Αναταράξεις στους κόλπους της Ορθοδοξίας - Τι συμβαίνει με τις Εκκλησίες

Προβληματισμός, επιφυλάξεις, πολλές αρνήσεις. Αυτές οι λέξεις αποτυπώνουν ανάγλυφα το κλίμα αναταραχής που παρατηρείται στις τάξεις της Ορθοδοξίας τρεις μήνες μετά τη χορήγηση αυτοκεφαλίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Εκκλησία της Ουκρανίας. Το ουκρανικό ζήτημα ακόμη διχάζει. Απόδειξη των παραπάνω δεν είναι μόνο το γεγονός πως καμία Εκκλησία, πλην της Κωνσταντινουπόλεως - με πρώτο βέβαια το Πατριαρχείο Μόσχας - δεν έχει αναγνωρίσει την Αυτοκέφαλη πλέον Εκκλησία της Ουκρανίας και δεν μνημονεύει τον επικεφαλής της. Ακόμη και οι ελληνόφωνες Εκκλησίες που παραδοσιακά βρίσκονται στο πλευρό του Οικουμενικού Πατριαρχείου προειδοποιούν για τον κίνδυνο διχασμού της Ορθοδοξίας και ζητούν τη σύγκληση Πανορθόδοξης Συνόδου.

Η περίπτωση της Εκκλησίας της Αλβανίας που έχει στο τιμόνι της μία από τις πιο νηφάλιες φωνές της Ορθοδοξίας, τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο, είναι ενδεικτική. Η Ιερά Σύνοδος της Ορθόδοξης Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Αλβανίας δημοσιοποίησε μία δεύτερη επιστολή που έστειλε στις 21 Μαρτίου ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, προειδοποιώντας εκ νέου για τον κίνδυνο «διασάλευσης της ενότητας της Ορθοδοξίας». Τη δημοσίευσε ακέραια, όπως και την προηγούμενη, και γιατί είχε αρχίσει να διαρρέεται πως η Εκκλησία της Αλβανίας βρίσκεται σε «πόλεμο» με το Φανάρι (μετά την αλληλογραφία των δύο πλευρών το προηγούμενο δίμηνο) αλλά και επειδή το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν απάντησε στις απορίες της αλβανικής Εκκλησίας.

Το γράμμα

Ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσεως επιμένει και σ' αυτό το γράμμα στον προβληματισμό του πως η επιδιωχθείσα ειρήνευση στην Ουκρανία δεν έχει επιτευχθεί. Αυτό συμβαίνει, εξηγεί, «εφόσον ενενήντα αρχιερείς και άνω των δώδεκα χιλιάδων ενοριών δεν ευρίσκονται εν κοινωνία μετά του Οικουμενικού Πατριαρχείου». Ταυτόχρονα, επισημαίνει  ότι «είναι ορατός ο κίνδυνος διασπάσεως της ανά την Οικουμένην Ορθοδόξου Εκκλησίας». Και διατυπώνει ξανά ερωτήματα για την επαναφορά του αυτοαποκαλούμενου Πατριάρχη Κιέβου Φιλάρετου στην κανονικότητα και για το κατά πόσο είναι έγκυρες οι χειροτονίες που έχει κάνει.

Κριτική στις ενέργειες του Φαναρίου στο Ουκρανικό μπορεί να ασκείται, όμως πηγές από την Εκκλησία της Αλβανίας επισημαίνουν πως σύγκρουση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν υπάρχει αλλά ούτε και κόντρα Αναστάσιου - Βαρθολομαίου. Στόχος της αλληλογραφίας ήταν να εκφραστεί ξεκάθαρα ο προβληματισμός και η αγωνία για το ουκρανικό ζήτημα. «Θέλουμε να βοηθήσουμε για να δούμε τι μπορεί να γίνει στο μέλλον προκειμένου να μη φτάσουμε σε ένα Σχίσμα».

Μειλίχιο ύφος

Αλλωστε, οι επιστολές απηχούν το μειλίχιο ύφος του Αναστάσιου. Μάλιστα, απευθύνει θερμή παράκληση στον Οικουμενικό Πατριάρχη να συγκαλέσει το συντομότερο δυνατό «Πανόρθοδοξη Σύναξη ή Σύνοδο προκειμένου να προληφθεί ο εμφανής κίνδυνος δημιουργίας οδυνηρού Σχίσματος απειλούντος την αξιοπιστία της Ορθοδοξίας».
Πάντως ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος εκφράζει - σε ήπιους τόνους - και μία ενόχληση επειδή το Φανάρι είχε αφήσει υπαινιγμούς πως μπορεί η Εκκλησία της Αλβανίας να επηρεάστηκε από άλλες Εκκλησίες. Διευκρινίζει ότι ο ίδιος έχει αποδείξει εμπράκτως την αφοσίωσή του στον Βαρθολομαίο και πως σε περίπτωση που το ουκρανικό ζήτημα καταλήξει σε Σχίσμα - «ο Θεός να μην το επιτρέψει» - η Εκκλησία της Αλβανίας θα παραμείνει σταθερά στο πλευρό του Φαναρίου.
Παρόμοιες ενστάσεις και προβληματισμούς έχουν εκφράσει και άλλες ελληνόφωνες Εκκλησίες. Αρκετές αντιδρούν διότι γνωρίζουν πως το θέμα έχει γεωπολιτικές και πολιτικές παραμέτρους. Η Εκκλησία της Κύπρου - που ανέκαθεν διατηρεί καλές επαφές με τη Μόσχα - σε πρόσφατη απόφαση της Συνόδου της για το Ουκρανικό στηρίζει την κίνηση του Φαναρίου να δώσει την αυτοκεφαλία αλλά ταυτόχρονα εξέφρασε και έντονες επιφυλάξεις.

Την τακτική των «ιερών» καθυστερήσεων ακολουθεί όμως στο θέμα της αναγνώρισης της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας και η Εκκλησία της Ελλάδος. Το ζήτημα παραπέμφθηκε για μελέτη σε δύο συνοδικές επιτροπές. Αλλά και το Πατριαρχείο Αντιοχείας με επιστολή του προς το Φανάρι έχει ξεκαθαρίσει πως η χορήγηση ανεξαρτησίας στη νέα Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας δεν θα φέρει ειρήνη ή αρμονία ούτε στην Ουκρανία ούτε στον υπόλοιπο ορθόδοξο κόσμο.
Οσο για τις Εκκλησίες που βρίσκονται υπό την επιρροή της Ρωσίας ή διατηρούν μαζί της πολύ καλές σχέσεις με δηλώσεις και επιστολές τους προς το Φανάρι - και μάλιστα σε ιδιαίτερα επιθετικό και επικριτικό ύφος - ξεκαθαρίζουν πως δεν θα αναγνωρίσουν την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας.