Απόδημος Ελληνισμός, το ανεκμετάλλευτο “κοίτασμα” που αγνοεί συστηματικά η Ελλάδα

Τίτος Χριστοδούλου

Παιδιά μεταναστών στην Αμερική έτρεφαν για την πατρίδα το ιδιαίτερο εκείνο μείγμα, καυτό μάγμα σωστότερα, καθαρής, ατόφιας κι ενισχυμένης με χίλιους τρόπους αυτεπιβεβαίωσης της ελληνικής ταυτότητας που οι μετανάστες ορθώνουν γύρω τους ώστε με μνήμες, με σύμβολα και με αξίες να στηθεί ένα περιβάλλον πατρίδας στην απουσία της, εκεί στην ξενιτειά

Πολέμησαν για μια πατρίδα που δεν είχαν δει ποτέ. Παιδιά μεταναστών στην Αμερική έτρεφαν για την πατρίδα το ιδιαίτερο εκείνο μείγμα, καυτό μάγμα σωστότερα, καθαρής, ατόφιας κι ενισχυμένης με χίλιους τρόπους αυτεπιβεβαίωσης της ελληνικής ταυτότητας που οι μετανάστες ορθώνουν γύρω τους ώστε με μνήμες, με σύμβολα και με αξίες να στηθεί ένα περιβάλλον πατρίδας στην απουσία της, εκεί στην ξενιτειά. Έλληνες με τον τρόπο της καθαρής ιδέας, της γαλουχημένης ιδεολογίας της πατρίδας, του άδολου, εμμονικού πατριωτισμού με τον οποίο οι γονείς τους τούς είχαν γαλουχήσει, με μνήμες, ιστορίες και νοσταλγία μεταδίδοντας και τροφοδοτώντας την ορίζουσα το είναι και την ταυτότητά τους αγάπη και σεβασμό στους προγόνους τους, το πρόταγμα να είναι Έλληνες.

Ήταν Απρίλιος του 1941. Οι δυνάμεις του Άξονα έχουν καταλάβει τη νικήτρια των Ιταλών φασιστών ελληνική πατρίδα, πατώντας τα ελληνικά εδάφη. Η εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου παίρνει την έγκριση από τον Πρόεδρο Φράνκλιν Ρούσβελτ να συγκροτηθεί μια μονάδα Ελληνοαμερικανών, που θα συμμετείχαν σε επιχειρήσεις στον ελλαδικό χώρο. Έτσι δημιουργήθηκε το 122 Ελληνοαμερικανικό Ανεξάρτητο Τάγμα Πεζικού, 122nd Infantry Battalion, The Greek Battalion. Το «Ελληνικό Τάγμα» ονομάστηκε με τον αριθμό «122», γιατί συγκροτήθηκε 122 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Υιοθέτησε το σύνθημα της Επανάστασης «Ελευθερία ή Θάνατος», που αντικατόπτριζε το όραμα των Ελληνοαμερικανών για την απελευθέρωση της κατεχόμενης Ελλάδας…

Ο Ελληνοαμερικανός Andrew S. Mousalimas κατετάγη από τους πρώτους στο τάγμα κι έγραψε την ιστορία του. Αφηγείται, λοιπόν, ότι το Ελληνικό Τάγμα» συγκροτήθηκε τον Ιανουάριο του 1943, με εκτελεστική εντολή του Προέδρου Φράνκλιν Ρούσβελτ. Σκοπός από την αρχή ήταν η δύναμη να δράσει στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Ελλάδα. Ο απελευθερωτικός του Τάγματος χαρακτήρας εγκολπωνόταν στην ονομασία του, αφού ο αριθμός στην ονομασία του, 122ο Τάγμα, μετρούσε τα χρόνια από την Ελληνική Παλιγγενεσία του 1821. Σχεδόν 1.200 εθελοντές, Έλληνες δεύτερης γενιάς, είχαν παρουσιαστεί στο στρατόπεδο Κάρλσον, στο Camp Carlson, κοντά στο Colorado Springs, στους πρόποδες των Cheyenne Mountains, ημιορεινή τοποθεσία που έμοιαζε με πολλές περιοχές της Ελλάδας και που είχε επιλεγεί για να ομοιάζει με τα ελληνικά εδάφη όπου το τάγμα θα επιχειρούσε..

