Παληό και Νέο ημερολόγιο -- Του αειμνήστου Αθανασίου Σακαρέλλου, Θεολόγου

                                                                           Ε΄

Ισχυρισμοί Νεοημερολογιτών για το Ημερολόγιο

Οι Νεοημερολογίτες κατηγορούν όσους έμειναν πιστοί στο Παληό Ημερολόγιο ότι ένα απλό επιστημονικό θέμα όπως είναι το ζήτημα του Ημερολογίου, το κατέστησαν δογματικό και έσχισαν την Εκκλησία. Στην ενότητα αυτή εξετάζουμε μερικές απ’ τις κατηγορίες που διατύπωσαν κατά καιρούς οι διάφοροι Νεοημερολογίτες σχετικά με το Ημερολόγιο αυτό καθ’ εαυτό, την υποτιθέμενη διόρθωσή του από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄ τον 16 ο αιώνα και τον Χρυσόστομο Παπαδόπουλο το 1924.

1. Το ημερολόγιο είναι αστρονομικό κι’ όχι δογματικό ζήτημα

1. H άποψη, που υποστηρίζουν όσοι ακολουθούν το Νέο ημερολόγιο, ότι το ημερολόγιο, είναι αστρονομικό επιστημονικό θέμα και όχι δογματικό, ή εκκλησιαστικό, είναι σωστή. Με την άποψη όμως αυτή συμφωνούν και όσοι συνεχίζουν ν’ ακολουθούν το Παληό ημερολόγιο! Εκείνο όμως που υποστηρίζουν σχετικά με το θέμα αυτό, όσοι ακολουθούν το Παληό ημερολόγιο, είναι άλλο. Λένε, ότι «το ημερολόγιο είναι επιστημονικό θέμα, εκκλησιαστικό όμως και δογματικό θέμα, είναι το ημερολογιακό»! Κι’ αυτό, είναι το σωστό. Πράγματι, είναι άλλο πράγμα το «ημερολόγιο», κι΄ άλλο, το «ημερολογιακό»! Όταν λέμε «ημερολόγιο» εννοούμε ένα χρονομετρικό σύστημα με το οποίο μετράμε το χρόνο. Τέτοια συστήματα, ημερολόγια, για τη μέτρηση του χρόνου, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, υπήρξαν πολλά. Όταν όμως λέμε «ημερολογιακό», εννοούμε κάτι που σχετίζεται με το ημερολόγιο, αλλά δεν είναι αυτό τούτο το ημερολόγιο. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία δύο πράγματα σχετίζονται με το ημερολόγιο. Το ένα είναι το Εορτολόγιο και το άλλο είναι το Πασχάλιο. Το ημερολόγιο, το Εορτολόγιο και το Πασχάλιο δεν αποτελούν ένα πράγμα. Το καθένα, από τα τρία αυτά, είναι ανεξάρτητο από το άλλο. Απόδειξη τούτου είναι, ότι το Ρωμαϊκό ημερολόγιο επιβλήθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα στο Ρωμαϊκό κράτος το 46 π. Χ., τότε που δεν υπήρχε ούτε Εορτολόγιο, ούτε Πασχάλιο. Έτσι, το ημερολόγιο είναι θέμα αστρονομικό και επιστημονικό. Το ημερολογιακό είναι θέμα εκκλησιαστικό και δογματικό. Ξεχωριστά πράγματα.

2. Όταν λέμε Εορτολόγιο, εννοούμε το καθορισμό της ημερομηνίας, που γιορτάζονται οι ακίνητες γιορτές στη διάρκεια του έτους. Αυτές αναφέρονται σε ορισμένα ιστορικά γεγονότα, που έχουν σχέση, είτε με τη θεία οικονομία της ενανθρώπισης του Κυρίου, όπως είναι η σύλληψη του Τιμίου Προδρόμου, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, η Γέννηση του Προδρόμου, τα Χριστούγεννα, η Υπαπαντή, κτλ., είτε με την άθληση των αγίων μαρτύρων, ή τη μνήμη των οσίων Πατέρων της Εκκλησίας και των άλλων αγίων της, όπως είναι οι Προφήτες, οι Απόστολοι, οι Προπάτορες και οι Δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης. Από αυτή την πλευρά το Εορτολόγιο είναι θέμα εκκλησιαστικό.

