Πρὸς τὴν τρίτην Ἅλωσιν; -- Τοῦ πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου ∆. Μεταλληνοῦ

Η 29η Μαΐου 1453 εἶναι ἡµέρα πένθους γιὰ τὸν Ἑλληνισµό, διότι κατ᾽ αὐτὴν ἔπεσε ἡ Πόλη, ἡ δεύτερη ἱστορικὴ πρωτεύουσά του, µετὰ τὴν Ἀθήνα, καὶ ἄρχισε ἡ µακρόσυρτη νύχτα τῆς δουλείας. Ἐξ ἴσου ὅµως ἀποφρὰς γιὰ τὸ Γένος µας εἶναι καὶ ἡ 13η Ἀπριλίου 1204, διότι κατ᾽ αὐτὴν ἔπεσε ἡ Πόλη στοὺς Φράγκους τῆς ∆´ Σταυροφορίας. Οἱ δύο αὐτὲς ἁλώσεις καὶ οἱ συνέπειές τους σφράγισαν ἀµετάκλητα τὴν αὐτοκρατορία τῆς Ν. Ρώµης καὶ τὴν µετέπειτα πορεία τοῦ Γένους µας. 1. Ὑπάρχει γενετικὴ µεταξὺ τῶν δύο ἁλώσεων. Ἀπὸ τὸ 1204 ἡ Πόλη καὶ σύνολη ἡ αὐτοκρατορία τῆς Νέας Ρώµης ἡ Ρωµανία, ὅπως εἶναι τὸ ἀληθινὸ ἀπὸ τὸν δ´ αἰώνα ὄνοµά της, δέν µπόρεσε νὰ ξαναβρεῖ τὴν πρώτη της δύναµη. Τὸ φράγκικο κτύπηµα ἦταν τόσο δυνατό, ὥστε ἔκτοτε ἡ Νέα Ρώµη - Κωνσταντινούπολη ἦταν «µία πόλη καταδικασµένη νὰ χαθεῖ» (Ἑλένη Γλύκατζη-Ἀρβελέρ). Ἀπὸ τὸ 1204 µέχρι τὸ 1453 ἡ αὐτοκρατορία µας διανύει περίοδο πολιτικῆς παρακµῆς καὶ πτωτικὴ πορεία.

Οἱ ἐξελίξεις στὸ ἐσωτερικὸ τῆς συρρικνωµένης πιὰ αὐτοκρατορίας ὁδήγησαν στὴν ἀποδυνάµωση καὶ βαθµιαία ἀποσύνθεσή της: ἐµφύλιοι πόλεµοι τοῦ 14 αἰώνα, διείσδυση τῶν Ὀθωµανῶν ὡς µισθοφόρων στὴν ζωή της καὶ ἐπεκτατικὴ πορεία τους στὴν χερσόνησο τοῦ Αἴµου (ἀπὸ τὸ 1354)· πολιτικὴ καὶ οἰκονοµικὴ διάλυση· δηµογραφικὴ συρρίκνωση· ἄστοργη καὶ ἀφιλάνθρωπη πολιτικὴ τῶν αὐτοκρατόρων· δυσβάστακτη φορολόγηση (δηµιουργία οἰκονοµικῆς ὀλιγαρχίας εἰς βάρος τῶν µικροκαλλιεργητῶν) καὶ κυρίως θεολογικὲς- πνευµατικὲς καὶ ἄλλες ἰδεολογικὲς ἀντιθέσεις (πνευµατικὰ αἴτια), τὸ τραγικότερο ρήγµα στὸ σῶµα τοῦ Γένους. Ἑνωτικοὶ καὶ ἀνθενωτικοὶ ὁδηγήθηκαν σὲ σύγκρουση ὁριακή. Οἱ πρῶτοι ἀναζητοῦσαν στηρίγµατα γιὰ τὸ κλονιζόµενο Γένος πρὸς δύο κατευθύνσεις: στὴν κλασικὴ ἀρχαιότητα, µὲ ἄρνηση τῆς προτεραιότητας τῆς Ὀρθοδοξίας, καὶ στὴν∆ύση, µὲ τὴν ὁποία συγγένευαν, λόγω τῆς κοινῆς ἰδεολογίας καὶ νοοτροπίας. Οἱ δεύτεροι (Κλῆρος, Μοναχοί, εὐρὺ λαϊκὸ στρῶµα) -ὄχι λιγότερο Ἕλληνες ἀπὸ τοὺς πρώτους- διατηροῦσαν τὴν ἱστορικὰ ἑδραιωµένη (καὶ µάλιστα µετὰ τὸ 1204) δυσπιστία πρὸς τὴν ∆ύση, διότι γνώριζαν καλὰ τὴν θεολογική, ἐκκλησιολογικὴ καὶ κοινωνικὴ ἀλλοτρίωσή της (ρατσιστικὴ φεουδαρχία). Ἔτσι διαµορφώθηκαν ἡ Ἀνατολικὴ καὶ ἡ ∆υτικὴ Παράταξη, ποὺ µὲ ἄλλα ὀνόµατα ὑπάρχουν µέχρι σήµερα: Παραδοσιακοὶ- φιλελεύθεροι, ἐκσυγχρονιστές, ἀντιευρωπαϊστές - εὐρωπαϊστές. Πρέπει