ΚΑΡΠΟΙ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΙΑΣ -- του αειμνήστου Στεργίου Σάκκου Ομ. Καθηγητού Α.Π.Θ.

Αποτίμηση των γεγονότων

Προβλημάτισε πολλούς και σχολιάσθηκε ποικιλοτρόπως η κατάσταση του τόπου μας τον τελευταίο καιρό. Τώρα που χρονικά τουλάχιστον απομακρυνθήκαμε κάπως από τα… «Δεκεμβριανά» γεγονότα και φαίνεται να έχει επέλθει κάποια εκτόνωση της έντασης, απαλλαγμένοι από τη συναισθηματική φόρτιση μπορούμε ίσως να δούμε τα πράγματα πιο καθαρά. Εκείνη η αναστάτωση, σχεδόν εξέγερση, των νέων – και όχι μόνο – εκείνο το μένος εναντίον της εξουσίας και μάλιστα εναντίον των οργάνων της τάξεως, που κορυφώθηκε με τον όντως άδικο και τραγικό θάνατο ενός δεκαεξάχρονου μαθητή, κάτι σοβαρό έχει να μας πει. Είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου και μπορεί να λειτουργήσει ως πέρασμα από το οποίο θα προχωρήσει κανείς στο βάθος, αν το επιθυμεί, και θα έρθει αντιμέτωπος με την βαθειά σήψη του κοινωνικού μας ιστού. Κατ΄ αρχήν, δεν είμαι από εκείνους που ρίχνουν τον λίθο του αναθέματος στα παιδιά.
Η αναστροφή και τριβή μου μαζί τους, που ξεπερνά τις πέντε συναπτές δεκαετίες, με έχει γυμνάσει, ας πω, στο να τα κατανοώ ακόμη και όταν δεν τα δικαιολογώ. Ένας θάνατος είναι οπωσδήποτε τραγικό γεγονός, πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για τον θάνατο ενός εφήβου. Κλάψαμε και πονέσαμε όλοι γι΄ αυτόν. Κανείς όμως δεν έχει το δικαίωμα να σκυλεύει την μνήμη εκείνου του παιδιού με το άλλοθι της δήθεν αγωνιστικότητας. Κανείς δεν μπορεί να καμουφλάρει πίσω από μία επίφαση μαχητικότητας την βανδαλιστική καταστροφικότητα και την χαώδη αναρχία. Το νιώσαμε όλοι, ήταν ηλίου φαεινότερο, ότι εκείνη η ορμή και επαναστατικότητα που κατέλαβε τα μέχρι χθες «παιδιά του καναπέ», εκείνη η μανία να πετροβολήσουν, να κάψουν ζωντανούς τους αστυνομικούς, που τους βρίζουν όλους συλλήβδην και εμπαικτικά τους αποκαλούν «μπάτσους, γουρούνια, δολοφόνους», δεν ήταν «αυτοφυής»· κάποιος την υπαγόρευε. Με πόνο ψυχής μάλιστα είδαμε κουκουλοφόρους να ρυπαίνουν τους τοίχους ιερών ναών με ασεβή και βλάσφημα συνθήματα, να εισελαύνουν σε ναούς και να βεβηλώνουν εικόνες και ιερά σκεύη εκδηλώνοντας ποικιλοτρόπως το αντιεκκλησιαστικό μένος τους. Παρόμοιες βεβηλώσεις είχε καταγράψει μέχρι τώρα η ιστορία με δράστες μόνο αλλόθρησκους, αλλόφυλους και αντιχρίστους.

