Τοῦτο τό θεοκάμωτο
πλάσμα, ὁ ἄνθρωπος, ἀπ’ τή στιγμή πού πῆρε θεία πνοή, ἔγινε «ψυχή ζῶσα» καί «εἰκόνα
Θεοῦ». Πρωτόπλαστες καί πρωτόγνωρες μέσα του, πνευματικές δυνάμεις, τόν ἀνακηρύττουν
καί τόν καθιστοῦν κυρίαρχο καί βασιλιᾶ τῆς ὅλης κτιστῆς δημιουργίας τοῦ ἄκτιστου
Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι «γῆ και σποδός», μά ταυτόχρονα εἶναι καί «ἔνσαρκος ἄγγελος».
Εἶναι «οὐράνιο φυτό, τοῦ ὁποίου οἱ ρίζες βυθίζονται στό χῶμα, οἱ δέ κλάδοι ἐπεκτείνονται
προς τό γαλανόμορφο τοῦ πνεύματος στερέωμα», λέγει ὁ διάσημος πρωτοπρεσβύτερος
Κωνσταντῖνος Καλλίνικος. Ὁ δε Παν. Κανελλόπουλος τόν χαρακτηρίζει πώς εἶναι,
«μηδέν σέ σύγκριση μέ τό ἄπειρο, ἀλλά εἶναι τό πᾶν σέ σύγκριση μέ το μηδέν». Εἶναι
γήϊνος καί ὑπεργήϊνος, ἀδύναμος καί παντοδύναμος, μικρός καί μέγας, δημιούργημα
καί δημιουργός. Μέ τά μοναδικά χαρίσματα πού τοῦ ἔδωκε ὁ Θεός —το λογικό, τήν ἐλευθερία
καί τη συνείδηση—ὁ ἄνθρωπος γίνεται «συνεργός Θεοῦ» (Homocreator). Ἐπεξεργάζεται
ὅλες τίς μεγάλες ἀξίες τῆς ζωῆς. Ἄλλωστε πολιτισμός εἶναι το σύνολο τῶν
πνευματικῶν ἀξιῶν, πού πραγματοποίησε και ἀναγνώρισε ἡ ἀνθρώπινη κοινωνία μέσα
στήν ἱστορία. Εἶναι ἐσφαλμένη ἡ ἀντίληψη ὅτι πολιτισμός σημαίνει τη μονόπλευρα ὑλική,
τεχνική και οἰκονομική πρόοδο, πού παρατηρεῖται καθολικά. Αὐτή εἶναι ἡ μιά ὄψη
τοῦ πολιτισμοῦ.
Οἱ πνευματικές καί ἠθικές ἀξίες εἶναι ἐκεῖνες, πού καταξιώνουν τόν ἄνθρωπο καί δημιουργοῦν τόν ἀληθινό πολιτισμό. Ἤ, για νά τό ποῦμε καλύτερα: «Ψυχή τοῦ πολιτισμοῦ εἶναι ὁ πολιτισμός τῆς ψυχῆς». Ὁ ὑλισμός ἀρνήθηκε το Θεό, ἀλλ’ ἐκεῖ πού δέν ὑπάρχει Θεός, δέν ὑπάρχει ἄνθρωπος», λέγει ὁ Ν. Μπερντιάεφ. «Ὁ ἄνθρωπος μηχανή» –το γνωστό βιβλίο τοῦ La Mettrie– ἔγινε σύνθημα καί «πιστεύω» τοῦ ὑλισμοῦ. Ὁ Α. Κόμντ, μεθυσμένος ἀπό ἀλαζονεία, ἔλεγε κάποτε: «Ἡ θεολογία θά ἐξαφανιστεῖ μπροστά στή Φυσική. Εἶμαι βέβαιος ὅτι πρίν τό 1860 θά κηρύττω τό θετικισμό στήν Παναγία τῶν Παρισίων, σάν τή μόνη ἀληθινή θρησκεία». Ὁ δύστυχος! Πόσο οἰκτρά διαψεύστηκε! Μᾶς θύμισε τήν ἄλλη ψευδοπροφητεία τοῦ Βολταίρου, γιά τήν Ἁγία Γραφή! Εἶχε πεῖ πώς σέ λίγα χρόνια θά πάψει νά ἐκτυπώνεται καί νά κυκλοφορεῖ ἡ Ἁγία Γραφή, καί ὅτι, ἴσως νά βρισκόταν κάποιο ἔντυπο σέ κανένα παλαιοπωλεῖο! Ὡστόσο, ἀργότερα τό σπίτι του ἔγινε χῶρος μετάφρασης καί κυκλοφορίας τῆς Ἁγίας Γραφῆς! Τό ὑλιστικὸ πνεῦμα ἔχει και σήμερα διαποτίσει τόν πολιτισμό μας καί μοιάζει μέ ἄρρωστο, πού περνᾶ κρίση θανάτου. «Ὁ σημερινός ἄνθρωπος, γράφει ὁ Ἀλέξανδρος Τσιριντάνης, ζεῖ μέσα σ’ ἕνα αἴσθημα καταπτώσεως καί χρεωκοπίας τῶν πνευματικῶν ἀξιῶν ἑνός πολιτισμοῦ πού κατάντησε πνευματικά ἄδειος». Καί προσθέτει: «Ἐνῶ ὁ τεχνικός πολιτισμός