Οι πολεμικές επιχειρήσεις του Τάγματος 122

Τον χειμώνα του 1944, κι ενώ οι Γερμανοί αποχωρούσαν από την Ελλάδα, οι αντιστασιακές οργανώσεις του ΕΛΑΜ και του ΕΔΕΣ ήσαν αποφασισμένες οι κατοχικές δυνάμεις να μην έχουν μιαν αναίμακτη αποχώρηση, αλλά να πληρώσουν με αίμα και δάκρυ κάθε στιγμή της βάναυσης παρουσίας τους στο ελληνικό έδαφος. Στον σκοπό αυτό επιδόθηκε και το Ελληνοαμερικανικό Τάγμα 122, που αποβιβάστηκε με 615 στρατιώτες κάπου στην Πάργα, στα δυτικά παράλια της Ηπείρου, με σκοπό να προσβάλουν με κάθε τρόπο τις γερμανικές δυνάμεις. Κύριος στόχος ήταν οι επικοινωνίες του εχθρού, αλλά και «χειρουργικά» χτυπήματα ώστε η αποχώρηση των Γερμανών να καταστεί επώδυνη και δαπανηρή. Μαζί με τις ελληνικές δυνάμεις Εθνικής Αντίστασης, τους Βρετανούς καταδρομείς, αλλά και την απεριόριστη συνδρομή του ενθουσιασμένου ελληνικού λαού, οι Ελληνοαμερικανοί πολεμιστές του Τάγματος 122 πέτυχαν ισχυρό πλήγμα στις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις.

Οι τρεις λόχοι που αποβιβάστηκαν τελικά στην Πάργα προωθήθηκαν στις περιοχές όπου ήδη δρούσαν οι Έλληνες αντάρτες, τους οποίους και εξέπληξαν για το συντονισμένο σχέδιο κρούσης κατά των γερμανικών επικοινωνιών. Κύριοι στόχοι τους ήταν νευραλγικά σημεία συγκοινωνιών, οι σιδηρόδρομοι και οι οδικές αρτηρίες. Μέσα σε λίγο διάστημα κατάφεραν να κάνουν ναρκοθετήσεις γερμανικών περασμάτων, ανατίναξη θωρακισμένων οχημάτων, βαγονιών, ατμομηχανών, εξουδετέρωση πολυβολείων, καταστροφή γερμανικών καταλυμάτων και μονάδων παραγωγής ενέργειας. Η πιο επιτυχημένη επιχείρηση ήταν η ανατίναξη της γέφυρας Λυκούδη στην Θεσσαλία, μήκους 50 μέτρων και εξουδετέρωση μιας μηχανοκίνητης γερμανικής φάλαγγας 100 οχημάτων στην Ήπειρο…

Το τάγμα 122 παρέμεινε στην Ελλάδα περίπου επτά μήνες και τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά, αφού παρά τον μεγάλο αριθμό συμπλοκών, η μονάδα είχε ελάχιστες απώλειες. Έναν μόνο νεκρό και 12 τραυματίες. Ο μοναδικός νεκρός του Τάγματος ήταν ο Μιχάλης Τσιρμούλας, ο οποίος σκοτώθηκε στην προσπάθεια αποκοπής της σιδηροδρομικής γραμμής Αθήνας-Θεσσαλονίκης, στις 8 Σεπτεμβρίου. Μεταξύ των εθελοντών οπλιτών της Ομάδας ήταν και ο Ιωάννης Τσουδερός, γιος του Έλληνα Πρωθυπουργού της εξόριστης κυβέρνησης του Καΐρου, Εμμανουήλ Τσουδερού….

