Παληό και Νέο ημερολόγιο -- Του αειμνήστου Αθανασίου Σακαρέλλου, Θεολόγου

4. Ο 15 ος Κανόνας της Πρωτοδευτέρας Συνόδου

Α. Πότε η παύση της «κοινωνίας» με τον επίσκοπο επαινείται

Η Πρωτοδευτέρα Σύνοδος συγκλήθηκε το έτος 861, από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ, γιο του εικονομάχου Θεοφίλου. Ο 15 ος Κανόνας της Συνόδου αυτής, είναι ένας άλλος Κανόνας, που προβλέπει την παύση ή διακοπή της «κοινωνίας» από τον επίσκοπό του. Ο Κανόνας αυτός είναι πολύ σημαντικός. Αναφέρεται όμως, μόνο σε μία ειδική περίπτωση. Όταν κάποιος επίσκοπος κηρύττει δημόσια αίρεση, καταδικασμένη από Συνόδους και Πατέρες. Στη περίπτωση αυτή ο Κανόνας λέει, πως όποιος παύει την «κοινωνία» από τον επίσκοπο, που κηρύττει αίρεση, προτού ακόμα αποφασίσει η Σύνοδος, αυτός όχι μόνο δεν πρέπει να τιμωρείται, αλλ’ απεναντίας να επαινείται, γιατί έπαψε την κοινωνία» από ψευδεπίσκοπο και ψευδοδιδάσκαλο, όπως αποκαλεί τον αιρετικό επίσκοπο, και δεν τεμάχισε την Εκκλησία, αλλ’ απεναντίας την έσωσε από σχίσματα. 

Β. Ποιες αιρέσεις αφορά ο 15 ος Κανόνας της Πρωτοδευτέρας Συνόδου:

Ο 15 ος Κανόνας της Πρωτοδευτέρας είναι ειδικός Κανόνας. Από όλες τις περιπτώσεις, που οι πιστοί μπορούν να διακόπτουν τη «κοινωνία» από τον επίσκοπό τους, ρυθμίζεται μόνο μία. Είναι η περίπτωση, που επίσκοπος δημοσία διδάσκει απροκάλυπτα μία αιρετική διδασκαλία, καταδικασμένη είτε από Συνόδους, είτε από Πατέρες. Ο 15 ος Κανόνας δεν καταργεί τον 31 ο Αποστολικό Κανόνα, αλλά τον συμπληρώνει. Ενεργεί δηλ. παράλληλα με αυτόν. Είναι λάθος, λοιπόν, να νομίσει κάποιος ότι μόνο στην περίπτωση του 15 ου Κανόνα επιτρέπεται διακοπή της «κοινωνίας», δηλ. «αποτείχιση» από τον διδάσκοντα κακοδοξίες επίσκοπο.

Γ. Δυνητική ή υποχρεωτική η διακοπή της «κοινωνίας»;