προχωρεῖ μέ ταχύτητα πυραύλου, ὁ πνευματικός δέν προχωρεῖ οὔτε μέ ταχύτητα χελώνας. Πηγαίνει πρός τά πίσω». Ἄν ἡ ἐξερεύνηση τοῦ διαστήματος συμβάδιζε μέ την ἐξερεύνηση τῆς ψυχῆς, τότε ὁ πολιτισμός θά διατηροῦσε την ἀξία του καί τήν ὀμορφιά του. Ξέφυγε ὅμως, ὅπως ὁ δορυφόρος ἀπό τήν τροχιά του. Ὁ Romano Guardini ἀναρωτιέται: «Σέ τί μπορεῖ νά μᾶς βοηθήσει ἡ κάθε τεχνική, ὅταν ὁ ἄνθρωπος στό βάθος τῆς οὐσίας του γίνεται ὁλοένα φτωχότερος και συνεχῶς πιό ἀδύνατος στήν κατάχτηση τῆς ἐλευθερίας του»; Τό στοιχεῖο πού ἀληθινά καταξιώνει τόν ἄνθρωπο καί τον κάνει νά αἰσθάνεται ἐλεύθερος εἶναι τό πνεῦμα. Κι αὐτή τήν πνευματική ζωή καλεῖται ὁ ἄνθρωπος —ὁ πνευματικός ἄνθρωπος—νά τήν προστατέψει μέ κάθε τρόπο. Ἡ τραγικότητα τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου βρίσκεται στην ἀπομόνωσή του. Ὅσο γιγαντώνεται ὁ τεχνοκρατικός πολιτισμός, ὅσο ἡ παραγωγή καί ἡ κατανάλωση αὐξάνει, τόσο ὁ ἄνθρωπος κουράζεταικαί ἀπομονώνεται. Κλείνεται ἑρμητικά στό κατασκότεινο κελλί τῆς αὐτοεγκατάλειψης και τῆς αὐτοερημιᾶς. Δίχως μεταφυσική ἐνατένιση καί συνάντηση μέ τό Θεό, δίχως ἐσωτερική τῆς ὕπαρξης καλλιέργεια καί μεταμόρφωση, δίχως παράλληλη ἀνάπτυξη τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς, ὁ ἄνθρωπος γίνεται τό θλιβερό θῦμα τῆς δικῆς του δημιουργίας. Ὁ τεράστιος τοῖχος πού οἰκοδομοῦσε, πέφτει καί τον πλακώνει καί θάβεται κάτω ἀπό τά ἔργα τῶν χεριῶν του. Πολιτισμός δέν εἶναι μόνο γνώση καί φιλοσοφία καί ἔρευνα καί τεχνολογία καί τέχνη. Ὁ πολιτισμός κρύβεται στήν ἁγνότητα τῆς καρδιᾶς. «Τά μωρά τοῦ κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεός», γιά νά μορφώσει τήν οἰκουμένη. Καί πρώτους πῆρε τούς ἀγράμματους ψαράδες. Ὁ Ρενάν γράφει πώς, ἡ Βλανδίνα, ἡ σκλάβα τῆς Λυών, δέ γνώριζε νά διαβάζει, καί ὅμως ἔκαμε περισσότερα γιά τό θρίαμβο τοῦ πολιτισμοῦ μας, ἀπό τό φιλόσοφο αὐτοκράτορα Μάρκο Αὐρήλιο, πού τήν ἔστειλε στό μαρτύριο. «Τά θεμέλια τοῦ πολιτισμοῦ μας σχηματίζονται ἀπό τίς χριστιανικές ἀξίες», εἶχε δηλώσει ὁ διάσημος Ἄγγλος ἀστροφυσικός E. Miln. Γιαυτό καί ἡ ἄρνηση τῶν ἀξιῶν ὁδηγεῖ στήν κρίση τῶν ἀξιῶν καί τοῦ πολιτισμοῦ. Τό 1981 ὁ ἡγέτης τῶν Πολωνικῶν ἐργατικῶν συνδικάτων Λέχ Βαλέσα εἴχε δηλώσει, ὅτι: «Οἱ πνευματικές ἀξίες εἶναι σημαντικότερες ἀπό τίς ὑλικές διεκδικήσεις. Τό ψωμί καί το λουκάνικο δέν ἀποτελοῦν την εὐτυχία. Οἱ γεμάτες τσέπες δε δίνουν τήν ἐσωτερική ἱκανοποίηση». Πολιτισμός, χωρισμένος ἀπ’ τό Θεό, μετέωρος καί ἄθρησκος, δέ μπορεῖ νά ἐμπνέει, να φωτίζει, νά καθοδηγεῖ. Ὁ ἄνθρωπος ὡραματίστηκε ἕνα ὑπέρ–πολιτισμό, μά ξαφνικά βρέθηκε μπροστά σ’ ἕνα «ὑποπολιτισμό» (Sub culture). Ἡ τραγωδία τῆς ἐποχῆς μας.
