Ο πατέρας και πατριάρχης
του μοναχικού βίου, τύπος του αναχωρητισμού και του ασκητισμού, αν και δεν
υπήρξε ο πρώτος, αφού είχε δάσκαλο στην άσκηση τον όσιο Παύλο το Θηβαίο,
γεννήθηκε το έτος 251 στην Αίγυπτο, από ευγενείς και πλούσιους γονείς. Από
αυτούς, που ήταν πιστοί χριστιανοί, έλαβε την ανάλογη διαπαιδαγώγηση, εν
παιδεία και νουθεσία Κυρίου ('Εφεσ. 6, 4), στερήθηκε όμως τη μόρφωση των
εκπαιδευτηρίων. Παρά ταύτα έγινε "θεοδίδακτος ... και γράμματα μη μαθών,
αγχίνους ήν και συνετός άνθρωπος". Ως παιδί μεγάλωνε κοντά στους γονείς
του, επιθυμώντας, ως άλλος Ιακώβ, να παραμένει στο σπίτι του ήσυχος (Γεν. 25,
27), αποφεύγοντας τη συναναστροφή με άλλους συνομηλίκους του. Του άρεσε να
παίρνει μέρος στη σύναξη της εκκλησίας, έκανε υπακοή, αγαπούσε την εργασία, και
παρόλο που ήταν πλουσιόπαιδο "δεν πίεζε τους γονείς του για εξεζητημένη
και πλούσια τροφή, ούτε επεδίωκε τις ευχαριστήσεις που αυτή χαρίζει. Αρκούνταν
μόνο σε όσα του έδιναν και δεν ζητούσε τίποτα περισσότερο".