ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΕΟΝ ΚΟΣΜΟΝ -- Αθωνικά άνθη

«Όσοι του λουτρού της παλιγγενεσίας ηξιώθημεν, τα αγαθά έργα ου δι’ ανταπόδοσιν προσφέρομεν, αλλά δια φυλακήν της δοθείσης ημίν καθαρότητος». Άγ. Μάρκος Ασκητής.

Το παρόν άρθρον εις το Ορθόδοξον Περιοδικόν «Αγιορειτική Βιβλιοθήκη», θα ασχοληθή με μίαν περιεκτικωτάτην επιστολήν εξ Αμερικής ενός Ορθοδόξου Θεολόγου, την οποίαν λόγω του ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος που παρουσιάζει από ορθοδόξου απόψεως, δημοσιεύομεν αυτουσίαν.

«Αγαπητέ εν Χριστώ αδελφέ Θεόκλητε Μοναχέ,

Εύχομαι το γράμμα μου να εύρη Σας και τον αγαπητόν μας Γέροντα Γαβριήλ υγιαίνοντας σωματικώς και πνευματικώς και τα του Μοναστηρίου πλήρως εν τάξει. Λυπούμαι πολύ που δεν θα εορτάσωμεν εφέτος το Πάσχα μαζί. Ο νους μου ευρίσκεται πάντοτε εις το Άγιον Όρος και με κάθε ευκαιρίαν προσπαθώ να διαφωτίσω τους γνωστούς μου περί αυτού. Πιστεύω ακραδάντως, ότι η ζωντάνευσις της Ορθοδοξίας θα επέλθη μόνον δια της αναστηλώσεως του μοναχικού μας βίου.

Ακριβώς επειδή η εν κόσμω Εκκλησία απεκόπη της μοναχικής παραδόσεως, εσημειώθη επί των ημερών μας η γνωστή κατάπτωσις της πνευματικής ζωής. Ο σατανάς έχει τόσον πολύ διαστρέψει την θεολογίαν των αιρετικών και των εκ της Δύσεως επηρεασμένων δήθεν ορθοδόξων, ώστε να νομίζουν τινές ότι η σωτηρία δεν είναι από το κράτος και τας χείρας του εχθρού, αλλά από τον Θεόν. ο Θεός έγινεν άνθρωπος δια να μας σώση από τον εαυτόν Του! Δια τούτο εις την Δύσιν εξέλιπεν η ασκητική ζωή. Ούτε νηστεύουν, ούτε προσεύχονται πολύ. Μόνον αναζητούν την ευδαιμονίαν. Η κατάπτωσις της μοναχικής μας ζωής δεν οφείλεται, ως νομίζουν τινές, εις έλλειψιν αφωσιωμένων νέων. Υπάρχουν πολλοί νέοι που αφοσιώνονται εις την Εκκλησίαν. Επειδή όμως έχουν διεστραμμένην αντίληψιν περί σωτηρίας, προορισμού και αμαρτίας, δια τούτο αντί να πάνε στα Μοναστήρια πηγαίνουν στην «Ζωήν», ή γίνονται κοσμοκαλόγηροι, δηλαδή κοσμικοί Αρχιμανδρίται και δυστυχώς, σήμερα από αυτούς βγαίνουν οι Επίσκοποι. Όταν υπάρχη εσφαλμένη Θεολογία τότε ο Χριστιανισμός καταντά δράσις. Δια την περί Εκκλησίας Θεολογίαν των σημερινών μας Θεολόγων, η μόνη απόδειξις ότι δεν απέθανεν η Ορθοδοξία είναι ο «Ελληνοχριστιανικός πολιτισμός» και η δράσις της «Ζωής». Η «Ζωή» είναι αναγκαία δια την περί Εκκλησίας Θεολογίαν των Θεολόγων, των κλινόντων προς την Δύσιν. Δι’ αυτούς η έλλειψις της «Ζωής» είναι απόδειξις, ότι εξέπνευσεν εντελώς η Ορθοδοξία. Τώρα ήδη ήρχισεν η «Ζωή» να κατακτά έδαφος εδώ εις την Αμερικήν και θα καρποφορήση, διότι όλη η εδώ ζωή είναι εν τω κόσμω δράσις και τίποτε άλλο. Ο μοναχικός βίος των ετεροδόξων εδώ είναι μεστά δράσεως τάγματα που καταγίνονται με ό,τι δήποτε εκτός από άσκησιν πνευματικήν, ως την εκλαμβάνει η Ορθόδοξος παράδοσις. Λοιπόν μέσα εις το καλούπι τούτο χωρεί άριστα η κίνησις της «Ζωής». Δυστυχώς δεν έχομεν εδώ ούτε ένα ασκητήν ή Μοναστήρι και δεν υπάρχει κανένα παράδειγμα ζωντανόν Ορθοδόξου ζωής. Επομένως, ο τύπος ευσεβείας «Ζωής» ομοιάζει τόσον πολύ με την ευσέβειαν των ετεροδόξων, ώστε θα κάμη θραύσιν εάν ριζωθή. Θα ήθελα να μάθω την γνώμην Σου περί των δυνατοτήτων μεταφυτεύσεως μιας μοναστικής κοινότητος εκ 5-10 Μοναχών επί αμερικανικού εδάφους. Εάν δεν γίνη κάτι τέτοιο η Ορθοδοξία θα εκλείψη εδώ ή θα μεταμορφωθή σε κάτι άλλο, όπως ήδη έχει γίνει εις μεγάλον βαθμόν. Προσεπάθησα στο βιβλίον μου να πω αυτά που λες και Συ στο ιδικόν Σου, αλλά εδώ κανείς δεν το καταλαβαίνει. Βλέπεις οι Έλληνες εδώ έχουν αφομοιωθή με τον ευδαιμονισμόν της Δύσεως και εις τα μάτια τους ο ευδαιμονισμός είναι θέλημα Θεού. Λοιπόν τι θα πάη να κάμη επάνω στους βράχους με ολονυκτίες και τα λοιπά; Θα ήθελα πολύ να αλληλογραφώμεν. Νομίζω ότι θα λυπηθή ο διάβολος που δεν μας αρέσει ο χριστιανισμός που προωθεί, αλλά τι να γίνη; Δεν ημπορεί κανείς να αρέση εις αυτόν όταν θέλη να αρέση στον Θεόν. Ωραία περιγράφει ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος πως ο σατανάς βοηθεί εις την προσευχήν και στα καλά έργα ωρισμένων.