Τα αρχεία που αποδεσμεύτηκαν περιγράφουν λεπτομερώς την δράση των Ελληνοαμερικανών εθελοντών. Συνολικά 14 αμαξοστοιχίες δέχθηκαν επίθεση. Από αυτές, 11 ατμομηχανές και δύο θωρακισμένα οχήματα καταστράφηκαν από πυρά μπαζούκας. Πέντε φάλαγγες οχημάτων δέχθηκαν επίθεση, με αποτέλεσμα την καταστροφή 64 φορτηγών και πολλών εφοδίων. 15 γέφυρες καταστράφηκαν με την χρήση εκρηκτικών. Οι πιο πολλές ήταν σιδηροδρομικές γέφυρες, που δύσκολα μπορούσαν να επισκευασθούν. Ναρκοθετήθηκαν οδοί και δύο φορές ανοίχθηκαν κρατήρες.

Ανατινάχθηκαν συνολικά 9.920 γιάρδες σιδηροτροχιάς. Πραγματοποιήθηκαν δύο επιθέσεις εναντίον γερμανικών φρουρών κι εξουδετερώθηκαν τρία πολυβολεία σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Καταστράφηκαν τέσσερα γερμανικά καταλύματα, δύο εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, δύο φρεάτια σ’ ένα πολύτιμο ορυχείο χρωμίου, ένα αμυντικό οχυρό κι ανατινάχθηκε μια προέκταση τοιχίου ενίσχυσης κατά μήκος μιας οδού.

Η Οδύσσεια του 22χρονου υπολοχαγού από το Σικάγο, Τζον Γιάνναρη

Ο 22χρονος υπολοχαγός από το Σικάγο, Τζον Γιάνναρης, τέθηκε επικεφαλής της δεύτερης από τις οκτώ ομάδες. Στις 18 Ιουνίου 1944, η ομάδα του εισήλθε στην Ελλάδα και για δυο εβδομάδες χρειάστηκε να διασχίσουν μέχρι και βουνά, για να φτάσουν την 1η Ιουλίου στο χωριό Παππά Φθιώτιδας. Ο υπολοχαγός του Αμερικανικού Στρατού είχε αποσπασθεί στο Γραφείο Στρατηγικών Επιχειρήσεων, την «OSS», που ήταν πρόγονος της CIA.

Η μονάδα υπό την αρχηγία του Γιάνναρη κατάφερε να μη γίνει αντιληπτή από τις ναζιστικές δυνάμεις και κατέστρεψε σιδηροτροχιές μεγάλου μήκους καθώς και αμαξοστοιχίες. Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεών τους σκοτώθηκαν περίπου 800 Γερμανοί στρατιώτες, ενώ πραγματοποιήθηκε ένας από τους κεντρικούς στόχους της ομάδας. Η καθυστέρηση του ανεφοδιασμού των γερμανικών στρατευμάτων από την Αφρική βοήθησε σημαντικά την πορεία του πολέμου. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, ο νεαρός υπολοχαγός εκτελούσε την δέκατη αποστολή, μαζί με την υπόλοιπη ομάδα του. Κατά την διάρκεια της μάχης ένας από τη μονάδα τραυματίστηκε. Ο Τζον Γιάνναρης έτρεξε προς το μέρος του και πάτησε μιαν αντιαρματική νάρκη. Τραυματίστηκε σε όλο του το σώμα και, κυρίως, στα άκρα του.