Πρέπει να εξετάσουμε κι’ ένα άλλο ζήτημα, που προκαλεί διχογνωμίες. Τέθηκε το θέμα, αν η διακοπή της «κοινωνίας» από τον επίσκοπο, που έχει εκπέσει από την Ορθόδοξη πίστη, αποτελεί δυνατότητα, δικαίωμα, ή υποχρέωσή του πιστού. Οι Ιεροί Κανόνες δεν ορίζουν τίποτα γι’ αυτό. Θα πρέπει και πάλι να καταφύγουμε στους Πατέρες, να δούμε τη γνώμη τους. Κατ’ αρχήν, πρέπει να αποκλείσουμε την περίπτωση, ότι η διακοπή αυτή μπορεί να είναι «δικαίωμα». Στην Εκκλησία του Χριστού, κανένα μέλος της δεν έχει δικαιώματα. Τα μέλη της Εκκλησίας, έχουν απέναντι στο Χριστό, που είναι η κεφαλή της Εκκλησίας, μόνο υποχρεώσεις και τίποτε άλλο. Όλοι «δούλοι αχρείοι εσμέν». Οι δούλοι ποτέ δεν έχουν δικαιώματα απέναντι στο αφεντικό τους. Ούτε οι χριστιανοί, απέναντι στο Χριστό. Τόσο η αγία Γραφή, όσο και οι Πατέρες, όταν μιλάνε για αιρέσεις και κακοδοξίες, συνιστούν στους πιστούς με επιτακτικό τρόπο, να φεύγουν μακριά από τα άτομα αυτά, άλλα και από εκείνα, που «κοινωνούν» με τους αιρετικούς. Ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας συμβουλεύει τους Ορθοδόξους της εποχής του, να διατηρήσουν τους εαυτούς τους άσπιλους και άμωμους, να μη «κοινωνούν» με τον αιρετικό Νεστόριο, μήτε να ακούνε τις διδασκαλίες του, γιατί είναι λύκος και όχι ποιμένας! Αυτό, και μόνο συνιστά άφευκτη υποχρέωση των πιστών να παύουν την «κοινωνία» με τον αιρετικό επίσκοπο. Επομένως, στις περιπτώσεις που οι Ιεροί Κανόνες, τουλάχιστον για λόγους αιρέσεως, προβλέπουν αποτείχιση από τον επίσκοπο, αυτή πρέπει να θεωρηθεί υποχρεωτική για κάθε πιστό. Δεν μπορεί ποτέ να νοηθεί ότι οι Πατέρες θα άφηναν ένα Ορθόδοξο πιστό να μένει κοντά σ’ ένα αιρετικό, να «κοινωνεί» μαζί του

μυστηριακά και παρά ταύτα να τον θεωρούν Ορθόδοξο! Ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης αναφερόμενος σ’ όσους «κοινωνούν» τα μυστήρια των αιρετικών λέγει ότι, όπως ο θείος άρτος όταν λαμβάνεται από τους Ορθοδόξους κάνει όσους μεταλαμβάνουν ένα σώμα, έτσι και ο αιρετικός άρτος, κάνει αυτούς που μετέχουν σ’ αυτόν, ένα σώμα αντίθετο απ’ τον Χριστό! Σ’ άλλο σημείο, ο αυτός άγιος γράφει ότι η κοινωνία από τους αιρετικούς, δεν είναι κοινός άρτος, αλλά δηλητήριο, που βλάπτει όχι το σώμα, αλλά την ψυχή! Και σ’ άλλο σημείο, συμπληρώνει ότι το να κοινωνεί κάποιος από αιρετικούς, ή προφανώς διαβεβλημένους κληρικούς κατά τον βίον, αυτό απομακρύνει από τον Θεό και οδηγεί τον άνθρωπο στον διάβολο!  Θ’ αναφερθούμε και σ’ ένα άλλο άγιο, τον μεγάλο δογματικό της Ορθοδοξίας, τον Ιωάννη Δαμασκηνό. Λέει ο άγιος αυτός, ότι με όλες τις δυνάμεις μας πρέπει να φυλαγόμαστε για να μην πάρουμε μετάληψη από αιρετικούς, ούτε να δώσουμε ποτέ σ’ αυτούς τη δική μας, γιατί ο Κύριος είπε να μη δίνουμε τα άγια στους σκύλους, για να μη γίνουμε μέτοχοι της κακοδοξίας τους και της θείας τιμωρίας τους! Ο Γεννάδιος Σχολάριος, ο πρώτος Πατριάρχης μετά την άλωση της Βασιλεύουσας, πνευματικό τέκνο του αγίου Μάρκου του Ευγενικού, καθορίζει με άριστο τρόπο τη στάση των Ορθοδόξων, απέναντι των επισκόπων. Γράφει σε μια επιστολή του στους μοναχούς, να επιτηρούν τους επισκόπους, να βλέπουν αν είναι Ορθόδοξοι, ότι δεν διδάσκουν κακόδοξες διδασκαλίες και δεν συλλειτουργούν με αιρετικούς ή σχισματικούς! Αυτό σημαίνει ότι η διακοπή της «κοινωνίας» πιστού από τον επίσκοπό του, τουλάχιστον όταν υπάρχουν λόγοι πίστεως, είναι υποχρεωτική και όχι δυνητική.