Με την εν Χριστώ αγάπην

+ Ι. Ρωμανίδης

Ο καλός μου φίλος και ευλαβέστατος Πρεσβύτερος Ι. Ρωμανίδης δεν είναι Θεολόγος της σειράς. Την Ορθοδοξίαν την έμαθε σε δύο-τρία Πανεπιστήμια και με την βοήθειαν της ασκήσεως που φωτίζει την ψυχήν. Κάτοχος 4 γλωσσών με βαθυτάτην επιστημονικήν αρτίωσιν έδωκεν αληθινήν μάχην τελευταίως με Καθηγητάς του Πανεπιστημίου Αθηνών, επί του πεδίου της Ορθοδόξου Θεολογίας, δια να λάβη την διδακτορίαν του με το περισπούδαστον Θεολογικόν του σύγγραμμα υπό τον τίτλον «το Προπατορικόν αμάρτημα». Είναι κυριολεκτικώς καλόγηρος, τρεφόμενος από τους αγίους Πατέρας και με την αγίαν λειτουργικήν ζωήν της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υμνών τον Θεόν «επτάκις της ημέρας». Το παράπονόν του είναι, ότι εις την εποχήν μας παραθεωρείται ο Μοναχικός βίος από τον ορθόδοξον λαόν μας και ότι συστηματικώς βάλλεται από το σύγχρονον πνεύμα των Θεολόγων και ιδία της οργανώσεως «Ζωή», πράγμα που επέφερε μοιραίαν κατάπτωσιν εις την ζωήν της Ορθοδοξίας. Ό,τι δηλαδή, εβραγχίασεν ο λάρυγξ ημών να βοά από της στήλης αυτής από ετών. «Πάλιν εαυτούς συνιστάνομεν;». Αδύνατον να έχωμεν ορθόδοξον Εκκλησίαν και ορθόδοξον ζωήν χωρίς του Μοναχικού πνεύματος, όχι μόνον δια τας Μονάς και τας ερήμους αλλά και δια τον κόσμον. Η ορθοδοξία έχει εντελώς ασκητικόν περιεχόμενον, εκδηλούμενον τόσον εν τη ιδιοτυπία του Μοναχικού θεσμού, όσον και εν τη θρησκευτική και ηθική ζωή του εν κόσμω ορθοδόξου. Είναι βαθύτατα λυπηρόν, όταν, ομιλούντες περί Ορθοδοξίας, περιορίζομεν τον όρον εις τα γνωστά δογματικά πλαίσια. Λυπηρότερον δε, διότι ούτε καν υποπτευόμεθα, ότι αποκοπέντες από την ασκητικήν παράδοσιν των Πατέρων, επαύσαμεν να είμεθα αληθώς ορθόδοξοι και μόνον περιάγομεν αμαρτωλώς την ατροφικήν μορφήν του ορθοδόξου πιστού. Είχομεν την ατυχίαν να κληρονομήσωμεν Πατερικούς θησαυρούς θεολογίας και πνευματικότητος, δια την διαφύλαξιν των οποίων απαιτείται περισσότερον πνεύμα αυτοθυσίας του όσον ημείς διαθέτομεν, αφού προτιμώμεν να οδεύωμεν την ευδαίμονα λεωφόρον, ήτις άγει ασφαλώς εις την απώλειαν. Η ευθύνη των σημερινών Ηγετών της Εκκλησιαστικής ζωής, είτε Κληρικοί είναι είτε Λαϊκοί, είναι τεραστία. Διότι ούτοι μη δυνηθέντες να συλλάβουν το νόημα της Ορθοδοξίας κατευθύνουν τον βίον των Ορθοδόξων εις την μίμησιν ξένων προτύπων, καθ’ α ο παρών βίος έχει ιστορικάς αξιώσεις να μεταπλασθή εις μόνιμα σχήματα «Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού» κ.