Παιδιά χωρίς αντισώματα στο κακό

Αναρωτηθήκαμε όμως γιατί τόσο ανενόχλητα δρα το κακό και πως καταντήσαμε τα παιδιά μας τόσο δεκτικά στα αρνητικά μηνύματα, τόσο ευάλωτα στα εμπρηστικά συνθήματα; Είναι ένα ερώτημα που αφορά όλους· την οικογένεια, το σχολείο, την πολιτεία, την κοινωνία και την εκκλησία βεβαίως. Όλοι είμαστε υπεύθυνοι, διότι όλοι – από την πλευρά του και με τον τρόπο του ο καθένας – πληγώσαμε την κοινωνία μας, την «αφυδατώσαμε» και την καταστήσαμε ακοινώνητη. Της ροκανίσαμε τις ρίζες τής ζωής, επιδιώξαμε την αυτονόμησή της από τον άσειστο Λίθο, την αλλοτρίωσή της από τα ζείδωρα νάματα του Ευαγγελίου. Μεθυσμένοι από την απληστία της υπεκατανάλωσης, φλεγόμενοι από τον πυρετό του εντυπωσιασμού και της προβολής, αποψιλώσαμε την ζωή μας από τον πνευματικό πλούτο. Καταστήσαμε τον συνάνθρωπο αντίδικο και ανταγωνιστή και καταντήσαμε την κοινωνία μας ζούγκλα. Περιφρονώντας τις παραδόσεις μας και υιοθετώντας ασυλλόγιστα ξενικά πρότυπα απογυμνώσαμε την οικογένεια από την ιερότητά της. Φθάσαμε να προτείνουμε νομοθεσίες που ευτελίζουν και εξευτελίζουν τον θεσμό της.                      Δυστυχώς και ως επίσημη εκκλησία δεν λάβαμε εν πολλοίς το μήνυμα των καιρών· δεν σταθήκαμε στο ύψος της αποστολής μας. Δεν στοιχηθήκαμε στην γραμμή των αγίων πατέρων μας. Δεν ακολουθήσαμε το παράδειγμα του Κυρίου, ο οποίος «μη εκστάς της (θείας) φύσεως μετέσχε του ημετέρου (ανθρωπίνου) φυράματος». Νομίσαμε πως πρέπει να κολακεύσουμε τον κόσμο. Δεν τολμήσαμε να του πούμε την αλήθεια. Άλλοτε πάλι δεν μπορέσαμε να του την δείξουμε εφαρμοσμένη στην ζωή μας, όπως θα έπρεπε. Και, το χειρότερο, δεν είχαμε την τόλμη να παραδεχθούμε το λάθος, την αδυναμία μας, αλλά θελήσαμε να την προβάλουμε ως νόμο και πρότυπο χριστιανικής ζωής. Έτσι καταντήσαμε αφερέγγυοι. Ο κόσμος δεν μας πιστεύει, αφού δεν βλέπει η δική μας, η χριστιανική ζωή να διαφέρει από την κοσμική. Σκανδαλίζεται μάλιστα, θεωρώντας ότι ούτε και η χριστιανική πίστη έχει να προσφέρει κάτι το θετικό!

Παιδεία και κοινωνία χωρίς Θεό

Με όλα αυτά και με άλλα παρόμοια, οι νεοέλληνες καταντήσαμε – σ΄ ένα βαθμό – πνευματικώς υπανάπτυκτοι και στην ίδια κατάσταση οδηγούμε τα παιδιά μας στερώντας τους τα πνευματικά ερείσματα της ζωής. Τι άλλο κάνουμε 

-όταν νομοθετούμε την συρρίκνωση του μαθήματος των θρησκευτικών, την απογύμνωσή του από το ομολογιακό χαρακτήρα και τον υποβιβασμό του στην εγκυκλοπαιδικά ίσως άψογη αλλά πνευματικά άχρωμη και άοσμη θρησκειολογία;                                                           

-Όταν στο πολυδιαφημισμένο «ανοιχτό και έξυπνο σχολείο» μας εννοούμε να έχει πρόσβαση ο κάθε ειδικός και μη, εκτός από τον πνευματικό, που θα εξυπηρετούσε όσα παιδιά θέλουν να εξομολογηθούν;                                                                                                          

-Όταν με την αλόγιστη παροχή αγαθών, πίσω από την οποία θέλουμε να κρύψουμε την δική μας απουσία από την ζωή των παιδιών μας, και με την ασύδοτη ενδοτικότητα στα καπρίτσα τους, τα προάγουμε στην αλαζονεία, στον εγωκεντρισμό και στον αυταεχισμό;     

-Όταν με την παιδοκολακεία μας τους καλλιεργούμε την ιδέα ότι έχουν μόνο δικαιώματα χωρίς καμία υποχρέωση αντιπροσφοράς;                                                                                           