ὅµως νὰ λεχθεῖ, ὅτι καὶ οἱ Ἀνθενωτικοὶ εἶναι ἑνωτικοί, ἀλλὰ µὲ βάση τὴν ἑλληνορθόδοξη παράδοση καὶ πίστη. Λίγο πρὶν τὴν β´ ἅλωση ὁ πρῶτος Γενάρχης µας, µετὰ τὸ 1453, καὶ Οἰκουµενικὸς Πατριάρχης Γεννάδιος (Σχολάριος, †1472) ἔλεγε τὸ περίφηµο ἐκεῖνο: «ὦ ἀνόητοι Ρωµαῖοι...» (Ρωµηοὶ δηλαδή), ἐλέγχοντας τὴν ἀφελῆ προσδοκία βοήθειας ἀπὸ µιὰ ∆ύση, ποὺ εἶχε µάθει πιὰ ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦΚαρλοµάγνου (8ος - 9ος αἰ.) νὰ µισεῖ θανάσιµα τὴν Ὀρθόδοξη Ἑλληνικὴ Ἀνατολὴ (Γραικία). Ἡ τακτικὴ δὲ τῶν Παπῶν ἦταν ἀκόµη σαφέστερη: ἡ ὁποιαδήποτε βοήθεια ἀποσκοποῦσε στὴν καθολικὴ ὑποταγὴ τῆς Ἑλληνικῆς Ἀνατολῆς. Ἡ στάση τῶν Ἀνθενωτικῶν ὅµως ἦταν ρεαλιστική, διότι καὶ ἂν ἀκόµη ἀπο- κρούονταν οἱ Ὀθωµανοί, τὸ ἐξασθενηµένο «Βυζάντιο» θὰ ἐπιβίωνε µέν, ἀλλὰ κατὰ πᾶσαν πιθανότητα θὰ εἶχε ἤδη µεταβληθεῖ σὲ ἐξίσου ἀξιοθρήνητο δυτικὸ προτεκτοράτο. Χαρακτηριστικὰ ἐπισηµαίνει ὁ ἀείµνηστος καὶ σεβαστός µας διδάσκαλος Καθηγητὴς Νικόλαος Τωµαδάκης ὅτι, «ἂν περιήρχετο ἡ Κωνσταντινούπολη εἰς τοὺς Εὐρωπαίους Σταυροφόρους, Νέ- ος Ἑλληνισµός, ὑπὸ τὴν σηµερινήν του µορφήν, δὲν θὰ ὑπῆρχε πλέον». Ἡ ἀντίσταση τῶν βυζαντινῶν Πατέρων µας στοὺς Ὀθωµανοὺς εἰσβολεῖς ἐπιβεβαιώνει καὶ συνεχίζει τὴν µόνιµη ἀνὰ τοὺς αἰῶνες ἑλληνικὴ πράξη καὶ στάση. Ὁ αὐτοκράτορας τῆς ὀδύνης Κωνσταντῖνος ΙΑ´ Παλαιολόγος (1403- 1453) ἀναδείχθηκε νέος Λεωνίδας τοῦ ῎Εθνους. Τὸ δικό του «Μολὼν λαβὲ» ἐκφράσθηκε µὲ τὰ λόγια: «Τὸ τὴν Πόλιν σοι δοῦναι οὐκ ἐµὸν ἐστιν‑ Κοινῇ γὰρ γνώµῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦµεν καὶ οὐ φεισόµεθα τῆς ζωῆς ἡµῶν». Μὲ βάση τὰ ἁγιολογικὰ κριτήρια τῆς Ὀρθοδοξίας δὲν µπορεῖ µὲν νὰ ἀναγνωρισθεῖ ὡς ἅγιος τῆς πίστεως, εἶναι ὅµως ἀναµφισβήτητα ἥρωας τοῦ Ἔθνους, ὡς ἐθνοµάρτυς, ὅπως ἄλλωστε καὶ ἐπαξίως τιµᾶται. 2. Παρὰ τὶς δύο ἁλώσεις (καὶ οὐσιαστικὰ διαλύσεις της) ἡ Αὐτοκρατορία τῆς Νέας Ρώµης δὲν πέθανε. Θὰ συνεχίσει νὰ ζεῖ, παρατείνοντας τὴν ἱστορική της πορεία, στὰ ὅρια τῆς Ὀθωµανικῆς Αὐτοκρατορίας, ὡς ὀρθόδοξη (ρωµαίικη) ἐθνότητα, τὸ Rum milleti ἢ κατὰ τὸν ἀείµνηστο διδάσκαλο µας ∆ιονύσιο Ζακυνθυνό, «ὡς Ὀρθόδοξο ἔκκλησιαστικὸ κράτος τοῦ Χριστιανικοῦ Ἔθνους». Ἡ ἐπιβίωση τοῦ Γένους ἦταν τὸ θαῦµα τοῦ ἑλληνορθοδόξου (ρωµαί- ικου) ψυχισµοῦ. Μὲ τὴ δεύτερη ἅλωση ἀρχίζει γιὰ τὸ Γένος περίοδος µακρᾶς δοκιµασίας. Ἂν οἱ ψυχικὲς καὶ πνευµατικὲς δυνάµεις του δὲν ἦταν ἀκµαῖες, εἶναι ἀµφίβολο, ἂν θὰ µποροῦσε τὸ Γένος νὰ ξεπεράσει τὶς συνέπειες τῆς Πτώσης, ὅπως συνέβη µὲ ἄλλους Λαοὺς στὴν Ἱστορία. ῾Η ἐµµονή, ὅµως, στὴν ᾿Ορθόδοξη Παράδοση καὶ µέσῳ αὐτῆς καὶ στὴν ῾Ελληνικότητα, διατήρησε τὸ Γένος ἑνωµένο µὲ τὶς ζωτικὲς πηγές του. ῞Οπως δὲ ἔχει ἐπισηµανθεῖ πολὺ ὀρθά, ἐνῶ πολιτικὰ µετὰ τὸ 1204 ἡ Αὐτοκρατορία φθίνει καὶ καταντᾶ σκιὰ τοῦ ἑαυτοῦ της, πνευµατικὰ σηµειώνει µεγάλη ἀκµὴ καὶ κορύφωση τῆς ἁγιοπατερικῆς παραδόσεως (῾Ησυχαστικὴ Κίνηση), ποὺ ζωογονοῦσε τὸ Γένος καὶ ἐνίσχυε τὶς πνευµατικές του ἀντιστάσεις. Ὁ µεγάλος Βέλγος ἁγιολόγος François Halkin, ὁµιλεῖ γιὰ τὴν «διεθνὴ τοῦ Ἡσυχασµοῦ» (Internationale des Hesychasmus), ποὺ ἕνωνε ὅλη τὴν Ὀρθοδοξία. Ὁ κορυφαῖος ἱστορικὸς µας (†) ᾿Απόστολος Βακαλόπουλος παρατηρεῖ, ὅτι στὴν διάρκεια τῆς δουλείας [τῶν Ρωµηῶν] ἡ ᾿Ορθόδοξη Πίστη «ἦταν κάτι παραπάνω ἀπὸ θρησκευτικὸ δόγµα. ῏Ηταν τὸ πνευµατικὸ πλαίσιο, µέσα στὸ ὁποῖο ἐκφραζόταν ἡ ἐθνική τους συνείδηση, ὁλόκληρος ὁ κόσµος τους, ποὺ ἔκλεινε µέσα του τὸ ἔνδοξον παρελθὸν καὶ τὶς ἐλπίδες ἀπολυτρώσεως». ᾿Αλλὰ καὶ ὁ ᾿Ιωάννης Καποδίστριας ὁµολογοῦσε, ὅτι «ἡ χριστιανικὴ θρησκεία ἐσυντήρησεν εἰς τοὺς ῞Ελληνας καὶ γλῶσσαν καὶ Πατρίδα καὶ ἀρχαίας ἐνδόξους ἀναµνήσεις καὶ ἐξαναχάρισεν εἰς αὐτοὺς τὴν πολιτικὴν ὕπαρξιν, τῆς ὁποίας εἶναι στῦλος καὶ ἑδραίωµα (πρβλ. Αʹ Τιµ. 3, 15)». Ἡ Ὀρθόδοξη πίστη τοῦ Γένους ὡς ἐµµονὴ στὴν ἀποστολικοπατερικὴ παράδοση, ἐπούλωνε τὶς πληγὲς καὶ γεννοῦσε παρηγοριὰ καὶ ζωτικὲς δυνάµεις. Σὲ ἕνα δηµοτικὸ τραγούδι ὁ Ἀρχιστράτηγος Μιχαὴλ µὲ τὴν Ροµφαία στὸ χέρι παρηγορεῖ τὴν Παναγία, λέγοντάς της: «Μὴν κλαίης, κυρὰ ∆έσποινα, καὶ µὴ πολυδακρύζης, Πάλι µὲ χρόνους καὶ καιρούς, τὸ σένα (=τὸ δικό σου) θὲ νὰ γίνῃ». Ἡ ἐκδοχὴ «πάλι δική µας θἆναι» εἶναι πολὺ µεταγενέστερη ἐθνικιστικὴ καὶ ἐκκοσµικευµένη ἐκδοχή. Ὅταν ἔχει τὸ Ἔθνος ἡ Παναγία, εἶναι καὶ τῶν Ἑλλήνων. (∆ιαφορετικὰ ἀνήκει στὸ ∆ιεθνὲς Νοµισµατικὸ Ταµεῖο καὶ τοὺς πάτρονές του!). Ὅ,τι εἶχε συµβεῖ ἤδη µὲ τὶς ἑλληνικὲς πόλεις-κράτη, ὅταν ὑποτάχθηκαν στὴν Ρώµη, ἐπανελήφθη καὶ µετὰ τὸ 1453. Ἡ Πόλη ἔπεσε, ἀλλὰ ἡ Ρω- µανία/Βυζάντιο δὲν χάθηκε. Ὁ ρωµαίικος βίος καὶ πολιτισµὸς συνέχισαν νὰ ζοῦν µὲ ἕνα τρόπο ὑπάρξεως λιγότερο µὲν φαντασµαγορικό, ἀλλ᾽ ἐξ ἴσου ρωµαλέο καὶ δηµιουργικό. Ἡ πραγµατικότητα αὐτὴ γέννησε τὴν αἰσιόδοξη διάθεση, ποὺ σαρκώθηκε στὴν ποντιακὴ µούσα: «Ἡ Ρωµανία κι ἂν ἐπέρασεν, ἀνθεῖ καὶ φέρει κι ἄλλο»! Ἡ ἀπώλεια τῆς ἀνεξαρτησίας τοῦ Γένους δὲν σήµανε ἔλλειψη αὐτοτέλειας -καὶ διοικητικῆς ἀκόµη- στὰ ὅρια µιᾶς ὀργανωµένης κοινωνίας, τὴν ὁποία ἐξασφάλιζε ἡ Ἐθναρχοῦσα Ἐκκλησία, ὡς κεφαλὴ τοῦ ρωµαίικου µιλλετιοῦ, τῆς ὀρθόδοξης ἐθνότητας. 