λ.π., ενώ η αιωνιότης είναι άλλο πράγμα· «βρε αδελφέ, βλέπομεν άλλοτε δι’ αυτήν»!... Μάτην ο Κύριος νομοθετεί «Μη μεριμνάτε…», «Ζητείτε πρώτον την Βασιλείαν των ουρανών…», «Αγρυπνείτε και προσεύχεσθε…», «Το γένος τούτο ουκ εκπορεύεται ειμή εν προσευχή και νηστεία…» και τόσα άλλα. «Αέρα δέρει», ο θείος Απόστολος Παύλος γράφων· «Ουκ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν, αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν», «συνέχομαι εις το αναλύσαι», «Ουδέν εισενέγκαμεν εις τον κόσμον, άρα ουδέ εξενεγκείν οφείλομεν». Εις ώτα μη ακουόντων διδάσκει ο Μέγας Βασίλειος εις νέους: «Ημείς, ω παίδες, ουδέν είναι χρήμα παντάπασι τον ανθρώπινον τούτον βίον υπολαμβάνομεν ούτ’ αγαθόν τι νομίζομεν όλως, ο την συντέλειαν ημίν άχρι τούτου παρέχεται… αλλ’ επί μακρότερον πρόϊμεν ταις ελπίσι και προς ετέρου βίου παρασκευήν άπαντα πράττομεν. Α μεν ουν συντελεί προς τούτον ημίν, αγαπάν τε και διώκειν παντί σθένει χρήναι φαμέν. Τα δ’ ουκ εξικνούμενα προς εκείνον ως ουδενός άξια παροράν». Και ούτω λοιπόν με τας ακαταλήπτους εις την ορθόδοξον σκέψιν επαγγελίας περί «Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού», εκτός του ότι καλύπτονται αι ευδαιμονιστικαί εντός του κόσμου τούτου επιθυμίαι, αλλά και ο ορθόδοξος Ελληνικός κόσμος τρέφεται με μωράς ελπίδας ότι είναι δυνατόν με την μαζοποίησιν, που ενεργούν αι οργανώσεις, να γίνη τι μόνιμον επί της γης. Η Εκκλησία βλέπει πάντοτε τον άνθρωπον, τον ένα ως σύνολον, αλλ’ ανά ένα τον οποίον, όταν κάμη αληθή Χριστιανόν τον συνδέει με τον έτερον, πραγματοποιεί την ενότητα και ποτέ δεν θα κατορθώση—διότι δεν το επιδιώκει—να κάμη ομοιόμορφα και άβουλα μολυβένια στρατιωτάκια, δια των οποίων αίρεται η εν πνευματική κατά Χριστόν ελευθερία αξιοπρέπεια του πιστού. Ιδού διατί «μείζον κρίμα λήψονται» οι υποκαθιστώντες την Εκκλησίαν εις το έργον της σωτηρίας και δημιουργούντες τούτ’ αυτό αντιχριστιανικά σχήματα.

Δεν θα σχολιάσωμεν ενταύθα την γνώμην του ευλαβούς Πρεσβυτέρου, επί της οποίας εστήριξε σχεδόν ολόκληρον το περί ου ο λόγος σύγγραμμά του, ότι δηλ. «…νομίζουν τινές, ότι η σωτηρία δεν είναι από το κράτος και τας χείρας του εχθρού, αλλ’ από τον Θεόν!». Η εξέτασις του σοβαρωτάτου τούτου θέματος διαφεύγει των ορίων του παρόντος άρθρου. Φρονούμεν όμως, ότι η γνώμη του αυτή εκφράζει την ορθοδοξον αλήθειαν. Σημασίαν έχει εν προκειμένω το γεγονός, ότι η πεπλανημένη θεολογικώς τοποθέτησις της σωτηρίας, άγει κατ’ ανάγκην και εις πεπλανημένα σχήματα ζωής. Και δεν δυσκολευόμεθα πολύ να υποθέσωμεν, ότι η διοχετευομένη θάλασσα της χαράς από τα κατά τόπους μονοπώλια του Χριστιανισμού εις την ατυχή πατρίδα μας, οφείλεται εις την πλάνην, ότι μετά το απολυτρωτικόν έργον του Κυρίου είμεθα πλέον «Αδελφοί Χριστού», ακάθαρτοι όντες. Εντεύθεν τα ανθολογήματα, μάλλον ακανθολογήματα, των περί χαράς φράσεων της Καινής Διαθήκης, της χαράς της πνευματικής, την οποίαν «δια το είναι αυτούς σάρκας» μεταποιούν λανθανόντως εις σαρκικήν. Ω, πόσον απελπιστικώς ολίγοι κάμνουν πνευματικόν Πάσχα, αισθανόμενοι την εκ του ολβίου τάφου του Χριστού αναπηγάσασαν χαράν! Συναφές με το όλον ζήτημα είναι και τούτο. Ότι «υπάρχουν πολλοί νέοι που αφοσιώνονται εις την Εκκλησίαν. Επειδή όμως έχουν διεστραμμένην αντίληψιν περί σωτηρίας, προορισμού και αμαρτίας, δια τούτο αντί να πάνε στα Μοναστήρια πηγαίνουν στην «Ζωήν» ή γίνονται κοσμοκαλόγηροι, δηλαδή κοσμικοί Αρχιμανδρίται». Εκ της ημετέρας σκοπιάς η άποψις αυτή του αγαπητού Πρεσβυτέρου υπήρξεν αείποτε θεμελιώδους σημασίας δια την Εκκλησίαν. Δεν έχομεν ουδεμίαν πρόθεσιν «άψασθαι των χριστών» του Κυρίου. αντιθέτως μάλιστα αντεδράσαμεν σφοδρώς από της ιδίας αυτής θέσεως της «Αγιορειτικής Βιβλιοθήκης», οσάκις εξεδηλούντο τάσεις μειώσεως της υπεροχικής αξίας του Επισκοπικού αξιώματος, ή ησκείτο υπέρμετρος έλεγχος υπό θερμοαίμων τινών επί περιπτώσεων ιασίμων, ακολουθούντες τον χρυσούν κανόνα του εν αγίοις πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου. Το θέμα δεν θίγει Επισκόπους, αλλά αποδεικνύει πόσον θλιβερώς απεμακρύνθημεν από την αγιότευκτον εκείνην τάξιν της Εκκλησίας, καθ’ ην «εν τη Ανατολή ει τις μη Μοναχός εγένετο, ου γίνεται Επίσκοπος ή Πατριάρχης». Αν ο Επίσκοπος είναι ο φυσικός διερμηνεύς του πνεύματος της Εκκλησίας, ταμιευομένης την υπό των Πατέρων βιωθείσαν και ερμηνευθείσαν αυθεντικώς διδασκαλίαν του Χριστού, πως είναι δυνατόν να συλλάβη εν τω συνόλω του το ορθόδοξον αυτό πνεύμα, αναπηγάσαν ως πεμπτουσία πράξεως και θεωρίας εν Θεώ, εφ’ όσον δεν προηγήθη η εν ασκήσει κάθαρσις; Και αν ο Πνευματικός Πατήρ, αγνοών, δεν διαβιοί ασκητικώς εν Πατερική λιτότητι, από ποίον θα παραδειγματισθούν