ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ -- Παναγιώτου Σωτ. Γκιουλέ

Πατερικός θεολογικός λόγος εις το μέγα Μυστήριον της Σταυρώσεως του σαρκωθέντος Υιού και Λόγου του Θεού.

«Φοβερόν και παράδοξον Μυστήριον σήμερον ενεργούμενον καθοράται· ο αναφής κρατείται· δεσμείται ο λύων τον Αδάμ της κατάρας· ο ετάζων καρδίας και νεφρούς, αδίκως ετάζεται ειρκτή κατακλείεται ο την άβυσσον κλείσας· Πιλάτω παρίσταται, ω τρόμω παρίστανται ουρανών αι δυνάμεις· ραπίζεται χειρί του πλάσματος ο Πλάστης· ξύλω κατακρίνεται ο κρίνων ζώντας και νεκρούς· τάφω κατακλείεται ο καθαιρέτης του Άδου. Ο πάντα φέρων συμπαθώς και πάντας σώσας της αράς, ανεξίκακε Κύριε, δόξα σοι» (ζ΄ Ιδιόμελον του Εσπερινού της Μεγάλης Παρασκευής).              

Όντως φοβερό και παράδοξο μυστήριο φαίνεται να ενεργείται σήμερον! Αυτός, που δεν ψαύεται με τις ανθρώπινες αισθήσεις, συλλαμβάνεται και κρατείται από τους ανθρώπους! Δέσμιος γίνεται ο λύων τον Αδάμ από την κατάρα της παρακοής και της πτώσεως!

Αυτός, που ερευνά τις καρδιές και τους νεφρούς των ανθρώπων, αδίκως ανακρίνεται! Ειρκτή κατακλείεται ο την άβυσσον της θαλάσσης κλείσας σε ωρισμένο τόπο! Ενώπιον του Πιλάτου υπόδικος παρίσταται Αυτός, που ενώπιόν του με τρόμο παρίστανται αι δυνάμεις των ουρανών! Ραπίζεται από το χέρι του πλάσματός Του ο πλάστης όλων των ανθρώπων! Καταδικάζεται σε σταυρικό θάνατο Αυτός, που κρίνει ζώντας και νεκρούς! Ενταφιάζεται ο καθαιρέτης του άδου! Δόξα σε Σένα, Κύριε, που υπέμεινες με υπομονή τα πάντα με συμπάθεια προς όλους εμάς, για να μας σώσης από την κατάρα της αμαρτίας!... Ω μέγα και απερινόητο ύψος και βάθος μυστηρίων και γνώσεως Θεού! Ω μυστήριον ανερμήνευτο και ανεξερεύνητο! «Ο αναβαλλόμενος φως ως ιμάτιον, γυμνός εις κρίσιν ίστατο και εν σιαγόνι ράπισμα εδέξατο υπό χειρών, ων έπλασεν· ο δε παράνομος λαός τω σταυρώ προσήλωσε τον Κύριον της δόξης. Τότε το καταπέτασμα του ναού εσχίσθη· ο ήλιος εσκότασε, μη φέρων θεάσασθαι Θεόν υβριζόμενον, ον τρέμει τα σύμπαντα Αυτόν προσκυνήσωμεν» (ι΄ αντίφωνον του Εσπερινού της Μεγάλης Πέμπτης). Φρίξον ήλιε και στέναξον η γη! Γιατί πάσχει κρεμάμενος επί του Σταυρού ο μόνος απαθής και κτίστης των απάντων! «Πάσα η κτίσις ηλλοιούτο φόβω, θεωρούσά σε εν σταυρώ κρεμάμενον, Χριστέ· ο ήλιος εσκοτίζετο και γης τα θεμέλια συνεταράττετο· τα πάντα συνέπασχον τω τα πάντα κτίσαντι!... (α΄ ιδιόμελον εν τοις αποστίχοις του Εσπερινού της Μεγάλης Πέμπτης). Ποιος ανθρώπινος νους και ποια ανθρώπινη γλώσσα μπορεί να συλλάβη και να εκφράση το ασύλληπτο θεολογικό ύψος και βάθος του παμμεγίστου μυστηρίου της Σταυρώσεως του σαρκωθέντος Υιού και Λόγου του Θεού πάνω στον «Κρανίου Τόπον»; «Το πνεύμα μένει άφωνο, αναφωνεί ο μεγάλος πατερικός θεολόγος LOSKY και η θεολογία δεν βρίσκει λόγους να το περιγράψη!...». Μόνον