3. Όταν λέμε Πασχάλιο, εννοούμε το καθορισμό των κινητών εορτών, που έχουν ως βάση την εορτή του Πάσχα. Το Πάσχα δεν γιορτάζεται σταθερά σε μια ημερομηνία κάθε χρόνο. Προσδιορίζεται κάθε χρόνο σε διαφορετικές ημερομηνίες. Είναι γνωστό, ότι για το ζήτημα αυτό του γιορτασμού του Πάσχα στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους υπήρξε μεταξύ των τοπικών Εκκλησιών μια διάσταση. Ορισμένες Εκκλησίες, ιδίως στη Μικρά Ασία, γιόρταζαν το Πάσχα μαζί με τους Εβραίους, στις 14 του εβραϊκού μήνα Νισάν, που αντιστοιχεί στο δικό μας μήνα Μάρτιο - Απρίλιο. Αντίθετα, οι υπόλοιπες Εκκλησίες γιόρταζαν το Πάσχα πάντοτε ημέρα Κυριακή, μετά τις 14 του μήνα Νισάν. Είναι φανερό, ότι πιο ακριβείς ως προς τα γεγονότα του σταυρικού Πάθους του Κυρίου, που περιγράφει η Αγία Γραφή, ήταν οι Εκκλησίες, που γιόρταζαν το Πάσχα μετά τις 14 του Νισάν. Ο Χριστός σταυρώθηκε και απέθανε την παραμονή του εβραϊκού Πάσχα και αναστήθηκε την επομένη του Πάσχα των Εβραίων, δηλ. ημέρα Κυριακή. Η διαφωνία αυτή μεταξύ των τοπικών Εκκλησιών με την πάροδο του χρόνου πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις, για να φτάσει κάποια στιγμή, στα τέλη του 2 ου αιώνα, στη μεταξύ τους «παύση της κοινωνίας». Ο πάπας Βίκτωρ (189 –199) απέκοψε τις Εκκλησίες, που γιόρταζαν το Πάσχα στις 14 του Νισάν, «ως ετεροδοξούσες»! Τελικά, το ζήτημα έλυσε η Α΄ Oικουμενική Σύνοδος, η οποία αποφάσισε, ότι το Πάσχα πρέπει να γιορτάζεται ημέρα Κυριακή, και να μη συμπίπτει με το Πάσχα των Εβραίων, που γιορτάζονταν στις 14 του μήνα Νισάν. Το Πάσχα των Εβραίων γιορτάζονταν σε ανάμνηση της εξόδου των Εβραίων από τη γη των Αιγυπτίων. Αυτή την απελευθέρωσή τους από τους Αιγυπτίους, κατ’ εντολή του Θεού, γιορτάζουν οι Εβραίοι με τη γιορτή του Πάσχα. Η αναχώρηση των Εβραίων έγινε τα μεσάνυκτα της 14 ης του μήνα Νισάν, με την εαρινή πανσέληνο, η οποία τους βοήθησε να βλέπουν στο σκοτάδι. 229 Από τότε οι Εβραίοι γιόρταζαν το Πάσχα τους στις 14 του Νισάν, στην πρώτη δηλ. πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία , που συνέπιπτε την 1 η του Νισάν. Ο μήνας Νισάν ήταν ο πρώτος μήνας της άνοιξης για τους Εβραίους. Ήταν η θρησκευτική πρωτοχρονιά τους. Το πολιτικό τους έτος άρχιζε από τον μήνα Τισρί, που αντιστοιχεί στο δικό μας μήνα Σεπτέμβριο. Οι Εβραίοι όμως ακολουθούσαν και ακολουθούν μέχρι σήμερα το σεληνιακό ημερολόγιο. Δεν είχαν δηλ. ως βάση τις κινήσεις του ηλιακού συστήματος, όπως έχουμε εμείς. Το έτος για τους Εβραίους καθορίζεται από το «ηλιακό σύστημα», όπως και σε μας. Οι 12 μήνες τους όμως καθορίζονται από τις φάσεις της Σελήνης, τις νουμηνίες. Ο προσδιορισμός των νουμηνιών αυτών είναι μια αρκετά περίπλοκη υπόθεση, την οποία δεν μπορούμε να αναλύσουμε εδώ. 230

