Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ

«Των Αποστόλων το κήρυγμα και των Πατέρων τα δόγματα, τη Εκκλησία μίαν την πίστιν εσφράγισαν». Εκκλη. Υμνογραφία.

Η υπάρχουσα μεταξύ των αγίων Πατέρων της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας ιδιοτυπία, η οποία χαρακτηρίζει τας προηγουμένας ηθικάς και πνευματικάς προσωπικότητας, αποτελεί μέγαν πειρασμόν παρά τοις θεολογούσι. Τούτο δεν είναι ανεξήγητον. Η υφισταμένη μεταξύ ημών και των Πατέρων, εν αγιότητι, απόστασις μας αναγκάζει να τους βλέπωμεν «δι’ εσόπτρου εν αινίγματι» και επόμενον είναι να μη διακρίνωμεν την μεταξύ τούτων υπάρχουσαν εσωτερικήν ενότητα. Εντεύθεν αι παρανοήσεις και η ημαρτημένη κριτική επί της διδασκαλίας των αγίων Πατέρων. Το θέμα της ενότητος των αγίων Πατέρων είναι εκ των πλέον σημαντικών δια την ορθοδοξίαν της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Η ενότης της διδασκαλίας των δεν οφείλεται εις φυσικούς παράγοντας, αλλ’ εις αυτό το Πνεύμα το άγιον, «το φωτίσαν τούτων την διάνοιαν». Εκείνο, το οποίον ονομάζεται εις την θεολογικήν γλώσσαν «συμφωνία» είναι το συγκροτούν την αυθεντίαν και το κύρος της εκάστου των Πατέρων διδασκαλίας και της Καθόλου Εκκλησίας. Η «συμφωνία» είναι υπερεμπειρικόν και υπερνοητικόν προϊόν, υπό την έποψιν του «φυσικού» εν πεπτωκυία καταστάσει διατελούντος ανθρώπου, αλλ’ είναι, και εμπειρικόν και νοητικόν απαύγασμα, ως συνάρτησις επιλάμψεων του Παναγίου Πνεύματος και κεκαθαρμένης εν μια ψυχής. Δια τούτο η πνευματική διδαχή των αγίων Πατέρων αποτελεί το πλεόνασμα των μυστικών εμπειριών των, ανώτερον πλανών, είτε ως δόγμα είτε ως πνευματικότης. Η ιδιοτυπία εν τούτοις των Πατέρων συνίσταται εις τον απλούν τονισμόν των μέσων προς επίτευξιν της αρετής και εις την σύνολον πνευματικήν των προβολήν, αναλόγως των χαρισμάτων του αγίου Πνεύματος. Η ποικιλία τρόπων ζωής και πνευματικών χαρισμάτων, ούτε την μεταξύ των αγίων Πατέρων εσωτερικήν ενότητα αίρει, ούτε της διδασκαλίας των την «συμφωνίαν» διασπά. Το μερίζον τα χαρίσματα άγιον Πνεύμα είναι αυτό το εμπνέον και την διδασκαλίαν εις τους αγίους Πατέρας. Η πνευματική διδαχή αποτελεί το πλεόνασμα της εν Χριστώ εμπειρίας των. εις την ορθόδοξον Εκκλησίαν αποδίδεται ιδιαιτέρα σημασία εις την πνευματικήν παράδοσιν, ήτις είναι βιωματική συνοχή της Εκκλησίας δια των αιώνων, χορηγούσα τοις πιστοίς το αίσθημα της ασφαλείας, ως του Χριστού παρόντος εν τη Εκκλησία και συνεχιζομένου. Η βιωματική συνοχή της Εκκλησίας τεκμηριούται δια της «συμφωνίας» των Πατέρων εν τη πνευματική των διδασκαλία. Ενέχει μεγίστην αξίαν το γεγονός ότι, οι την ταπείνωσιν «εγκομβωμένοι» άγιοι Πατέρες ομιλούν ως αυθεντίαι. Γνωρίζουν ότι δεν ομιλούν αυτοί, αλλά το εν αυτοίς λαλούν Άγιον Πνεύμα. Είναι λίαν χαρακτηριστικόν το εξής· όταν ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος επεράτωσε την ερμηνευτικήν εργασίαν του επί των ιδ’ επιστολών του Αποστόλου Παύλου, κλίνας τα γόνατα εις προσευχήν παρεκάλεσε τον θείον απόστολον να του είπη εάν η ερμηνεία του ήτο ορθή. Ο μέγας Απόστολος «ώφθη σωματοειδώς» και μεταξύ άλλων τω λέγει: «ίσθι γαρ σαφώς, ως ούτως ακριβώς διέγνως ταύτας και ανεκάλυψας, ως αυτός τε έγνων εγώ και ως το αυτό Πνεύμα αμφοτέροις υπέθετο». Αυτό εφαρμόζεται εφ’ όλων των αγίων Πατέρων.

Είναι αληθές ότι οι Πατέρες είχον μελετήσει κλασσικήν φιλοσοφίαν, εκ της οποίας έλαβον στοιχείά τινα προς έκφρασιν  της μυστικώς ποριζομένης γνώσεώς των. Η χρήσις της φιλοσοφίας υπό των Πατέρων έστη άχρι τούτου. είναι ευδιάκριτος εις το πνεύμα των Πατέρων η φράσις: «Πας γαρ τεχνίτης δείται και τινων προς την των αποτελουμένων κατασκευήν. Πρέπει δε και τη βασιλίδι άβραις τισίν υπηρετείσθαι». Δεν συμβαίνει όμως το ίδιον και με την καθολικήν Εκκλησίαν, την αναμίξασαν εις την Θεολογίαν άκρατον Αριστοτελισμόν, μέχρι σημείου να ομιλή ως αυθεντία ο Σταγειρίτης μάλλον φιλόσοφος ή αυτοί οι Πατέρες. Δια τούτο η διδασκαλία της Δυτικής Εκκλησίας δεν παρουσιάζεται ενιαία, νεώτεροι δε «άγιοι» αυτής είναι τύποι νοσηροί και άκρως υπερήφανοι, ως η Μαρία Θηρεσία, Ιγνάτιος Λοϋόλα κ.ά.                                                                                                                                       

Η εντός της ορθοδόξου παραδόσεως διδασκαλία του μεγάλου Πατρός αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, συν τοις άλλοις αγαθοίς, ενεφάνισεν ωλοκληρωμένην, ενιαίαν, συνεχιζομένην αναλλοιώτως την ορθόδοξον πνευματικότητα, από τους Καππαδόκας αγίους, τον θείον Χρυσόστομον, Κύριλλον, Αθανάσιον, μέχρι του Μαξίμου του Ομολογητού, Συμεώνος του Ν. Θεολόγου και μέχρι των μεγάλων Μυστικών Πατέρων του ΙΔ’ αιώνος. Είμεθα υποχρεωμένοι, ως Ορθόδοξοι, να δημιουργώμεν εν εαυτοίς τας προϋποθέσεις προσεγγίσεως του πνεύματος των αγίων Πατέρων, εις ο να βλέπωμεν ενότητα και αρμονίαν εν τη διδασκαλία των, «ως το αυτό Πνεύμα πάσιν υπέθετο».