εκείνοι, που θα θελήσουν να άρουν τον προσωπικό τους Σταυρό, συμπορευόμενοι με τον πάσχοντα Κύριον, με τη σταύρωση των εμπαθών λογισμών τους, μπορούν να γνωρίσουν του Σταυρού και της Ταφής του Κυρίου το μέγα Μυστήριο! Γιατί αυτοί είναι οι μόνοι αληθινοί και πιστοί μάρτυρες του Αρχιμάρτρος Χριστού, που η ζωή τους είναι ένα συνεχές μαρτύριο ορθοδόξου ζωής και μαρτυρίας και μια αδιάκοπη σταυροαναστάσιμος πορεία κάτω από τον λυτρωτικό Σταυρό του Κυρίου μας. Και γι’ αυτό, την νύκτα της Μεγάλης Πέμπτης την στιγμή, που θα στηθή ο Τίμιος Σταυρός στο νοητό Γολγοθά της Εκκλησίας, οι γνήσιοι αυτοί μάρτυρες της μεγάλης αυτής Θεανθρώπινης λυτρωτικής θυσίας του Αρχιμάρτυρος Χριστού, θα σταθούν μπροστά στον Τίμιο Σταυρό της λυτρώσεως, με ασταμάτητα δάκρυα μετανοίας, κλαίοντες για το ασήκωτο βάρος των αμαρτιών της ανθρωπότητος, που εκουσίως φέρει ο μόνος αναμάρτητος!... Γιατί αυτοί μόνο βιώνουν, με όλη τους την ύπαρξη, το ανακαινιστικό Σταυροαναστάσιμο πνεύμα της ορθοδόξου πνευματικότητος και ζωής. Μιάς ζωής, που κινείται με την χαρμολύπη του Σταυρού και της αιωνίου χαράς, που χαρίζει στους πιστούς το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως του Κυρίου μας! Και αυτή, ακριβώς, η Σταυροαναστάσιμη βίωσις της ορθοδόξου ασκητικοησυχαστικής πνευματικότητος, τους οδηγεί, κατά την έκφρασιν του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, όχι μόνον στην αληθήγνώση των μυστηρίων του Σταυρού και της Αναστάσεως, αλλά και στην γνώση του σκοπού της δημιουργίας της κτίσεως: Γιατί «ο γνους Σταυρού και Ταφής το μυστήριον έγνω των προειρημένων τους λόγους ο δε της αναστάσεως μυηθείς την απόρρητον δύναμιν, έγνω τον εφ’ ω τα πάντα προηγουμένως ο Θεός υπεστήσατο σκοπόν». Αυτό σημαίνει πως μόνο εκείνος, που θα γίνη συμμέτοχος του Σταυρού και της Ταφής του Κυρίου, θα γνωρίση τους «λόγους» και τις αιτίες της υπάρξεως των όντων. Αλλ’ εκείνος, που θα μυηθή στην απόρρητη δύναμη της αναστάσεως του Κυρίου, θα γνωρίση για ποιο σκοπό ο Θεός εδημιούργησε τα πάντα!... Γιατί πάνω στην μυστική Αγία Τράπεζα του Σταυρού του Κυρίου, ετελεσιουργήθη το μέγα της σωτηρίας Μυστήριο. Ενώθηκαν σταυροειδώς ο Θεός με τον άνθρωπο και ο άνθρωπος με την κτίση. Ενώθησαν κατά τον Άγιο Κύριλλο Ιεροσολύμων «τα πάλαι διηρημένα». Γιατί κατά την έκφρασιν του Οσίου Ιουστίνου Πόποβιτς «η διασπαστική ενέργεια της αμαρτίας είχε διασπάσει την έλλογο ενότητα του Θεού με τον άνθρωπο και του ανθρώπου με την κτίση».  