-Όταν τα εξοργίζουμε και τα εξαγριώνουμε με τις διαταγές και τις προσταγές μας, χωρίς να έχει προηγηθεί η κατάλληλη αγωγή, χωρίς να τους προσφέρουμε το αντίστοιχο παράδειγμα;                                                                                                                                                 

-Όταν γονείς και δάσκαλοι με τη συμπεριφορά μας καταργούμε κάθε έννοια σεβασμού και γκρεμίζουμε κάθε αυθεντία ακόμη και αυτή του Θεού;                                                                        

«Νους αποστάς του Θεού ή κτηνώδης γίνεται ή δαιμονιώδης και των όρων αποστατήσας της φύσεως επιθυμεί των αλλοτρίων» αποφαίνεται η πατερική σοφία ή, για να θυμηθούμε και τον Ντοστογιέφσκυ, «χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται». Αλλά έτσι χαϊρι και προκοπή δεν γίνεται!                                                                                                                                                          

Άγγελοι ελπίδας και ειρήνης

Καιρός να σκεφθούμε σοβαρά και να πράξουμε τα ορθά. Στις ημέρες μας τις «πονηρές», όπως θα τις χαρακτήριζε ο απόστολος (Εφ. 5: 16), το κακό ογκώνεται. Ωστόσο, προς το παρόν, τουλάχιστον, η σήψη δεν είναι τόσο καθολική όσο θρασύτατα επιχειρεί να παρουσιάζεται. Μπορεί να προληφθεί· να καταπραϋνθεί η αγριότητα των παιδιών μας, να παταχθεί η μανιακή καταστροφικότητα, να χειραγωγηθεί δημιουργικά η αγωνιστικότητά τους. Αυτά πραγματοποιούνται με την κατάλληλη αγωγή, όπου έχει τη θέση της και η σωτήρια διαταγή.                                                                                                                                         

Θυμάμαι πόση ζεστή, πόσο ανθρώπινη έκαναν τα παιδιά την ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης κάθε Δεκέμβριο· Παραμονές των Χριστουγέννων έβγαιναν στους δρόμους ένα πλήθος ομάδων. Με τα τρίγωνα, τα καραβάκια, τις φάτνες στα χέρια, με τη λάμψη της παιδικής απλότητας στο πρόσωπο σκορπούσαν γύρω τους χαρά και ελπίδα σε χρόνια πολύ πιο δύσκολα από τα σημερινά. Αυτούς τους ίδιους δρόμους άλλα παιδιά σήμερα τους μετέβαλαν σε πεδία μάχης σκορπώντας τη φωτιά των μολὀτωφ. Κι όμως – δόξα τω Θεώ – και στις μέρες μας είδαμε στους δρόμους παιδιά με πρόσωπα καθαρά, με μάτια φωτεινά που έψαλλαν το «Χριστός γεννάται». Βέβαια οι δημοσιογράφοι και οι ρεπόρτερ δεν συνηθίζουν να φωτογραφίζουν τις δραστηριότητες αυτών των παιδιών, δεν τις προβάλλουν από τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Αλλά τι μ΄ αυτό; Σημασία έχει ότι ακόμη και εκείνοι που δεν έχουν πολλές σχέσεις με την Εκκλησία τα χαίρονται, τα καμαρώνουν, τα χειροκροτούν. Είναι ένα μήνυμα αισιοδοξίας.  Όσοι πονούμε αυτόν τον τόπο καλούμαστε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να σώσουμε τα παιδιά μας. «κρείσσον το πορθήσαι Τροίαν ή παιδεύσαι νεότητα», είχε πει ο μεγάλος παιδαγωγός Κομένιος. Όπως για την εκπόρθηση της Τροίας ενωμένοι οι Πανέλληνες πάλεψαν και νίκησαν, έτσι και τώρα. Απαιτείται ενότητα και αρμονική συνεργασία όλων των δυνάμεων. Δεν θα τα ισοπεδώσει όλα η λαίλαπα του κακού. Από μάς εξαρτάται να νικήσει το καλό. Από το δικό μας ξύπνημα με την κατάλληλη δραστηριοποίηση.