Οἱ πνευματικές καί ἠθικές ἀξίες εἶναι ἐκεῖνες, πού καταξιώνουν τόν ἄνθρωπο καί δημιουργοῦν τόν ἀληθινό πολιτισμό. Ἤ, για νά τό ποῦμε καλύτερα: «Ψυχή τοῦ πολιτισμοῦ εἶναι ὁ πολιτισμός τῆς ψυχῆς». Ὁ ὑλισμός ἀρνήθηκε το Θεό, ἀλλ’ ἐκεῖ πού δέν ὑπάρχει Θεός, δέν ὑπάρχει ἄνθρωπος», λέγει ὁ Ν. Μπερντιάεφ. «Ὁ ἄνθρωπος μηχανή» –το γνωστό βιβλίο τοῦ La Mettrie– ἔγινε σύνθημα καί «πιστεύω» τοῦ ὑλισμοῦ. Ὁ Α. Κόμντ, μεθυσμένος ἀπό ἀλαζονεία, ἔλεγε κάποτε: «Ἡ θεολογία θά ἐξαφανιστεῖ μπροστά στή Φυσική. Εἶμαι βέβαιος ὅτι πρίν τό 1860 θά κηρύττω τό θετικισμό στήν Παναγία τῶν Παρισίων, σάν τή μόνη ἀληθινή θρησκεία». Ὁ δύστυχος! Πόσο οἰκτρά διαψεύστηκε! Μᾶς θύμισε τήν ἄλλη ψευδοπροφητεία τοῦ Βολταίρου, γιά τήν Ἁγία Γραφή! Εἶχε πεῖ πώς σέ λίγα χρόνια θά πάψει νά ἐκτυπώνεται καί νά κυκλοφορεῖ ἡ Ἁγία Γραφή, καί ὅτι, ἴσως νά βρισκόταν κάποιο ἔντυπο σέ κανένα παλαιοπωλεῖο! Ὡστόσο, ἀργότερα τό σπίτι του ἔγινε χῶρος μετάφρασης καί κυκλοφορίας τῆς Ἁγίας Γραφῆς! Τό ὑλιστικὸ πνεῦμα ἔχει και σήμερα διαποτίσει τόν πολιτισμό μας καί μοιάζει μέ ἄρρωστο, πού περνᾶ κρίση θανάτου. «Ὁ σημερινός ἄνθρωπος, γράφει ὁ Ἀλέξανδρος Τσιριντάνης, ζεῖ μέσα σ’ ἕνα αἴσθημα καταπτώσεως καί χρεωκοπίας τῶν πνευματικῶν ἀξιῶν ἑνός πολιτισμοῦ πού κατάντησε πνευματικά ἄδειος». Καί προσθέτει: «Ἐνῶ ὁ τεχνικός πολιτισμός προχωρεῖ μέ ταχύτητα πυραύλου, ὁ πνευματικός δέν προχωρεῖ οὔτε μέ ταχύτητα χελώνας. Πηγαίνει πρός τά πίσω». Ἄν ἡ ἐξερεύνηση τοῦ διαστήματος συμβάδιζε μέ την ἐξερεύνηση τῆς ψυχῆς, τότε ὁ πολιτισμός θά διατηροῦσε την ἀξία του καί τήν ὀμορφιά του. Ξέφυγε ὅμως, ὅπως ὁ δορυφόρος ἀπό τήν τροχιά του. Ὁ Romano Guardini ἀναρωτιέται: «Σέ τί μπορεῖ νά μᾶς βοηθήσει ἡ κάθε τεχνική, ὅταν ὁ ἄνθρωπος στό βάθος τῆς οὐσίας του γίνεται ὁλοένα φτωχότερος και συνεχῶς πιό ἀδύνατος στήν κατάχτηση τῆς ἐλευθερίας του»; Τό στοιχεῖο πού ἀληθινά καταξιώνει τόν ἄνθρωπο καί τον κάνει νά αἰσθάνεται ἐλεύθερος εἶναι τό πνεῦμα. Κι αὐτή τήν πνευματική ζωή καλεῖται ὁ ἄνθρωπος —ὁ πνευματικός ἄνθρωπος—νά