Παληό και Νέο ημερολόγιο -- Του αειμνήστου Αθανασίου Σακαρέλλου, Θεολόγου

2. Τι λένε οι ιεροί Κανόνες για την «αποτείχιση»

1. Η Εκκλησία είναι θείος οργανισμός. Έχει μέλη της, ανθρώπους. Η κοινότητα αυτή των ανθρώπων, δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς οργάνωση και τάξη. Ήδη, στη κοινότητα των Αποστόλων υπήρχε η τάξη αυτή. Η Εκκλησία απ΄ τη πρώτη στιγμή της ύπαρξής της μετά την Πεντηκοστή, θέσπισε τους νόμους της, που έπρεπε να διέπουν τόσο την ίδια, όσο και τα μέλη της. Έτσι, οι άγιοι Πατέρες, εκτός από τη διδασκαλία και τις εντολές τους στους πιστούς, άφησαν στην Εκκλησία και συγκεκριμένους νόμους. Είναι οι ιεροί Κανόνες, οι οποίοι έχουν τεράστια σημασία για τη ζωή της και τη σωτηρία των μελών της. Η αγία Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος αναφερόμενη στη σημασία των ιερών Κανόνων λέει τα εξής σημαντικά:

«Ο Παύλος λέει: Κι’ αν εμείς ή ακόμη κι ένας άγγελος από τον ουρανό σας κηρύξει ευαγγέλιο διαφορετικό από το ευαγγέλιο που σας κηρύξαμε, να είναι ανάθεμα. Επειδή , λοιπόν, αυτά είναι έτσι, και μαρτυρούνται σ’ εμάς, εμείς χαιρόμαστε μ’ αυτά, όπως (θα χαίρονταν) κάποιος, αν έβρισκε πολλά λάφυρα. Ενστερνιζόμαστε με χαρά τους θείους κανόνες. Ενδυναμώνουμε απαρασάλευτα όλα όσα μας διατάζουν, γιατί αυτά διατυπώθηκαν από τις άγιες σάλπιγγες του Πνεύματος, τους πανεύφημους Αποστόλους , από τις έξι άγιες οικουμενικές συνόδους και από τις τοπικές συνόδους, που συγκλήθηκαν για να εκδώσουν τέτοιες διαταγές, και από τους αγίους Πατέρες μας. Γιατί όρισαν αυτά που είναι συμφέροντα, φωτισμένοι όλοι από ένα και το αυτό Πνεύμα …» 150 Στον επίλογο των Αποστολικών Κανόνων διαβάζουμε: «Αυτά και για τους Κανόνες διατάσσονται από μας σε σας, επίσκοποι. Εσείς μένοντας πιστοί σ’ αυτούς θα σωθήτε και θα έχετε ειρήνη, ενώ εάν δείξετε απείθεια θα τιμωρηθείτε και θα έχετε διαρκή πόλεμο μεταξύ σας, και θα υποστείτε την ανάλογη τιμωρία της ανυπακοής σας». 151 Γι’ αυτό, οδηγός κάθε πιστού, εκτός από τη διδασκαλία των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας, είναι και οι ιεροί Κανόνες της, οι οποίοι θεωρούνται οι οδοδείκτες στο δρόμο της σωτηρίας μας.

2. Με βάση, λοιπόν, τους ιερούς Κανόνες και τη διδασκαλία των αγίων Πατέρων, θα εξετάσουμε αν επιτρέπεται η διακοπή της «κοινωνίας» των πιστών από τον επίσκοπό τους. Τι είναι αυτό το οποίο λέμε «κοινωνία»; Η λέξη «κοινωνία» έχει μεγάλη σημασία στη θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σημαίνει τη μετοχή κάποιου στο «σώμα Χριστού», που είναι η Εκκλησία. Αυτό σημαίνει, ότι έχει συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας, προπαντός στη θεία Ευχαριστία και γενικά στη λατρευτική ζωή της. Σημαίνει, ότι με την «κοινωνία» αυτή είναι ενωμένος σε «ένα», που είναι το «ένα σώμα Χριστού». Κι’ σ’ αυτό το «ένα» είναι ενωμένα όλα τα μέλη της Εκκλησίας, όπως είπε ο Κύριος στην αρχιερατική προσευχή Του, «ίνα πάντες εν ώσιν» 152 . Γι΄ αυτό ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστης μας «εις μίαν Εκκλησίαν». Η Εκκλησία είναι «κοινωνία αγίων». Όποιος λοιπόν έχει «κοινωνία» με το Χριστό και τους αγίους, ανήκει στην Εκκλησία. Η Εκκλησία, επειδή είναι «μία», έχει αδιάσπαστη ενότητα. Αυτό είναι βασική δογματική διδασκαλία της. Αν διασπασθεί ή ενότητά της σε δύο, ή περισσότερα κομμάτια, το ένα από τα κομμάτια αυτά θα είναι ή «μία αγία καθολική και αποστολική Εκκλησία». Το άλλο κομμάτι θα είναι σχίσμα! Δεν υπάρχουν άλλες, ή πολλές εκκλησίες! Όποιος, λοιπόν, αποκόπτεται απ’ το σώμα της «μίας αγίας καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας», γίνεται κατ’ ανάγκη σχισματικός, αιρετικός! Για να μη διασπάται η ενότητα της «μίας» Εκκλησίας, όχι μόνο τα μέλη της είναι ενωμένα μεταξύ τους «εν Χριστώ», αλλά και οι κατά τόπους επίσκοποί της έχουν «κοινωνία» μεταξύ τους, που εκδηλώνεται με δύο τρόπους:

