«ΣΕ ΚΛΑΙΕΙ ΛΑΟΣ...» -- Ἡ θυσία τοῦ Παύλου Μελᾶ διὰ τὴν Μακεδονίαν -- Τοῦ κ. Δημητρίου Κ. Κουτσουλέλου, Ἐπιτ. Ἐπόπτου Δημοτ. Ἐκπαιδεύσεως

«Πλατειὰ τοῦ ὀνείρου μας ἡ γῆ καὶ ἀπόμακρη. Καὶ γέρνεις ἐκεῖ καὶ σβεῖς γοργά...».

Ἑκατὸν ἑπτὰ ὁλόκληρα χρόνια συμπληρώνονται ἐφέτος ἀπ᾽ τὸ θάνατο τοῦ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ (1870 - 1904) στὴ Σιάτιστα τῆς Καστοριᾶς, θρυλικοῦ ἥρωα καὶ πρωτομάρτυρα τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα(1904-1908). Ἡ ἐπέτειος τῆς θυσίας του γιὰ τὴ σωτηρία τῆς Μακεδονίας παρέχει τὴν εὐκαιρία νὰ προσφέρουμε φόρο τιμῆς, σεβασμοῦ καὶ θαυμασμοῦ στὸν Πατριδολάτρη καὶ Ἐθνικὸ Γίγαντα γιὰ τὴν ὕψιστη προσφορά του. Σὲ μιὰ κρίσιμη κατάσταση, ποὺ γίνεται κρισιμότερη, ὕστερα ἀπ᾽ τὴν πικρὴ δοκιμασία καὶ τὴν ἐθνικὴ συμφορὰ τοῦ 1897, ὁ φλογερὸς Ἀνθυπολοχαγὸς τῆς Ἀθήνας, θρεμμένος μὲ τὰ τραγούδια τοῦ Ρήγα καὶ τὶς ὁλοζώντανες παραδόσεις τοῦ ἐθνικοῦ μαρτυρολογίου, εὐαίσθητος καὶ ἄμεσος δέκτης τοῦ συνολινοῦ πατριωτικοῦ παλμοῦ, συνειδητὸς ἀγωνιστής, ἀποδύεται, κυριολεκτικά, στὸν ἱερὸ Μακεδονικὸ Ἀγώνα. Μέσα στὴν ψυχή του δουλεύουν ἄγρυπνες καὶ μυστικὲς δυνάμεις, ποὺ φανερώνονται στὶς μεγάλες ὧρες. Εἶναι ἡ ἀποτίμηση τῆς ζωῆς καὶ ὁ ἀγώνας γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Μακεδονίας. Ἡ σπίθα της γίνεται μέσα στὰ ἡρωϊκὰ στήθη του χείμαρρος πύρινος, πυρκαϊὰ καθαρτήρια καὶ βρίσκει τὸ εὔφλεκτο ὑλικό της, ποὺ παράγεται ἀπ᾽ τὴ συμπύκνωση τῶν ἀρετῶν του καὶ τὶς ὑπέρτατες θυσίες τῶν ἰδανικῶν μιᾶς Φυλῆς περίφανης καὶ μεγάλης, ποὺ στάθηκε καί δικαιωματικά θέλει νὰ στέκει ὁ φωτεινὸς κήρυκας τῶν μεγάλων πεπρωμένων τοῦ ἀνθρώπου.