τα πνευματικά τέκνα, όπως δια της ζωής φθάσουν εις την γνώσιν της πνευματικότητος της Ορθοδοξίας, δια την κατάπτωσιν της οποίας θρηνεί ο φίλος μου Πρεσβύτερος; Όσον περί της «Ζωής», εγράψαμεν εις άλλο περιοδικόν τα εικότα. Νομίζομεν όμως, ότι δεν πταίει η «Ζωή» εις τον βαθμόν που της αποδίδομεν. Η «Ζωή» είναι μάλλον σύμπτωμα της πνευματικής καταστάσεως ή αίτιον. Ορθότερον μάλιστα, ενεφανίσθη ως συνέπεια και τώρα κατέστη αιτία και σημαντικός ρυθμιστής της πνευματικής ζωής της Εκκλησίας. Και κάτι άλλο. Η ομολογία του κ. Ρωμανίδου ότι «ήδη ήρχισεν η «Ζωή» να κατακτά έδαφος εις Αμερικήν και θα καρποφορήση», διότι όλη η εκεί ζωή είναι «εν τω κόσμω δράσις και τίποτε άλλο», ελαφρύνει την ευθύνην της «Ζωής», διότι η ζωή εις την Αμερικήν είναι δράσις και αυτή απλώς θα βοηθήση. Δηλαδή είναι και το πνεύμα του «εν τω πονηρώ κειμένου κόσμου», το οποίον, όσον και να δρα η Εκκλησία, δεν θα δυνηθή να το εξαλείψη. Επομένως να λέγωμεν και «το δίκαιον του στραβού». Το ότι επίσης «ο Μοναχικός βίος των ετεροδόξων, είναι μεστά δράσεως τάγματα που καταγίνονται με ό,τι δήποτε εκτός από άσκησιν πνευματικήν, ως την εκλαμβάνει η ορθόδοξος παράδοσις», ημείς το γνωρίζομεν. Δυστυχώς δεν το γνωρίζουν όσοι δεν γνωρίζουν την παράδοσιν του ορθοδόξου Μοναχισμού, τας κρυσταλλίνας πηγάς του και τας προς ουρανόν διεξόδους του, κνήθοντες τας ακοάς ημών δι’ οθνείων συνθημάτων, όπως μιμηθώμεν τα τάγματα της Δύσεως, τα οποία ημείς ούτε καν υπολογίζομεν ως Μοναχικά. Παπικά, ναι· Μοναχικά, ποτέ. Εκτός και αν θέλουν τινές να αντικαταστήσουν την Πατερικήν διδασκαλίαν περί Μοναχισμού, δια μιας νέας προσηρμοσμένης εις την νοοτροπίαν του κόσμου τούτου. Όσον πάλιν «περί των δυνατοτήτων μεταφυτεύσεως μιάς Μοναστικής κοινότητος εκ 5-10 Μοναχών επί αμερικανικού εδάφους», αι απόψεις ημών εξετέθησαν εφ’ όσον δεν δυνάμεθα να εννοήσωμεν Εκκλησίαν χωρίς Μοναχισμόν. Το ζήτημα όμως τούτο αφορά εις μόνον τον Αρχιεπίσκοπον της εν Αμερική Ορθοδόξου Εκκλησίας κ. Μιχαήλ, όστις έχει βαθυτάτην συνείδησιν των αιτημάτων της Ορθοδοξίας, ως εμφαίνεται εκ της αγάπης του προς την μυστικήν ζωήν των Πατέρων από νεότητος. Αλλά δια να σταλούν εντεύθεν Μοναχοί εις την Αμερικήν, κατά την επιθυμίαν του αγαπητού αδελφού Πρεσβυτέρου, είναι καθαρά ουτοπία δια πολλούς λόγους.                                                                                                   

Ω φίλτατε πρεσβύτερε! Ας προσευχώμεθα, ας προσευχώμεθα, ας προσευχώμεθα. Ουδέποτε άλλοτε η Ορθοδοξία εδοκιμάσθη όσον σήμερον. Μόνον ανωτέρα τις δύναμις δύναται να αναστείλη την πρόοδον του κακού, περιβεβλημένου το ένδυμα της ευσεβείας. Μόνον ο Κύριος θα δυνηθή να «διαρρήξη τον σάκκον» σας και να σας περιζώση ευφροσύνην.