4. Οι Πατέρες λοιπόν της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, για τον καθορισμό της γιορτής του Πάσχα έπρεπε να λάβουν υπόψη τους το γιορτασμό του Πάσχα από τους Εβραίους στις 14 του μήνα Νισάν. Ο γιορτασμός αυτός δεν ήταν σε σταθερή ημερομηνία Γι’ αυτό οι Πατέρες έπρεπε να προσαρμόσουν τον γιορτασμό του χριστιανικού Πάσχα, σ΄ ένα μόνο ημερολόγιο, κοινό για όλους τους χριστιανούς. Κι’ αυτό το ημερολόγιο ήταν το ρωμαϊκό ημερολόγιο, που είχε επιβάλλει στο Ρωμαϊκό κράτος το 46 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας. Οι Εβραίοι εύρισκαν την ημερομηνία του Πάσχα τους, της 14 ης Νισάν, από την πρώτη εμφάνιση της Νέας Σελήνης, της οποίας η Πανσέληνος θα έπεφτε κατά, ή, αμέσως μετά την εαρινή ισημερία. Εκείνο, που ενδιέφερε τους Πατέρες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου ήταν να γιορτάζεται το Πάσχα από όλους τους πιστούς την ίδια ημερομηνία, η οποία μάλιστα έπρεπε να είναι μετά την εαρινή ισημερία. Ενδιέφερε επίσης τους Πατέρες η ημερομηνία του χριστιανικού Πάσχα να έπεται του Εβραϊκού Πάσχα της 14 ης του Νισάν, που προσδιορίζονταν από την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία. Για τους Πατέρες αυτό που είχε ιδιαίτερη σημασία ήταν, το να μη συνεορτάζουν οι χριστιανοί το Πάσχα τους με το Πάσχα των Εβραίων. Ήθελαν οι Πατέρες να γιορτάζεται το Πάσχα ημέρα Κυριακή και να μη γιορτάζεται πριν την εαρινή ισημερία. Έθεσαν επίσης ως τέταρτο «όρο» καθορισμού του Πάσχα, την ύπαρξη της πρώτης πανσελήνου, μετά την εαρινή ισημερία.

5. Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος δεν αναφέρθηκε στο Ρωμαϊκό ημερολόγιο, το Παληό. Πολύ περισσότερο, δεν τον καθιέρωσε ρητά, όπως νομίζεται από ορισμένους. Εκείνο όμως που έκανε ήταν να προσαρμόσει σ’ αυτό το Πασχάλιό της, υπό την έννοια, ότι με βάση αυτό προσδιόρισε τους «όρους» καθορισμού της ημερομηνίας του χριστιανικού Πάσχα, και ιδίως την εαρινή ισημερία. Αυτό ήταν απαραίτητο, για να μη γιορτάζεται το Πάσχα, άλλοτε προ της εαρινής ισημερίας και άλλοτε μετά. Αυτό θα είχε ενδεχόμενη συνέπεια, ένα έτος να γιορτασθεί δύο φορές το Πάσχα και το άλλο, καμία! Θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα, ότι τους αγίους Πατέρες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου δεν τους απασχόλησε η εαρινή ισημερία από την πλευρά της αστρονομικής ακρίβειας 231 . Για το λόγο αυτό δέχθηκαν ως ημερομηνία της εαρινής ισημερίας, την λανθασμένη της 21 ην Μαρτίου, στην οποία είχε εκπέσει το 325 μ.Χ. και όχι την σωστή της 23 ης Μαρτίου, 232 που ήταν η ακριβής ημερομηνία το 46 π.χ., όταν θεσπίστηκε το Ρωμαϊκό ημερολόγιο από τον Ιούλιο Καίσαρα. Αλλά και όταν αργότερα, τον 14 ο αιώνα, ο Νικηφόρος Γρηγοράς ζήτησε τη διόρθωση του Παληού Ημερολογίου, ούτε τότε άλλαξε η εαρινή ισημερία. Και ένας επί πλέον λόγος, πέραν των εκκλησιαστικών, που δεν διορθώθηκε η ημερομηνία της εαρινής ισημερίας, είναι και το ότι το σεληνιακό ημερολόγιο των Εβραίων, έχανε και αυτό ορισμένο χρόνο. Το Παληό ημερολόγιο από το 325 μ.Χ. μέχρι το 1924 έχασε 13 μέρες. Στο ίδιο διάστημα το σεληνιακό ημερολόγιο των Εβραίων έχασε 5 μέρες! Υπήρχε δηλ. και σ’ αυτό το σημείο κάποια αντιστοιχία μεταξύ των δύο αυτών ημερολογίων. Με όσα ήδη είπαμε, βλέπουμε τον ξεκάθαρο εκκλησιαστικό χαρακτήρα του Πασχαλίου, που είναι στοιχείο του «ημερολογιακού». Απομένει να δούμε και τον δογματικό χαρακτήρα του.