Ἥρωας τῆς Πατρίδας, ποὺ περιβάλλουν ὁ φωτοστέφανος τοῦ μαρτυρίου καὶ ἡ ἀχλύδα τοῦ θρύλου, ὁ ὡραιότερος καρπὸς τοῦ δοξασμένου δέντρου, τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, λαμπρὸ μέτωπο στὰ χαράματα τῆς ἔνοπλης δράσεώς του, ἔδωσε μὲ τὸ θάνατό του, τὸ ζωντανότερο δεῖγμα τῆς ἀγωνιστικῆς διαθέσεως τῆς Φυλῆς μας. Ἡ ἔξοδος αὐτὴ ἀπ᾽ τὴ ζωὴ ἦταν ἡ εἴσοδος στὴν ἀθανασία. Ὁ σπόρος τῆς ἐλευθερίας, ποτισμένος μὲ τὸ αἷμα τῆς θυσίας, βλάστησε καὶ γιγάντωσε στὴν εὔκαρπη γῆ. Ἔκαμε τὸ μυστηριακό του κύκλο, ἴδιο καὶ ἀπαράλλαχτο, ἀπὸ καταβολῆς τῆς ζωῆς: Τὸν κύκλο τῆς μεταβάσεως ἀπ᾽ τὸν Ἅδη στὴ ζωὴ καὶ τῆς ἀνακλήσεως ἑνὸς Λαοῦ στὴν ἱστορικὴ πορεία του. Πορεία τοῦ πάθους καὶ τῆς θυσίας. Εἶναι ἡ μοναδικότητα τοῦ ἑλληνικοῦ φαινομένου, μὲ τὴν ἰδιοτυπία καὶ τὴ γοητεία τῆς ἱστορίας του. Ἡ δύναμη νὰ πλέκει ὄνειρα καὶ μὲ αὐτὸ νὰ ἐξωραΐζει τὴ ζωή του, νὰ κάνει σκοπὸ καὶ ἔργο ὑπάρξεως τοὺς τολμηροὺς ὁραματισμούς. Ἡ ζωὴ τροφοδοτεῖται ἀπ᾽ τὸ θάνατο. Στὴν ἱερὴ Μακεδονική Γῆ ἐμεγαλούργησε ἕνας ἀληθινὸς ἄντρας, ποὺ ἀπ᾽ τὰ σπλάγχνα της μᾶς στέλνει πάντοτε τὸ ἐλπιδοφόρο «ὡσαννά». Ἐκεῖ ξεδιπλώθηκε ὁ ἀστραφτερὸς χιτώνας τοῦ «ἀρχαίου κάλλους», ἐπάνω στὸν ὁποῖο ἡ ὕψιστη πράξη τοῦ Ἥρωα ζωγράφισε γιὰ τοὺς αἰῶνες μὲ πύρινα χρώματα τὴν ἐλευθερία, τὴ σοφία καὶ τὴ θεϊκὴ μορφὴ τῆς Ἑλλάδας. «Ὁ θάνατος τοῦ Παύλου Μελᾶ  -γράφει ὁ Ἴων Δραγούμης- εἶναι ζωὴ στοὺς κουρασμένους ἀπ᾽ τὴ μετριότητα τοῦ κόσμου. Ὁ θάνατός του ἀνασταίνει τοὺς κοιμισμένους, δυναμώνει τοὺς ἀδύνατους, δροσίζει τοὺς διψασμένους, ὁ θάνατος τοῦ Νέου, ὁ θάνατος τοῦ Ὡραίου, ὁ θάνατος τοῦ Ἀντρείου...».  Σκληρὸς καὶ πολύμορφος, πολύπλευρος καὶ ἀποφασιστικὸς ἦταν ὁ Μακεδονικὸς Ἀγώνας, ἕνα μοναδικὸ στὴν ἱστορία τοῦ Ἑλληνισμοῦ γεγονός, ὑπὸ τὶς πολύπλοκες ἐθνικὲς περιστάσεις, καὶ ὁ δεύτερος, ὕστερ᾽ ἀπ᾽ τὸ Εἰκοσιένα, σημαντικὸς σταθμός. Ἡ στενὴ συνεργασία, ὁ συντονισμὸς ἐνεργειῶν καὶ πράξεων καὶ ἡ ἀκατάβλητη πίστη ὅλων τῶν Ἑλλήνων ἔφεραν τὸ ποθούμενο ἀποτέλεσμα γιὰ τὴν ἐπιβίωση τοῦ Γένους. «Ὁ Μακεδονικὸς Ἀγώνας -ὑπογραμμίζει ὁ Παναγιώτης Κανελλόπουλος ἔγινε ἡ ἀφετηρία καὶ ἡ ἀναγκαία προϋπόθεση ὅλων τῶν ἄλλων βημάτων τοῦ Ἑλληνισμοῦ... Τὴ Μακεδονία ἔσωσαν τὰ ὅπλα καὶ ἡ παιδεία... Ἔτρεξαν, εὐτυχῶς, πολλοί. Ἀλλὰ δὲν θὰ ὑπῆρχε τόπος, ὅπου θὰ μποροῦσαν νὰ τρέξουν, ἄν ἡ Παιδεία καὶ ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶχαν κατορθώσει, πρὶν ἀπ᾽ τὸ 1903, νὰ διατηρήσουν τὴ γῆ τῆς Μακεδονίας ἑλληνική, ἱκανὴ νὰ ὑποδεχθεῖ ἀργότερα καὶ ν᾽ ἀγκαλιάσει τοὺς χιλιάδες πρόσφυγες ποὺ ξεριζώθηκαν ἀπὸ ἄλλες πανάρχαιες ἑστίες τοῦ Ἑλληνισμοῦ».

* * *

Ὁ ἡρωϊκὸς θάνατος τοῦ Παύλου Μελᾶ καὶ ἡ σεπτὴ αἴγλη τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα συγκινοῦν κάθε ἑλληνικὴ ψυχή, ὥστε μὲ βαθύτερη αὐτογνωσία ν᾽ ἀτενίζει τὸ μέλλον. Μιὰ ἀποθέωση καὶ μιὰ ἀθάνατη μνήμη. Μιὰ αὐτόνομη παρουσία καὶ ἕνα ἄριστο δίδαγμα γιὰ τὶς νέες ἑλληνικὲς γενιές. Ντυνόμαστε τὴν πορφυρὴ δόξα τοῦ Μακεδονομάχου, ποὺ ἀνοίγει στὶς ὄρθιες συνειδήσεις τὴ σκέψη γιὰ τὰ μεγάλα καὶ ὡραῖα ἔργα. Φῶς καὶ χαρὰ καὶ καύχηση ἐθνική, δάφνη ὑπέρτατης θυσίας καὶ ἀδελφοσύνης. «Σᾶς ἐξορκίζω -γράφει ὁ φωτισμένος, πρωτοπόρος καὶ γενναῖος ἐμπνευστὴς τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα Ἴων Δραγούμης στὸ συνταρακτικὸ βιβλίο του “Μαρτύρων καὶ Ἡρώων αἷμα”- μὴ λησμονεῖτε ποτὲ τὸ θάνατο τοῦ Παύλου Μελᾶ, τὴν ἰδέα καὶ τὴν πανώρια χώρα, στὴν ὁποία σκοτώθηκε. Ἡ ἰδέα ἐκείνη καὶ ἡ χώρα θέλουν πολλοὺς ἀκόμη ἥρωες. Νὰ ξέρετε, πώς, ἄν τρέξουμε νὰ σώσουμε τὴ Μακεδονία, ἡ Μακεδονία θὰ μᾶς σώσει. Ἄν τρέξουμε νὰ σώσουμε τὴ Μακεδονία, ἐμεῖς θὰ σωθοῦμε!...»