Η περίθαλψη σε νοσοκομείο φυσικά ήταν αδιανόητη. Οι φόβοι ότι θα πέθαινε, γίνονταν ολοένα και μεγαλύτεροι. Για αρκετές μέρες σερνόταν στο δάσος, μέχρι που τον βρήκαν δυο γυναίκες του χωριού και τον μετέφεραν σε μια κοντινή καλύβα. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1944, και ενώ η ζωή του Γιάνναρη μετρούσε αντίστροφα, ο Βρετανός πιλότος Norman H. Attenborrow εμφανίστηκε σαν από μηχανής θεός. Ο Γιάνναρης είχε βρεθεί σε ένα αυτοσχέδιο ιατρείο που είχε στήσει ένας οδοντίατρος από την Αϊόβα, ο Ρόμπερτ Μόγιες, κοντά στην Καρδίτσα. Την ώρα που ο Μόγιες φρόντιζε τους ασθενείς του και ενώ έδινε λίγες ελπίδες στον Γιάνναρη, ακούστηκε ένας εκκωφαντικός θόρυβος. Οι τέντες του ιατρείου διασκορπίστηκαν και ο πιλότος Norman H. Attenborrow έδωσε διαταγή από το αεροσκάφος να ανέβει ο Γιάνναρης.

Ο Ρόμπερτ Μόγιες περιέγραψε πως ήταν ιδιαίτερα δύσκολο για τον υπολοχαγό να ανέβει, καθώς υπήρχε υποστήριξη για το κεφάλι και τα πόδια, αλλά όχι για το υπόλοιπο σώμα. Ο τραυματίας ήταν σε κρίσιμη κατάσταση. Ο Βρετανός πιλότος έσκισε το πουκάμισο του Γιάνναρη και το τύλιξε γύρω απ’ την πλάτη του για να τον σηκώσει. Έβαλε σε κίνδυνο τη ζωή του, αφού μπορούσε να γίνει εύκολα αντιληπτός από τους εχθρούς, αλλά τελικά χωρίς συνοδεία καταδιωκτικών, κατάφερε να μεταφέρει τον Τζον Γιάνναρη στην Ιταλία. Από εκεί ο τραυματίας μεταφέρθηκε σε αμερικανικό πλωτό νοσοκομείο. Έζησε τρία χρόνια στα νοσοκομεία και αρχικά τού έδιναν ελάχιστες πιθανότητες επιβίωσης. Σε πείσμα των συνθηκών έζησε και έβαλε σκοπό του να συναντήσει τον πιλότο που του έσωσε τη ζωή. Ύστερα από επίμονη και εξονυχιστική έρευνα, κατάφερε να τον εντοπίσει και να τον ευχαριστήσει, 50 χρόνια μετά την διάσωσή του! Ο υπολοχαγός Τζον Γιάνναρης απεβίωσε στις 6 Φεβρουαρίου 2015.

Η σιωπή και το παράπονο

Έλπιζε πως οι δυνάμεις του Στρατού θα έψαχναν τον κάθε έναν από αυτούς που πήραν μέρος στην ειδική αποστολή στην Ελλάδα, θα έβρισκαν τη διεύθυνσή τους και θα τους έστελναν το αντίστοιχο βραβείο. Σε αντίθεση με τις προσδοκίες του, ο Γιάνναρης έλαβε δυο χαρτόκουτα με μετάλλια και μεγάλους πλαστικούς φακέλους με διάφορα πιστοποιητικά και έγγραφα. Η δράση τους αποσιωπήθηκε στα ταραγμένα χρόνια που ακολούθησαν και υπήρξαν βασανιστικά για την ελληνική κοινωνία.

Κι όμως ήταν ελληνόπουλα που θα μπορούσαν να είχαν αποφύγει τους κινδύνους του πολέμου και να κρυφτούν πίσω από την ελληνική τους καταγωγή, για να μην υπηρετήσουν στον αμερικανικό στρατό. Επέλεξαν το ακριβώς αντίθετο και μέχρι τα βαθιά τους γεράματα έλεγαν πάντα ότι ήταν από τα ομορφότερα πράγματα που έκαναν στη ζωή τους. Να υπερασπιστούν την ελευθερία της πατρίδας τους.

Σημερινή

 “O.T.”