6. Ο πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄, το 1582 μ.Χ., εκτός από την αλλαγή του Ρωμαϊκού ημερολογίου, που το αντικατέστησε με το Φράγκικο ή Γρηγοριανό ημερολόγιο, επενέβη και στο Πασχάλιο, το οποίο τροποποίησε. Επενέβη δηλαδή σε περιοχή που ανάγεται στο «ημερολογιακό»! Αφαίρεσε δηλ. από το Πασχάλιο τον όρο να προηγείται ο γιορτασμός του Πάσχα των Εβραίων, από το Πάσχα των χριστιανών. Έτσι, όσοι δέχτηκαν τις καινοτομίες αυτές του πάπα στο Πασχάλιο, συμβαίνει να γιορτάζουν πολλές φορές το Πάσχα τους πριν από το Πάσχα των Εβραίων. Η επέμβαση αυτή του πάπα στο Πασχάλιο είναι άσχετη, όπως είπαμε, με την αλλαγή στο ημερολόγιο. Μέχρι το 1924, όσοι πίεζαν τους Ορθοδόξους να δεχθούν το Γρηγοριανό ημερολόγιο, επεδίωκαν και την αποδοχή από την Ορθόδοξη Εκκλησία και του «Νέου Πασχαλίου» του πάπα. Αυτό το έκαναν προκειμένου όλοι οι λεγόμενοι χριστιανοί, δηλ. Ορθόδοξοι και αιρετικοί, να γιορτάζουν ταυτόχρονα, τις ίδιες δηλ. ημερομηνίες, τις μεγάλες γιορτές της χριστιανοσύνης, τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Ο λόγος αυτός του συνεορτασμού είναι, ότι έτσι θα επιτυγχάνονταν η προσέγγιση των διαφόρων χριστιανικών «εκκλησιών» και τελικά η «ένωσή» τους σε μία Εκκλησία! Η τοποθέτηση αυτή σημαίνει πλήρη αποδοχή της αιρετικής «θεωρίας των κλάδων», που είναι το θεμέλιο του Οικουμενισμού! Από τη στιγμή, που κάποιος δεχθεί ότι δεν υπάρχει η «Μία αγία καθολική και αποστολική Εκκλησία», ότι υπάρχουν πολλές «άγιες καθολικές και αποστολικές Εκκλησίες» του Χριστού, οι οποίες πρέπει να συνενωθούν για να ιδρυθεί έτσι εκ νέου η «Μία αγία καθολική και αποστολική Εκκλησία» του Χριστού, υπάρχει πλέον τεράστιο δογματικό ζήτημα! Για το λόγο αυτό, το ημερολογιακό ζήτημα δεν είναι ένα απλό εκκλησιαστικό θέμα. Είναι μεγάλο δογματικό ζήτημα.