Aμαρτία, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, είναι ανώμαλος κίνησις των ψυχικών δυνάμεων. Προ της πτώσεως η φυσική κίνησις των ψυχικών δυνάμεων ήταν να κινούνται «κατά μονώτατον κίνησιν προς το Θεόν δια γνώσεως». Μετά την πτώση, όμως, άρχισε να γίνεται η αντίστροφος κίνησις απομακρύνσεως από τον Θεόν. Έτσι η αμαρτία, κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, είναι «εκ του κατά φύσιν εις το παρά φύσιν εκούσιος παραδρομή». Σ’ αυτή την εκούσια παραδρομή, ο άνθρωπος εξετροχιάσθη από την φυσική οδό του ακτίστου φωτός και της θεώσεως και εβυθίσθη στο ατέλειωτο πνευματικό σκοτάδι της αγνοίας του Θεού και της κτίσεως!... Έτσι ο άνθρωπος έγινε χοϊκός από πνευματικός που ήταν και ενεδύθη τους λεγομένους δερματίνους χιτώνας της νεκρώσεως, λέγει ο θείος Γρηγόριος ο Νύσσης. Έχασε πλέον την εσωτερική του πληρότητα και διεσπάσθη εσωτερικά. Προ της πτώσεως, όλες οι δυνάμεις της ψυχής ήταν ενωμένες. Μετά την πτώση, έγινε η μεγάλη εκείνη εσωτερική διάσπασις. Άλλα σκέπτεται ο νους, άλλα επιθυμεί η καρδιά και άλλα πράττει η ανθρώπινη βούλησις! Έτσι ο μεταπτωτικός άνθρωπος έχασε και τον θρόνο τού «Βασιλέως της κτίσεως» και η κτίσις ολόκληρη έπαυσε πλέον να τον υπακούη και άρχισε να γίνεται εχθρός της βιολογικής του υπάρξεως!... Αυτό συνέβη γιατί ο άνθρωπος προ της πτώσεως, λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, ήταν ο μεγάλος εκείνος ακτινοβόλος καθρέπτης, που πάνω του εκαθρεπτίζετο και ακτινοβολούσε η άκτιστος δόξα της Τρισηλίου Θεότητος! Μετά την πτώση «εθρυμματίσθη το κάτοπτρον της δόξης του Τρισυποστάτου Θεού» και ολόκληρη η δημιουργία εβυθίσθη στο σκοτάδι της αγνοίας, της φθοράς και του θανάτου!... Όσο ακτινοβολούσε πάνω στον άνθρωπο το άκτιστο φως της Θεώσεως, τόσο αντανακλούσε το φως πάνω στην άλογο κτίση! «Σκοτισθέντος, όμως και νεκρωθέντος του ανθρώπου», εσκοτίσθη και ενεκρώθη κι ολόκληρη η άλογη κτίση. Αγκάθια και τριβόλοι άρχισαν να φυτρώνουν επάνω της. Γιατί η γη πλέον έγινε «επικατάρατος εν τοις έργοις του». Γι’ αυτό ο νέος Αδάμ της χάριτος, λέγει ο Μέγας Αθανάσιος, στεφανώνεται με το ακάνθινο στεφάνι της οδύνης, «ίνα αντίτων ακανθών το ξύλον της ζωής χαρίσηται»: «Τα μεν αίματα εν τη κοκκίνη Χλαμίδι είχε, τας δε ακάνθας εν τω στεφάνω, το δε χειρόγραφον εν τη καλάμω, εν ω και πάλαι κατέγραφεν ημών ο διάβολος ίνα συν τω θανάτω και ταύτα λοιπόν εξαφανίση και την κτίσιν από ταύτην καθάρη. Και αντί μεν των ακανθών το ξύλον της ζωής χαρίσηται, αντί δε των της αμαρτίας αιμάτων, τω ιδίω αίματι την γην και τους πάντας καθαρίση…». Γι’ αυτό, λέγει ο θείος Γρηγόριος ο Θεολόγος ότι ο πάσχων νέος Αδάμ της χάριτος «απεκδύθη τα ιμάτιά του και ενεδύθη την πορφύραν, ίνα απεκδύση τον άνθρωπον από τους δερματίνους χιτώνας της νεκρώσεως…». Σταυρώνεται ο νέος Αδάμ της χάριτος, κατά την έκφρασιν του Αγίου Επιφανίου Κύπρου, επάνω στον «Κρανίου Τόπον», επειδή «του πρωτοπλάστου Αδάμ εκεί το κρανίον έκειτο…». Σταυρώνεται ο νέος Αδάμ της χάριτος επάνω στον «Κρανίου Τόπον», κατά τον Μέγα Βασίλειο, «ίνα εν ω τόπω η φθορά των ανθρώπων την αρχήν έλαβεν, εκείθεν η ζωή της Βασιλείας