3. Ὁ µόνος θεσµὸς τῆς Βυζαντινῆς παραδόσεως, ποὺ ἔµεινε σχεδὸν ἄθικτος ἦταν ἡ Ἐκκλησία. Ὁ πρῶτος Πατριάρχης µετὰ τὴν ἅλωση Γεννάδιος Σχολάριος ἀνακηρύχθηκε ἐθνάρχης (µιλλὲτ-µπασί, 1454) τῶν Ροὺµ (Ρωµηῶν=Ὀρθοδόξων), ἡ ἀνώτατη δηλαδὴ γι' αὐτοὺς ἐκκλησιαστικὴ καὶ πολιτικὴ ἀρχή. Τὸ ἴδιο ἔγινε, βέβαια, καὶ στὶς ἄλλες ἐθνότητες (τουρκική, ἀρµενικὴ καὶ ἑβραϊκή). Τὸ τέσσερα «µιλλέτια» συναποτελοῦσαν τὴν Ὀθωµανικὴ Αὐτοκρατορία. Τὸ µητροπολιτικὸ σύστηµα τῆς Ὀρθοδοξίας προσέφερε ἕνα τέλειο καὶ ἐπὶ αἰῶνες δοκιµασµένο ἀποκεντρωτικὸ διοικητικὸ σύστηµα. Τὰ χορηγηθέντα, ἐξ ἄλλου, ἀπὸ τὸν Κατακτητὴ «προνόµια», γνωστὰ ἤδη ἀπὸ τὸν 7° αἰώνα στὴν ἰσλαµικὴ πρα- γµατικότητα, χωρὶς νὰ ὑποδηλώνουν κάποια µυστηριώδη εὔνοια µὲ ὕποπτα ἀνταλλάγµατα, ἀπέβλεπαν κυρίως στὴν ἐξυπηρέτηση τῶν ὀθωµανικῶν συµφερόντων καὶ ὄχι τῆς Ἐθναρχίας. Ὁ Πατριάρχης µὲ τὴν ἐθναρχικὴ ἰδιότητά του ἦταν ἀκούσιος «ἐγγυητὴς τῆς µόνιµης ὑποταγῆς τῶν ραγιάδων στὸν κατακτητὴ» (Ν. Πανταζόπουλος). Ὁ θεσµὸς τῆς Ἐθναρχίας καὶ ἡ λειτουργία τῶν προνοµίων ἀποδείχθηκαν γιὰ τὸ Γένος εὐεργετικά, συµβάλλοντας στὴν ἐπιβίωση καὶ ἱστορικὴ συνέχειά του. Ἀπὸ ἄποψη ἐδαφική, ἡ Ὀθωµανικὴ Αὐτοκρατορία συνέχιζε τὴν Χριστιανική. Πνευµατικὰ ὅµως καὶ πολιτιστικά, ἀλλὰ καὶ πολιτικά, τὴν συνέχισε ἡ Ἐθναρχία. Ἄµεσος «πολιτικὸς κυριάρχης», «αὐθέντης καὶ αὐτοκράτωρ δεσπότης» τῶν Ρωµηῶν (Ὀρθοδόξων) δὲν ἦταν ὁ Σουλτάνος, ἀλλ᾽ ὁ Οἰκουµενικὸς Πατριάρχης. Ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐθναρχία οἱ Ρωµηοὶ θὰ ἔµεναν «ὄχι µόνο θρησκευτικά, ἀλλὰ καὶ πολιτικὰ ἀκέφαλοι, ἀπροσανατόλιστοι καὶ ἀπροστάτευτοι, µὲ κίνδυνο νὰ κατακλυσθοῦν ἀπὸ τὰ κύµατα τῶν ποικίλων ἠθικῶν καὶ ὑλικῶν καταπιέσεων τοῦ περιβάλλοντός των» (Ἀπ. Βακαλόπουλος). Μὲ τὴν πολιτικὴ ὀργάνωση τῆς Ἐκκλησίας διαµορφώθηκε βαθµιαῖα τὸ νέο καθεστὼς τῆς Χριστιανικῆς Ἀνατολῆς, «Βυζάντιο µετὰ τὸ Βυζάντιο» (Ν. Γιόργκα). Ἡ συσπείρωση τοῦ Γένους στὸ φυσικό του ἀπὸ αἰώνων σῶµα, τὸ ἐκκλησιαστικό, πέτυχε τὴν διάσωση τῶν δυνάµεών του. Ὁ δὲ Ἑλληνισµὸς τὸ βασικὸ στοιχεῖο τοῦ ρωµαίικου µιλλετιοῦ, ἔµεινε συµπαγὲς καὶ ἰδιαίτερο σῶµα, σὲ µιὰ ὑπερεθνικὴ ἑνότητα µὲ τὶς ἄλλες ἐθνότητες-λαότητες τῆς Βαλκανικῆς, οἱ ὁποῖες µέσα στὴν Ἐθναρχία ξεπέρασαν τὴν µετὰ τὸ 1204 κατάτµησή τους. Ἡ Ἐθναρχία ἔδωσε στὴν Ρωµηοσύνη µεγαλύτερη ἑνότητα καὶ συνοχή. Καὶ αὐτοὶ οἱ ἀµείλικτοι ἐχθροί της οἱ Φράγκοι, θὰ τὴν βλέπουν συνεχῶς ζωντανὴ καὶ γι᾽ αὐτὸ ἐπικίνδυνη, ἐµποδίζοντας µὲ κάθε τρόπο τὴν ἀνάστασή της. Ἔτσι τὸ Γένος ὡς τὴν ἵδρυση τοῦ πρώτου ἡµιαυτόνοµου ἑλληνικοῦ κράτους (Ἑπτάνησος Πολιτεία. 