α. Με τη μυστηριακή επικοινωνία, δηλ. όλοι κοινωνούν από το ίδιο άγιο Ποτήριο, συλλειτουργούν, συμπροσεύχονται κλπ. Και όλοι οι πιστοί, με τη θεία Κοινωνία του σώματος και αίματος του Κυρίου, ενωνόμαστε σ’ ένα σώμα, το σώμα Χριστού, που είναι η Εκκλησία.

β. Με τη μνημόνευση του ονόματός τους, στη θεία Λειτουργία και τις άλλες ακολουθίες. Η μνημόνευση αυτή, λέγεται και «μνημόσυνο του ονόματος» του επισκόπου. Το «μνημόσυνο» αυτό δεν έχει καμία σχέση με τα μνημόσυνα που κάνουμε για τους νεκρούς. Σε κάθε τοπική Εκκλησία, που είναι κάθε επισκοπή, ορατή κεφαλή της είναι ο επίσκοπος. Ο επίσκοπος, κατά τον άγιο Ιγνάτιο, είναι εις «τόπον και τύπον Χριστού». Γι’ αυτό είναι αδιανόητο σε μία επισκοπή, να υπάρχουν δύο επίσκοποι! Οι ακολουθίες τελούνται πάντοτε στο όνομα του επισκόπου και γι’ αυτό υπάρχει στην αγία Τράπεζα αντιμήνσιο καθιερωμένο από τον ίδιο τον επίσκοπο. Γι’ αυτό, σε κάθε λειτουργία μνημονεύεται απαραίτητα το όνομα του, από τους ιερείς και διακόνους. Μνημονεύουμε, λοιπόν, αυτούς με τους οποίους έχουμε «κοινωνία 153 ». Γι’ αυτό, κάθε Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας μνημονεύει τα ονόματα των άλλων Προκαθημένων, ως απόδειξη της ενότητας της Μιας Εκκλησίας. Για τον ίδιο λόγο, οι επίσκοποι μνημονεύουν το όνομα του Προκαθημένου της Εκκλησίας, που ανήκουν, οι δε ιερείς και διάκονοι το όνομα του επισκόπου τους. Εάν κάποιος ιερεύς ή διάκονος αρνηθεί να μνημονεύσει το όνομα του επισκόπου του, αυτό σημαίνει, ότι ο κληρικός αυτός, αποσχίσθηκε από τη τοπική Εκκλησία. Και όταν κάποιος αποσχίζεται από την τοπική εκκλησία, που ανήκει, αποσχίζεται από ολόκληρη την Εκκλησία του Χριστού. Είναι «εκτός Εκκλησίας»! Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με ένα λαϊκό, όταν αρνείται να εκκλησιάζεται σε ναό, γιατί μνημονεύεται το όνομα του επισκόπου του, με τον οποίο δεν θέλει να έχει «κοινωνία». Αποσχίζεται από την Εκκλησία. Υπάρχουν όμως και ορισμένες εξαιρέσεις, που θα δούμε πιο κάτω. Όλοι οι επίσκοποι οφείλουν και αυτοί, να μνημονεύουν το όνομα του Μητροπολίτη, ή του Πατριάρχη τους. Αλλιώς, αποσχίζονται από την Εκκλησία. Εδώ, πρέπει να σημειωθεί, ότι εκείνος που «κοινωνεί» με κάποιο «ακοινώνητο» καθίσταται και αυτός «ακοινώνητος»! Δηλ. αυτοαποκόπτεται από το σώμα της Εκκλησίας. Βλέπουμε εδώ την τεράστια σημασία, που έχει για την Ορθοδοξία και για κάθε πιστό, η «κοινωνία» και η κανονική «μνημόνευση» του ονόματος του επισκόπου, το «μνημόσυνό» του, όπως λέγεται. Στη συνέχεια εξετάζουμε σε ποιες περιπτώσεις οι Πατέρες όχι μόνο επιτρέπουν, αλλά επιβάλλουν υποχρεωτικά την μη μνημόνευση του ονόματος του επιχωρίου επισκόπου. Είναι οι προβλέψεις των Κανόνων 31 ου Αποστολικού και 15 ου της Πρωτοδευτέρας.