άρξηται…» (Μεγάλου Βασιλείου εις Ησαΐαν). Απλώνει πάνω στο Σταυρό τις παλάμες Του ο μόνος αναμάρτητος για να ενώση πάντα τα διεσπασμένα εις εν και να εκκλησιοποιήση τα πάντα. Γιατί κατά την έκφρασιν του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης «ο Χριστός είναι ο Μέγας εκκλησιαστής ο συνάγων πάντα τα διεσπασμένα εις εν και ποιών τα πάντα μίαν Εκκλησίαν τε και ποίμνην». Υψώνεται ο μόνος αναμάρτητος πάνω στο Σταυρό και δέχεται εκουσίως την οδύνην, για να απαλλάξη τον πεπτωκότα άνθρωπο, κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, από την αμαρτία της προαιρέσεως, που είναι η ηδονή και από την αμαρτία της φύσεως, που είναι η οδύνη! «Επειράσθη Αυτός (ο απείραστος), λέγει ο θείος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ίνα νικήσωμεν, ητιμάσθη, ίνα δοξάση· απέθανεν ίνα σώση». «Ησθένησεν δι’ ημάς, λέγει ο Μέγας Αθανάσιος, ίνα ημείς εγερθώμεν εν δυνάμει… Θεός εν σώματι, πάσχει εν σαρκί, ίνα της του Λόγου Θεότητος μετασχείνδυνηθώμεν. Και ην παράδοξον ότι αυτός ην πάσχων, ότι φύσει Θεός ων ο Λόγος απαθής εστί…Ιδού εν τούτω του Σταυρού το κατόρθωμα· ιδού τούτο πεποίηκεν ο θάνατος του Σωτήρος. Ου γαρ ανθρώπου εστί το έργον, αλλά Θεού. Και δια τούτο πέπονθεν ως άνθρωπος, ίνα τοις ανθρώποις τα υπέρ άνθρωπον και θεία χαρίσηται… Μακάριε, αληθώς και ζωοποιέ Σταυρέ του Σωτήρος· τον μεν θάνατον εθριάμβευσας, τον δε τούτον κατέχοντα διάβολον ανείλες…». Κρεμάται επί ξύλου ο νέος Αδάμ της χάριτος, λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, για να πλαστουργήση, απ’  την πανάχραντον πλευράν Του, την νέα Εύα (την Εκκλησία): «Καθάπερ η Εύα από της πλευράς τού Αδάμ γέγονεν, ούτω και ημείς εκ της πλευράς του Χριστού… Καθάπερ του Αδάμ καθεύδοντος η γυνή κατεσκευάζετο, ούτω του Χριστού αποθανόντος, η Εκκλησία διεπλάττετο εκ της πλευράς Αυτού… Εξ εκείνου του αίματος, η Εκκλησία άπασα συνέστηκεν…». Ιδού πως θεολογούν οι Άγιοι Πατέρες το Παμμέγιστο Μυστήριο της Σταυρώσεως του Θεανθρώπου. Θεολογούν θεωρούντες τον Τίμιον Σταυρόν με δέος, αλλά και με την χαροποιό ελπίδα της Αναστάσεως του Κυρίου! Θεολογούν βιώνοντες την «χαρμολύπη», που τους φέρνει η κάθαρσις και η λύτρωσις από την οδύνη της αμαρτίας και γι’ αυτό ενώπιον του Σταυρού του Κυρίου θέλουν διαρκώς να κλαίουν: «Καθόμαστε, λέγει ο Αββάς Ισαάκ με τον Αββά Ποιμένα και πλέκαμε το εργόχειρό μας. Ξάφνου, όμως, βλέπω τον Αββά Ποιμένα να βυθίζη το βλέμμα στο βάθος του ορίζοντος. Σε λίγο η όψη του πήρε την έκφαση της χαρμολύπης και από τα μάτια του άρχισαν να τρέχουν ασταμάτητα δάκρυα!... Και σαν πέρασε η έκσταση αυτή, τον ρώτησα. Ποίος ήταν ο λογισμός του; Κι’ αυτός μου απάντησε: «Ο εμός λογισμός, όπου η Αγία Μαρία η Θεοτόκος έστηκε και έκλαιεν επί του Σταυρού του Σωτήρος· καγώ ήθελον πάντοτε ούτω κλαίειν»!...