τήν προστατέψει μέ κάθε τρόπο. Ἡ τραγικότητα τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου βρίσκεται στην ἀπομόνωσή του. Ὅσο γιγαντώνεται ὁ τεχνοκρατικός πολιτισμός, ὅσο ἡ παραγωγή καί ἡ κατανάλωση αὐξάνει, τόσο ὁ ἄνθρωπος κουράζεταικαί ἀπομονώνεται. Κλείνεται ἑρμητικά στό κατασκότεινο κελλί τῆς αὐτοεγκατάλειψης και τῆς αὐτοερημιᾶς. Δίχως μεταφυσική ἐνατένιση καί συνάντηση μέ τό Θεό, δίχως ἐσωτερική τῆς ὕπαρξης καλλιέργεια καί μεταμόρφωση, δίχως παράλληλη ἀνάπτυξη τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς, ὁ ἄνθρωπος γίνεται τό θλιβερό θῦμα τῆς δικῆς του δημιουργίας. Ὁ τεράστιος τοῖχος πού οἰκοδομοῦσε, πέφτει καί τον πλακώνει καί θάβεται κάτω ἀπό τά ἔργα τῶν χεριῶν του. Πολιτισμός δέν εἶναι μόνο γνώση καί φιλοσοφία καί ἔρευνα καί τεχνολογία καί τέχνη. Ὁ πολιτισμός κρύβεται στήν ἁγνότητα τῆς καρδιᾶς. «Τά μωρά τοῦ κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεός», γιά νά μορφώσει τήν οἰκουμένη. Καί πρώτους πῆρε τούς ἀγράμματους ψαράδες. Ὁ Ρενάν γράφει πώς, ἡ Βλανδίνα, ἡ σκλάβα τῆς Λυών, δέ γνώριζε νά διαβάζει, καί ὅμως ἔκαμε περισσότερα γιά τό θρίαμβο τοῦ πολιτισμοῦ μας, ἀπό τό φιλόσοφο αὐτοκράτορα Μάρκο Αὐρήλιο, πού τήν ἔστειλε στό μαρτύριο. «Τά θεμέλια τοῦ πολιτισμοῦ μας σχηματίζονται ἀπό τίς χριστιανικές ἀξίες», εἶχε δηλώσει ὁ διάσημος Ἄγγλος ἀστροφυσικός E. Miln. Γιαυτό καί ἡ ἄρνηση τῶν ἀξιῶν ὁδηγεῖ στήν κρίση τῶν ἀξιῶν καί τοῦ πολιτισμοῦ. Τό 1981 ὁ ἡγέτης τῶν Πολωνικῶν ἐργατικῶν συνδικάτων Λέχ Βαλέσα εἴχε δηλώσει, ὅτι: «Οἱ πνευματικές ἀξίες εἶναι σημαντικότερες ἀπό τίς ὑλικές διεκδικήσεις. Τό ψωμί καί το λουκάνικο δέν ἀποτελοῦν την εὐτυχία. Οἱ γεμάτες τσέπες δε δίνουν τήν ἐσωτερική ἱκανοποίηση». Πολιτισμός, χωρισμένος ἀπ’ τό Θεό, μετέωρος καί ἄθρησκος, δέ μπορεῖ νά ἐμπνέει, να φωτίζει, νά καθοδηγεῖ. Ὁ ἄνθρωπος ὡραματίστηκε ἕνα ὑπέρ–πολιτισμό, μά ξαφνικά βρέθηκε μπροστά σ’ ἕνα «ὑποπολιτισμό» (Sub culture). Ἡ τραγωδία τῆς ἐποχῆς μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου