Η προβολή του γέροντος Ιωσήφ από την Ι. Μ. Βατοπαιδίου -- Του Αρχιμ. Γρηγορίου, Καθηγουμ. της Ι. Μονής Δοχειαρίου

Πάσχα Κυρίου, Πάσχα, και πάλιν ερώ Πάσχα. Το Πάσχα είναι η πληρότητα της χαράς, της αγάπης και του αληθινού φωτός. Μέσα σ᾽ αυτήν την πληρότητα των πιο υψηλών πραγμάτων η Εκκλησία πάλι έχει ταραχή, πάλι φουρτούνα, πάλι σαν καράβι αρμενίζει μέσα σε υψηλά και μεγάλα κύματα. Κύματα που σηκώνονται όχι από κοσμικούς ανθρώπους, αλλά από μοναχούς, που καυχώνται ότι η ψυχή τους αναφλέγεται και θέλγεται από την ορθόδοξη θεολογία!
Ευάριθμοι Γεροντάδες που παρουσιάζονται τα τελευταία χρόνια στο προσκήνιο (Παΐσιος, Πορφύριος, Εφραίμ Κατουνακιώτης, Αμφιλόχιος Πάτμιος, Ιάκωβος Τσαλίκης) είναι αλήθεια ότι ασχολήθηκαν πραγματικά με πρακτικές διδασκαλίες και ταπεινές νουθεσίες, όπως ταιριάζει στο μοναχικό επάγγελμα. Μη ξεχνάμε ότι πολλάκις απηγόρευαν οι Πατέρες τις θεολογικές συζητήσεις μεταξύ των μοναχών, διότι ωδηγούσαν σε διενέξεις και ψυχρότητες μεταξύ τους. Εις όμως, που ευτυχώς η Εκκλησία δεν τον κατέταξε ακόμη στους Αγίους –αργότερα δεν ξέρω τι θα γίνη– έκανε το λάθος και φιλοσόφησε και θεολόγησε. Αυτό τον έβαλε ίσως να το κάνη ο υπερβάλλων ζήλος του, ο οποίος όμως τον ωδήγησε να πέση σε ατοπήματα, που δυστυχώς όχι μόνον λέχθηκαν και εκφράστηκαν πολλές φορές, αλλά και μαγνητοφωνήθηκαν και προβάλλονται ως υψηλή θεολογία. Και μάλιστα από ανθρώπους που σπούδασαν θεολογία. Ενώ, ως γνωστόν, ο Ιωσήφ δεν εγνώριζε θεολογία.

Έφθασε σε τόσο μεγάλο εγωισμό, ώστε με κομπορρημοσύνη να λέγη στον παπα-Εφραίμ τον Κατουνακιώτη: «Θα υπάγω εις την Κύπρον και, αν δεν αναστήσω τον μοναχισμόν, θα τα πετάξω τα ράσα»(!). Κι ο αληθινά καλόγερος Εφραίμ ο Κατουνακιώτης μου επανελάμβανε: «Λέγονται, αδελφέ μου, τέτοια λόγια από μοναχό που γεροντίζει;».
Όταν ακόμη είχα την όρασή μου, εμελέτησα μία χριστουγεννιάτικη κάρτα, την οποία είχε κυκλοφορήσει η Μονή Βατοπαιδίου, με ένα κείμενο «υψηλής θεολογίας» του μακαριστού Ιωσήφ. Περιείχε λέξεις όπως θεοσάρξ, θεοψυχή, κ.α. Προσωπικά ούτε ήκουσα ούτε διάβασα στους αγίους Πατέρες τους όρους αυ­τους.
Αποτάθηκα σε καθηγητή θεολόγο και σε επισκόπους της Εκκλησίας. Ο καθηγητής απέφυγε να σχολιάση το κείμενο, μα­σώντας τα λόγια του. Πολύ σύντομα βέβαια είδα να κυκλοφορούν βιβλία του με την χορηγία της «μεγίστης» Μονής και εννόησα… Κάποιος επίσκοπος μου απήντησε: «Δεν καταλαβαίνω τι θέλει να πη, αλλά μάλλον εγώ είμαι μικρός τον νουν και δεν κατανοώ τα λεγόμενα από τους αγίους». Έτερος επίσκοπος όμως σχολίασε αναλυτικά το κείμενο και δεν δέχθηκε επ᾽ ουδενί τους καινούς όρους και την θολή θεολογία.
Ο τελευταία προβαλλόμενος από το Μέγαρο Μουσικής μας παρουσιάζεται και ως θεολόγος και ως φιλόσοφος. Είναι αρκετές οι καλές του συμβουλές, αλλά την θεολογία του και την φιλοσοφία του την έχει φτιάξει τόσο στρογγυλή, που μοιάζει με ζούφιο κολοκύθι. Είναι μια δύσκολη εποχή που πολλές μουρλάδες ακούγονται. Ο όσιος Αμφιλόχιος έλεγε: «Θεολογία δεν σπούδασα και δεν έχω δυνατότητα να θεολογώ». Ενώ ο σήμερον υμνούμενος και υπερυψούμενος τράνεψε τον λόγο του στην φιλοσοφία και στην θεολογία. Δεν γνωρίζω αν κι ο ίδιος καταλάβαινε τι έλεγε. Γι᾽ αυτό, έχουμε απηγχονισμένη σειρά θεολογικής σκέψης.
Δεν μπορεί κανείς να αρνηθή ότι ο Ιωσήφ είπε πολλά ακαταλαβίστικα, για να μη χρησιμοποιήσω βαρύτερο χαρακτηρισμό. Αλλά δυστυχώς ο άρχων του κόσμου τούτου βουλώνει στόματα και με έχει κατακυριεύσει μεγάλη θλίψη και αβάσταχτος πόνος. Δεν φοβούμαι τους τα χρήματα κρατούντας και τον κόσμον εξουσιάζοντας σαν άρχοντες, όπως είπε το Ευαγγέλιο. Δεν μπορώ να σιωπήσω αυτά που ήκουσα να μου αναγινώσκουν πνευματικά μου παιδιά. Αρξώμεθα λοιπόν, των δοξασιών του εν λόγω μεγάλου διδασκάλου, χωρίς εμπάθεια, και αναμένομεν απαντήσεις από τον θεολογικό κόσμο, ακαδημαϊκό και μη, μηδέ του Παναγιωτάτου και του Μακαριωτάτου εξαιρουμένων, αφού ισχυρίσθηκαν ότι απέκτησε και το χάρισμα της θεολογίας άνωθεν.
Από τις θεολογικές του διατριβές, χωρίς εμείς να κάνουμε παρατηρήσεις ως απαίδευτοι και ανίδεοι θεολογικών γραμμάτων, επισημαίνουμε και δίδουμε στους επαΐοντες της θεολογίας, περιμένοντας εξηγήσεις, τα εξής:
«Κλίνας ουρανούς ο Λόγος σαρξ εγένετο. Εις τας τέσσαρας αυτάς λέξεις περικλείεται όλον το Ευαγγέλιον. Αφού έγινε ο Θεός Λόγος σαρξ, σημαίνει ότι ηνώθη υποστατικώς μετά του ανθρώπου, ο οποίος από τούδε και εις το εξής έγινεν άνθρωπος, θεοσάρξ. Η ανθρωπίνη σαρξ του σαρκωθέντος Λόγου εν τη μυστική αλλά πραγματική ενώσει της μετά του Θεού ζη και ακτινοβολεί πάσας τας θείας τελειότητας. Δεν έγινε μόνον σαρξ ο Θεός Λόγος, φορέσας την ιδικήν μας φύσιν, αλλά και ψυχήν, θεοψυχή. Ο άνθρωπος εδημιουργήθη ακριβώς εξ αρχής θεοειδής, χριστοειδής, πνευματοειδής, και επομένως ενούμενος μετά του θεανθρώπου Λόγου, επανακτά εις όλον του το είναι τον χαρακτήρα της θεοειδείας…
Ο Χριστός κατέβηκε σαν πατέρας, φοράει την διεφθαρμένη φύση που διεφθείραμε να την ανακαινίση, υποδύεται τον ρόλο του μετανοούντος, μπαίνει στον πρακτικό τρόπο της επιστροφής και μας υποδεικνύει πως να γυρίσωμε πίσω.
Δια της αναπλάσεώς του εκατέβη εδώ με μας.