1800) θὰ µείνει µὲν χωρὶς πρωτογενῆ πολιτικὴ ἐξουσία, µέσῳ ὅµως τῆς Ἐθναρχίας θὰ συνεχίσει νὰ ὑπάρχει ὡς συντεταγ- µένη κοινωνία, µὲ συνείδηση τῆς ταυτότητάς της, τῆς ἑνότητας καὶ ἰδιαιτερότητάς της. Τὸ ἐκκλησιαστικὸ σῶµα θὰ εἶναι ὁ χῶρος ἀνάπτυξης σύνολης τῆς ζωῆς τοῦ Γένους διασώζοντας τὴν θρησκευτικὴ καὶ ἐθνικὴ παράδοση, τὴν γλώσσα καὶ τὴν κοινωνικοπολιτικὴ ὀργάνωσή του, τὴν συλλογικὴ ἐµπειρία του στὸν χῶρο τῆς καθηµερινῆς πράξης. 4. Οἱ ἁλώσεις τοῦ 1204 καὶ τοῦ 1453 ἀπειλοῦσαν γεωγραφικὰ σύνορα καὶ προκάλεσαν δουλεῖες σωµάτων. Ἡ ψυχὴ καὶ τὸ φρόνηµα τοῦ Γένους-Ἔθνους ἔµειναν ἀδούλωτα καὶ γι᾽ αὐτὸ ἐπιβιώσαµε, κατορθώνοντας νὰ φθάσουµε στὸ 1821, ἔστω καὶ ἂν δὲν ὁλοκληρώθηκαν µὲ αὐτὸ οἱ στόχοι τοῦ Γένους-Ἔθνους, ποὺ ἦταν καὶ ἡ πολιτικὴ ἀνάσταση τῆς αὐτοκρατορίας. Λέµε «πολιτική», διότι πνευµατικὰ καὶ συνειδησιακὰ ἡ αὐτοκρατορία ἐπιβιώνει µόνιµα µέσα στὴν ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστικὴ λατρεία.

Σήµερα ὅµως τὰ σύνορά µας βρίσκονται µέσα στὴν ψυχή µας. ∆ὲν εἶναι κυρίως γεωγραφικά, ἀλλὰ πνευµατικὰ καὶ συνειδησιακά, ὅπως ἐλέχθη. Ἡ ψυχή µας ἀπειλεῖται µὲ νέα µεγάλη ἅλωση, τὴν Τρίτη καὶ ἀποφασιστικότερη,ποὺ ἴσως ἀποδειχθεῖ καὶ τελεσίδικη. Ἡ Ὑπερδύναµη τῆς Νέας Ἐποχῆς µὲ ὅλες τὶς συνιστῶσες της ἔχει ἀποβεῖ «καθολική µας µητρόπολη», κατὰ τὸν µακαριστὸ ἱστορικὸ Κωστὴ Μοσκὼφ καὶ µόνιµο σηµεῖο ἀναφορᾶς καθορίζοντας καὶ προσδιο- ρίζοντας σύνολο τὸν ἐθνικό µας βίο, καὶ αὐτὸ τὸ φρόνηµά µας µὲ τὴν ἐξω- προσδιοριζόµενη παιδεία. Σ᾽ αὐτὸ τὸ σηµεῖο θὰ ἐπαναλάβω ἕνα λυγµικὸ λόγο τοῦ Νικολάου Τωµαδάκη: «Ἐλᾶτε -γράφει- νὰ µνηµονεύσωµεν τὴν Ἅλωσιν! Ποίαν; Τὴν ἐκ τῶν ἔνδον ἐπελθοῦσαν. Τὴν αὐτοάλωσιν ἢ τὴν βίᾳ διὰ τῆς τουρκικῆς σπάθης πραγµατοποιηθεῖσαν τὸ 1453; Ποία εἶναι ἡ δραµατικωτέρα, ἡ χειρότερα; ∆ιὰ ποίαν εὐθυνόµεθα περισσότερον; Ἀπὸ ἐκείνην, ἡ ὁποία µᾶς ἔδωκε τὰ παραδείγµατα καὶ τὴν ἐλπίδα; Ἢ ἀπὸ τὴν τωρινήν, ἡ ὁποία καταλύει τὴν πίστιν;». Αἰωνία ἡ µνήµη τοῦ σοφοῦ ∆ιδασκάλου! Ἀπὸ τὴν ἵδρυση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους (συµβατικὰ τὸ 1830) οἱ ἐκδυτικισµένοι εὐρωπαϊστὲς καὶ γι᾽ αὐτὸ στὰ Ἐκκλησιαστικὰ Ἑνωτικοί, καί, σύµφωνα µὲ τὰ σηµερινὰ δεδοµένα, ἐκσυγχρονιστὲς (δηλαδὴ νεωτεριστὲς καὶ µετανεωτεριστές), φαίνεται ὅτι ἔχουν στὶς ἀντορθόδοξες πρακτικές τους τὴν «ἀλλαγὴ» τοῦ Ἔθνους ὡς διαστροφὴ καὶ καταστροφὴ τῆς ταυτότητάς του. Ἤδη οἱ ὀπαδοὶ τῆς Βαυαροκρατίας ἔβαλαν στὸ στόχαστρό τους τὰ Μοναστήρια καὶ τοὺς Μοναχούς. ∆ιότι οἱ Εὐρωπαῖοι καὶ εὐρωπαϊστὲς γνωρίζουν καλά, ὅτι ὁ χῶρος αὐτὸς ἐξασφαλίζει τὴν συνέχεια τῆς ἑλληνορθόδοξης παράδοσης καὶ τῆς συνοχῆς τοῦ Ἔθνους µας. Τὸ πνεῦµα τοῦ ἐξευρωπαϊσµοῦ παραµένει ἔκτοτε συνδεδεµένο µὲ τὸν ἐπαρχιωτισµὸ καὶ τὴν ἡττοπάθεια µπροστὰ στὴν ∆ύση, πολιτικὰ καὶ θρησκευτικά, δηµιουρ- γώντας στὸ Ἔθνος συνείδηση προτεκτοράτου. Ἡ ἀδυναµία βιώσεως τῆς ἑλληνορθόδοξης παράδοσης ἀπὸ ἐξωνηµένους Ἡγέτες µας ἐξασθενίζει τὶς ἀντιστάσεις τους καὶ τὶς ἐκµηδενίζει, ὁδηγώντας καὶ στὴν ἀδυναµία ὀρθῆς ἀποτίµησης τοῦ πολιτισµοῦ µας καὶ τῆς ἱστορίας µας, µὲ ἀποτέλεσµα νὰ αἰσχύνονται γιὰ τὴν ταυτότητά τους. Πῶς λοιπόν, ν᾽ ἀγωνισθοῦν ὑπὲρ τοῦ Ἔθνους καὶ τῆς ἑλληνορθόδοξης παράδοσής του; Καὶ στὶς ἡµέρες µας ἐπιδιώκονται καὶ πραγµατοποιοῦνται, βαθµιαῖα, πολιτειακὰ µέτρα, ποὺ ἀποδοµοῦν ὄχι µόνο τὸν ἐκκλησιαστικό, ἀλλὰ καὶ τὸν ἐθνικό µας βίο. Τέτοιες ἐπιδιώξεις καὶ ἀποφάσεις µεταξὺ ἄλλων εἶναι: Καθαί- ρεση τῶν θρησκευτικῶν συµβόλων καὶ εἰκόνων ἀπὸ ὅλους τοὺς δηµόσιους χώρους· µεθόδευση τῆς κατάργησης τοῦ µαθήµατος τῶν Θρησκευτικῶν, ὡς καὶ τῆς συρρίκνωσης καὶ τελικὰ διάλυσης τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν· ἀπαίτηση ἐξαφάνισης κάθε θρησκευτικοῦ περιεχοµένου στὶς ἐθνικές µας ἑορτές, ἀλλὰ καὶ κατάργησης θρησκευτικῶν ἀργιῶν· ἐκδίωξη µὲ νόµο τῶν Κληρικῶν ἀπὸ τὰ Σχολεῖα, τὰ Νοσοκοµεῖα, τὶς φυλακὲς καὶ τὰ Σώµατα τῶν Ἐνόπλων ∆υνάµεων, ὑπονόµευση τῆς βαπτίσεως τῶν Ἑλληνοπαίδων· ἐπιβολὴ πολιτικοῦ γάµου, πολιτικῆς κηδείας, ἀνηλεὴς διωγµὸς κατὰ τῆς γλώσσας καὶ τῆς ἱστορίας µας, θέσπιση τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν καὶ τῶν χριστιανῶν, ἐπαχθεῖς φορολογήσεις καὶ περικοπὲς τῆς µισθοδοσίας τῶν πολιτῶν καὶ τῆς ἰατρο- φαρµακευτικῆς περίθαλψής τους· σκανδαλώδης ἀποφυγὴ ἐφαρµογῆς τῶν νόµων καὶ ἀτιµωρησία, µὲ ἀποτέλεσµα τὴν αὔξηση τῆς τροµοκρατίας καὶ παρανοµίας· διαιώνιση τῆς ἀνυ- παρξίας ἀποφασιστικῆς καὶ ὀρθολογικῆς µεταναστευτικῆς πολιτικῆς, ποὺ ἀποβαίνει εἰς βάρος τῶν Πολιτῶν τῆς Χώρας µας, ἀλλὰ καὶ αὐτῶν τῶν µεταναστῶν, µὲ τὴν διευκόλυνση τῆς λα- θροµετανάστευσης· µειοδοσία στὰ ἐθνικά µας θέµατα καὶ ἀπεµπόληση τῶν ἐθνικῶν κυριαρχικῶν δικαιωµάτων µας· ἀλλοίωση καὶ παραχάραξη τῆς ἱστορίας τοῦ Ἔθνους µας καὶ προώθησή της στὴν ἐκπαίδευση µὲ τὰ σχολικὰ βιβλία. Ὄχι δηλαδὴ µόνο ἡ πίστη καὶ ὁ ἐκκλησιαστικός µας βίος, ἀλλὰ ὁλόκληρος ὁ ἑλληνορθόδοξος πολιτισµός µας πλήττεται θανάσιµα. Ἤδη πρὶν ἀπὸ δεκαετίες σηµείωνε ὁ διδάσκαλος Νικόλαος Τωµαδάκης, σὲ σπουδαῖο ἄρθρο του µὲ τὸν τίτλο: «Κινδυνεύοµεν µὲ νέαν ἅλωσιν ἐκ τῶν ἔνδον»: «Ὀλίγαι ἑκατοντάδες ἀνθρώπων, οἱ πολλοὶ µόνον κατὰ συνήθειαν, θὰ µαζευθοῦν σήµερον, διὰ νὰ µνηµονεύσουν τὸν νέον Κόδρον, τὰς νέας Θερµοπύλας. Ἡ Ἐκκλησία δὲν θὰ σηµάνη πένθιµα τὶς καµπάνες της, ἡ Πολιτεία δὲν θὰ δώση ἀφορµὴν διπλωµατικῶν παραστάσεων εἰς τὴν γείτονα «σύµµαχον». Τὰ κόµµατα ηὕραν ἄλλα σύµβολα, ἄλλα συνθήµατα. Τὰ ἐκπαιδευτικὰ- ἱδρύµατα, τὰ σχολεῖα θὰ πανηγυρίζουν ἄλλας ἐπετείους, αἱ πορεῖαι θὰ ἔχουν ἄλλα λάβαρα, αἰτήµατα, συνθήµατα. ∆ιάφοροι λογοκόποι, ὁµιλοῦν διὰ τὴν παράδοσιν καὶ «γιὰ τὲς ρίζες µας». Ἀλλὰ διὰ τὴν θυσίαν τῆς 29ης Μαΐου µόνον οἱ ἀµφισβητίαι. Ἡ Μεγάλη ἰδέα ἀντικατεστάθη ἀπὸ τὴν Κοινὴν Ἀγοράν‑ Μᾶς ἔµεναν τὰ Γράµµατα. Καὶ αὐτὰ µὲ τὴν ὑποβάθµιση τῆς διδασκαλίας τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν (σηµ. Γ.∆.Μ. ποῦ νὰ ζοῦσε ὁ ∆ιδάσκαλος, γιὰ νὰ δεῖ τὸν διωγµὸ τῆς Ἱστορίας καὶ τῶν Θρησκευτικῶν) ἐπῆγαν περίπατον µὲ µίαν συστηµατικὴν ἐκβαρβάρωσιν, ἡ ὁποία ἐπὶ τοῦ παρόντος ἀποβλέπει εἰς τὴν ἀποκοπὴν τῶν συγχρόνων Ἑλλήνων ἀπὸ τὴν γλῶσσαν τῆς ἀρχαιότητος, τοῦ Μεσαιωνικοῦ Ἑλληνισµοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας, ἀργότερον θὰ ὁλοκληρωθῇ µὲ τὴν εἰσαγωγὴν τοῦ λατινικοῦ ἀλφαβήτου, διὰ νὰ γίνωµεν τέλειοι Εὐρωπαῖοι ἐξωτερικῶς, µὲ ὅλα τὰ γνωρίσµατα, ἑνὸς καταρρέοντος κοινωνικοῦ συστήµατος, ἀπίστου, ἀθρήσκου, ραθύµου, δυστυχῶς ἀπὸ ἀνίαν, πλῆξιν καὶ ἀπὸ τὴν ἔλλειψιν τοῦ πετρελαίου». Οἱ κινήσεις ὅµως αὐτὲς τῶν αὐτοκτονούντων ἐθνοκτόνων µας ἐνισχύονται ἀπὸ τὴν πέµπτη φάλαγγα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ χώρου, τοὺς µετα- πατερικοὺς Κληρικοὺς καὶ κατ᾽ ἐπάγγελµα Θεολόγους, τοὺς «συνευδοκοῦντας τοῖς πράσσουσι» (Ρωµ. 1, 32) τὴν ἀνοµία, ἐκπροσώπους τῆς κατὰ κανόνα ἀφελληνισµένης καὶ ἀποχριστιανοποιηµένης πολιτικῆς Ἡγεσίας. Ἡ διάσπαση δὲ τῆς Ἱεραρχίας εὐνοεῖ ἀποφαστικὰ τὴν προώθηση καὶ ἐπιβολὴ τῶν ἀνατρεπτικῶν καινοτοµιῶν. Ὅπως τὸν 19° αἰῶνα, ἔτσι καὶ σήµερα ὑπάρχουν, δυστυχῶς, «ὑδαρεῖς» -κατὰ τὸν ἀείµνηστο καθηγητὴ Χρῆστο Ἀνδροῦτσο- Κληρικοί, συσχηµατιζόµενοι µὲ τὰ µέτρα τῆς Πολιτικῆς Ἡγεσίας, γιὰ λόγους προοδευτισµοῦ ἢ διεκδίκησης προσωπικῶν ὠφεληµάτων. Ἐπειδὴ δὲ τὰ πνευµατικὰ συµπορεύονται πάντοτε µὲ τὰ πολιτικὰ καὶ πολιτειακά, πρέπει νὰ ὑπενθυµίσουµε, ὅτι ἡ πνευµατικὴ καὶ πολιτιστικὴ ἀποδόµηση τοῦ Ἔθνους ἔχει σηµαντικὸ ἀντίκτυπο καὶ στὰ ἐθνικὰ θέµατα σὲ κάθε περίοδο τῆς ἱστορίας µας. Καὶ αὐτὸ τὸ ζοῦµε σήµερα µὲ τὴν νέα κατοχή µας καὶ πάλι ἀπὸ τὴν Φραγκιά, ὅπως τὸ 1204! Ἡ διαφορὰ τῆς προϊούσης σήµερα Τρίτης Ἁλώσεως ἀπὸ ἐκεῖνες τοῦ 1204 καὶ τοῦ 1453 εἶναι, ὅτι τότε ἡττηθήκαµε καὶ κατακτηθήκαµε, ἐνῶ σήµερα προχωροῦµε στὴν ἅλωση µὲ τὴν συγκατάθεσή µας, θεωρώντας την µάλιστα ὡς σωτηρία! Οἱ δύο ἁλώσεις, ἡ φραγκικὴ καὶ ἡ ὀθωµανική, δὲν ἅλωσαν τὴν ψυχὴ καὶ τὴν συνείδηση τοῦ Γένους-Ἔθνους µας. Ἐπιβιώσαµε, διότι ἡ ψυχή µας ἔµεινε ἀδούλωτη. Σήµερα ὅµως πρα- γµατοποιεῖται -ἄρχισε ἤδη- ἡ Τρίτη ἅλωση καὶ µᾶλλον διανύουµε τὸ τελικὸ στάδιό της. Ἡ ἅλωση τοῦ 1453 ἀποδείχθηκε ἱστορικὰ µικρῆς σηµασίας ἔναντι ἐκείνης τοῦ 1204, ποὺ ὁλοκλη- ρώνεται σήµερα. Ἡ Φράγκικη ∆ύση πῆρε ἐπιτέλους τὴ «Ρεβὰνς» (revenche). Τώρα πραγµατοποιεῖ τὸν µακραίωνα πόθο της, τὴν διάλυση τοῦ Ἔθνους τῶν Ἑλλήνων. Ἐντασσόµενοι - στὴν Ἑνωµένη Εὐρώπη, ἐκάµαµε τόσους πανηγυρισµούς, διότι θεωρήσαµε τὸ γεγονὸς ὡς σωτηρία µας. Ὁ Θεὸς ἐπέτρεψε, γι᾽ αὐτό, νὰ µᾶς ἀπογοητεύσει ἡ Εὐρώπη ἐκεῖ, ποὺ στηρίξαµε τὴν «πᾶσαν ἐλπίδα» µας, στὰ οἰκονοµικά. Ἡ ἱστορία παίρνει τὴν ἐκδίκησή της! Ξεχάσαµε τὸν Θεὸν τῶν Πατέρων ἡµῶν καὶ πιστεύσαµε στὴν ἀπολυτοποιηµένη «ἀξία» τοῦ οἰκονοµισµοῦ. ∆ὲν ἀνοίχθηκε καµιὰ κερκόπορτα, ἀλλὰ οἱ πύλες τῆς ψυχῆς καὶ καρδίας µας, γιὰ νὰ µᾶς ἀλλοτριώσει καὶ νὰ µᾶς συντρίψει ἡ σηµερινὴ ἀνθελληνικὴ καὶ ἀντορθόδοξη ∆ύση. Εὐτυχῶς ὑπάρχει καὶ ἡ ἄλλη ∆ύση, ποὺ ποτίζεται ἀπὸ τὰ νάµατα τῆς ἑλληνικότητας καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας, στὸ χῶρο τῆς ἔρευνας καὶ τῆς νοσταλγίας. Ἀλλά, δυστυχῶς, δὲν εἶναι αὐτὴ ἡ ∆ύση, στὴν ὁποία πολιτικὰ «ἀνήκοµεν». Εὐτυχῶς ὅµως ὑπάρχει -εἶναι βέβαιο αὐτό- καὶ ἡ «µαγιὰ» τοῦ Μακρυγιάννη. Σ᾽ αὐτὴν ἀνήκουν ὅσοι σηµερινοὶ Ἕλληνες µένουµε πιστοὶ στὴν Ὀρθοδοξία τῶν Ἁγίων µας καὶ στὴν δι᾽ αὐτῶν συνεχιζόµενη ἑλληνικότητά µας. Οἱ ἀληθινὰ πατερικοὶ Ἑλληνορθόδοξοι. Αὐτοί, µὲ τὴν Χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ µας, θὰ ἀναστήσουν τὸ Ἔθνος, µὲ κάποιο νέο ᾽21, ὅταν ὁ Θεὸς τὸ ἐπιτρέψει!