γιὰ σένα καὶ ποὺ σὲ φυλάγει καὶ πώπλασε διπλὸ τὸν κόσμο γιὰ σένα, τὸν ἕνα σὰν δάσκαλο καὶ πρόσκαιρο παιδευτή, τὸν ἄλλο σὰν πατρογονικὸ σπίτι σου καὶ αἰώνια κληρονομιά σου. Δὲν σ᾿ ἔκανε ὁ Θεὸς ἀπαλλαγμένο ἀπ᾿ τὰ λυπηρά, μήπως θαρρευόμενος στὴν Θεότητα, κληρονομήσεις ὅ,τι κληρονόμησε κεῖνος, ποὺ πρῶτα λεγότανε Ἑωσφόρος, κι ὕστερα γίνηκε Σατανᾶς καὶ πάλι δὲν σ᾿ ἔκανε ἀλύγιστον καὶ ἀσάλευτον, γιὰ νὰ μὴ γίνεις σὰν τ᾿ ἄψυχα τὰ κτίσματα καὶ σοῦ δοθοῦνε τὰ ἀγαθὰ δίχως κέρδος καὶ δίχως μισθό, ὅπως στὰ ἄλογα εἶνε τὰ φυσικὰ χαρίσματα τὰ χτηνώδικα. Γιατὶ εἶνε εὔκολο σ᾿ ὅλους νὰ καταλάβουνε πόση ὠφέλεια καὶ πόση φχαρίστηση καὶ ταπείνωση κερδίζει ὁ ἄνθρωπος περνώντας τοῦτα τὰ μπόδια».