Όταν λοιπόν, όπως είπα, κρατήσωμεν την πρακτικήν, έτσι, ανθιστάμενοι στην έννοιαν, στην κρούσιν του παραλόγου, τότε αρχίζει ο φωτισμός στον νουν, ξυπνάει ο νους και δεν πλανάται εύκολα στον άσκοπον μετεωρισμόν. Όταν η θεία Χάρις αυτό το διαπιστώση, ότι ο νους αυτός εξύπνησε και πήρε την θέση του σαν πρόσωπο, και ο νους είναι το πρόσωπον, τότε υποτάσσεται η Χάρις εις τον νουν, μυστήρια μυστηρίων. Κι άλλοτε σας τα είπα αυτά, αλλά σας τα είπα συγχωνευμένα. Δεν είναι παράξενα τούτα. Ο νους του ανθρώπου που είναι πρόσωπον, είναι το καθ᾽ εικόνα και ομοίωσιν, είναι υπεράνω της Χάριτος. Η Χάρις του Θεού είναι άκτιστος ενέργεια του Θεού, μέσω της οποίας κατασκεύασε τα πάντα και τα διοικεί. Αλλά αυτή είναι εργαλείο, ο νους είναι πρόσωπον, τόσον το καθ᾽ εικόνα και ομοίωσιν. Γι᾽ αυτό και το φόρεσε ο Θεός Λόγος και το έχει αχώριστα στην αιωνιότητα της δόξης του, ο Πατήρ του μέλλοντος αιώνος.
Και αυτό ακόμα το μοναστήρι που κατοικού­με μέσα είναι δημόσιο κτίριο και μας φιλοξενεί. Αν αυτό γίνη η αιτία να μας παραβιάζη το καθήκον, θα το κάψωμεν εμείς με τα χέρια μας, βέβαια θα το εξολοθρεύσωμεν. Τι χρειάζεται; Εντός ολίγου στοιχεία καυσόμενα λυθήσονται, εντός ολίγου ανακαινίζεται το σύμπαν.
Κι έφθασε σε τόση αγάπη η απόλυτος έννοια του Θεού, ούτως ώστε να θυσιάση τον μονογενή του Υιό για την σωτηρία του ανθρώπου…Έρχεται λοιπόν τώρα ο τρόπος, πρώτον μεν δια του αίματός του πληρώνει την δική μας ενοχή, της ιδικής μας παραβάσεως, μετά φοράει την δική μας φύση, προσποιείται τον ρόλο του μετανοούντος και μας δείχνει πρακτικά τον τρόπο της επιστροφής.
Οι λαμπρότατοι Άγγελοι, που κρατούν εις τους ώμους τους την παναγίαν θείαν Θεότητα και δοξολογούν, ζηλεύουν, διότι δεν είναι άξιοι να πάρουν αυτό που πήραμε εμείς. Διότι εμείς εγίναμε αδελφοί του Κυρίου, του Πατρός, ενώ αυτοί υπηρέτες. Αυτά να μη τα ξεχνάτε, αδελφοί μου, γιατί θα είναι τα ισχυρότερα οχυρώματα της μάχης μας εναντίον του παραλόγου και της διαστροφής.
Άλλο είναι το ζων, άλλο είναι το έμψυχον. Έμψυχον γίνεται (το έμβρυον) κατά την Παλαιάν Διαθήκην, κατά την Γραφήν, γίνεται μετά την εξεικόνισίν του, όταν πάρη την μορφή, κατάλαβες;…γίνεται στον τρίτον μήνα. Τότε λειτουργεί και η καρδιά του, κτυπάει, και λειτουργεί ο εγκέφαλος, έχει αποκτήσει τον χαρακτήρα της προσωπικότητος. (Επομένως πριν τον τρίτο μήνα, εφόσον δεν είναι έμψυχο, επιτρέπεται η έκτρωση!!!) Εάν είναι από κει και ύστερα, αυτή είναι ζωντανό. Δηλαδή από κει και πέρα όμως είναι άδηλο δεν έχει όραμα…
(Όχι μόνον είχε τις απόψεις του, αλ­λα και ει­ρωνευτικά μνημόνευε τους ιερομονάχους του Σταυροβουνίου, που στερούσαν την θεία Κοινωνία σε αυ­τους που πριν τον τρίτο μη­να έκαναν εκ­τρωση.) Τώρα οι παπάδες λένε, ου, ου, ου, αν ακούσης τους παπάδες τι λένε. Έχει και κάποιους εκεί στο Σταυροβούνι, με τι δογματισμούς ομιλούν… Ωρισμένοι παπάδες στο Σταυροβούνι λένε ότι είναι φόνος να προβή κάποιος σε έκτρωση μετά από την πρώτη ημέρα της σύλληψης και τρομοκρατούν τον κόσμο».
Έπειτα για τον Ιωσήφ που τράνεψε στην θεολογία, έχουμε μαρτυρία από τον μακαριστό Νικόδημο Μπιλάλη, που υπήρξε πνευματικό του παιδί, πως όταν ηθέλησε να γίνη ιερεύς και να ηγουμενεύση στην Μονή Κουτλουμουσίου, ο ειλικρινής και αυθόρμητος π.Νικόδημος του είπε:
– Αν προχωρήσης στην ιερωσύνη, θα σε ξετινάξω. Ξέρεις πολύ καλά ότι είσαι αισθησιακός άνθρωπος και δεν σου επιτρέπεται βάσει των ιερών Κανόνων να ιερουργήσης. Αυτό το έδειξες διακονώντας την γυναικεία Μονή του Αγίου Νικολάου Βάθειας. Αλλά και πολλά άλλα ακούστηκαν κατά την διακονία σου στην Κύπρο. Απορριπτέος είσαι της ιερωσύνης. Αν προχωρήσης, θα ξεφωνήσω.
Είναι λοιπόν απορίας άξιον πως αυτός ο μοναχός προβάλλεται και άξιος της θεολογίας, γιατί όχι και της φιλοσοφίας, και εργάτης της αγιότητος. Εμείς δεν τα ανακρίνουμε. Τα παρουσιάζουμε και άλλοι, πιο ειδήμονες από μας, έχουν τον λόγο.
Δεν προβληματίζεστε ότι η Ιερά Κοινότητα σε ένα τέτοιο μεγάλο στύλο ασκήσεως και θεολογίας ουδένα αντιπρόσωπο έστειλε; Πάντες απείχαν από αυτήν την εκδήλωση. Και όσοι παρουσιάστηκαν ήταν αφ᾽ εαυτού τους. Δόξα τω Θεώ, αυτό που λέγεται Ιερά Κοινότης κρατάει σε πολλά πράγματα την σωστή θέση. Μούχλιο ψωμί δεν τρώγει. Δεν ζητάει και το βλασερό, αλλά το μούχλιο, το πολυκαιρισμένο, το αποφεύγει, γιατί ξέρει πολύ καλά ότι, αν το πάρη στα χέρια της, θα το πάρη κι ο μοναχός κι ο κοσμικός.
Έπειτα, γιατί ένας ασκητής να προβάλλεται σε μέγαρα κοσμικά; Τα είχε έλλειψη; Δηλαδή αν διάβαινες πιο πέρα από το Μέγαρο Μουσικής του Λαμπράκη, θα συναντούσες την καλύβα του; Αυτά είναι ανεπίτρεπτα στην σημερινή εποχή• ο ασκητής, ο απέριττος, ο απλός, να ανεβάζεται στις κοσμικές αίθουσες ως αντικείμενο σπουδής και έρευνας. Η έρημος είναι πάντα έρημος και το σκαμνί του ερημίτη δεν μεταφέρεται από την θέση που το τοποθέτησε ο ίδιος, για να δη το πρόσωπο του Θεού. Αυτό το κοσμικό φρόνημα βλέπουμε ότι είναι σήμερα δυνατώτερο από την έρημο.
Και γιατί όλα αυτά; Γιατί υπάρχουν… Αν δεν υπήρχανε, που θα φαινόταν ο ερημίτης; Μα ανέπλασε ένα ολόκληρο μοναστήρι. Δουλεύοντας το τσαπί και το δικέλλι; Η από την κάσα του μοναστηριού, που σύναξαν οι χιλιοκατηγορημένοι πρόγονοί του; Αν παρελάμβανε το μοναστήρι χωρίς ψωμί, χωρίς λάδι, χωρίς οίνο, τότε τα ακούω όλα, τα προσέχω όλα και μένω αναπολόγητος μπροστά στην δική μου αδράνεια και ακαματοσύνη. Που δοχειό χωρίς τρόφιμα; Που κελλάρι χωρίς λάδι; Που ταμείο χωρίς έσοδα;
Τα θέτω υπό την κρίση σας και αναμένω την ανάπαυση του λογισμού μου. Μάλλον και των λογισμών πολλών άλλων ορθοδόξων και αγωνιστών μοναχών και χριστιανών. Όλοι πήραμε το ακουστικό μας και αναμένουμε.
Είμαι φτωχός, ουδόλως όμως σκιάζομαι τον πλούσιο της ευαγγελικής περικοπής.

"Ο.Τ"