Μία σημαντικὴ ἔκδοσις -- Τοῦ π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνοῦ

Μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ πρὶν ἀπὸ λίγες μέρες ἔζησα μιὰν ὑπέροχη ἔκπληξη. Ὁ ἀγαπητὸς συνάδελφος π. Δημήτριος Ἀθανασίου, χημικὸς καὶ ἡ πρεσβυτέρα του Χαρούλα Τσουλιάη, φιλόλογος, μοῦ ἔστειλαν τὸ βιβλίο τους:  Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ, ΚΑΝΩΝ ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΣ εἰς τὸ Θεῖον καὶ Προσκυνούμενον Πανάγιον καὶ Παράκλητον Πνεῦμα, Ἄρτα 2014, σελ. 141. Πρόκειται γιὰ μιὰ καλαίσθητη ἔκδοση, ἀλλὰ τὸ περιεχόμενο τοῦ βιβλίου εἶναι ἀκόμη σημαντικότερο, ἔχει δὲ καὶ μεγάλη ἱστορικὴ σημασία. Εἶναι ὁ μοναδικὸς Παρακλητικὸς Κανόνας πρὸς τὸ Πανάγιον Πνεῦμα, ποὺ ὑπάρχει στὴν ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστικὴ Ὑμνογραφία. Συνετέθη ἀπὸ τὸν ἅγιο Μάξιμο τὸν ἐπικαλούμενο Γραικὸ (± 1470 - 1556). (Μαζὶ μὲ τὸν ἀείμνηστο π. Ἰωάννη Ρωμανίδη θὰ προτιμοῦσα τὸ ἐπίθετο: Ἁγιορείτης). Ὁ ἅγιος Μάξιμος, μία ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες προσωπικότητες τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἀλλὰ καὶ τῆς Ρωσίας κατὰ τὸν 16ον αἰώνα, ἦταν γόνου τῆς Βυζαντινῆς ἀρχοντικῆς οἰκογένειας Τριβώλη, γεννήθηκε στὴν Ἄρτα, σπούδασε ἀρχικὰ στὴν Κέρκυρα, ὅπου μεγάλωσε, καὶ κατόπιν στὴν  Ἰταλία. Ἔγινε ἀρχικὰ μοναχὸς στὴν «Καρτουσιανὴ» Μονὴ τοῦ Ἁγίου Μάρκου. Σὲ ἡλικία 35 ἐτῶν ἦλθε στὸ Ἅγιον  Ὄρος (1505) καὶ ἐντάχθηκε στὴν  Ἱ. Μονὴ Βατοπαιδίου.

Τὸ 1518 μετέβη στὴ Ρωσία (Μόσχα) ὡς μέλος μιᾶς ἀντιπροσωπείας, ποὺ εἶχε κληθεῖ γιὰ τὴν διόρθωση τῶν μεταφράσεων τῶν ρωσικῶν ἐκκλησιαστικῶν βιβλίων. Ἦλθε ὅμως σὲ σύγκρουση μὲ ἡγετικὰ πρόσωπα τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας, διότι ἤλεγξε τὶς καταχρήσεις τους, συκοφαντήθηκε καὶ διώχθηκε, καὶ τὸ 1525 καταδικάσθηκε συνοδικὰ σὲ ἰσόβια κάθειρξη στὴν  Ἱ. Μονὴ Βολοκολάμσκ καὶ ἰσόβια στέρηση τῆς θείας Κοινωνίας. Τὸ 1531 ὅμως μετεφέρθη στὴν Ἱ. Μονὴ Ὄτροτσυ, ὅπου ἔμεινε 20 χρόνια (1531 - 1551). Τὰ τελευταῖα ἔτη τῆς ζωῆς του ἔζησε στὴ Λαύρα τῆς Ἁγίας Τριάδος - Ἁγίου Σεργίου (Μόσχα), τιμώμενος ἀπὸ ὅλους  γιὰ τὴν πνευματικότητα καὶ μεγάλη πνευματικὴ προσφορά του, καὶ ἐκοιμήθη στὶς 21 Ἰανουαρίου 1556. Ὁ τάφος του βρίσκεται στὴ ΒΔ ἐξωτερικὴ γωνία τοῦ Ἱ. Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (στὴ Μόσχα). Ἤδη ἀπὸ τὴν κοίμησή του τιμήθηκε ὡς Ἅγιος ἀπὸ τὸν ρωσικὸ λαό, ἡ ἐπίσημη ὅμως συνοδικὴ διακήρυξη τῆς ἁγιότητάς του ἔγινε τὸ 1988 ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας. Ὁ ἅγιος Μάξιμος συνέθεσε ἀρχικὰ τὸν Παρακλητικὸ Κανόνα στὸ  Ἅγιο Πνεῦμα ὡς ἔγκλειστος στὴν Ἱ. Μονὴ Βολοκολάμσκ, εἶναι δὲ ὁ μόνος Παρακλητικὸς Κανόνας πρὸς στὸ  Ἅγιο Πνεῦμα στὴν ἐκκλησιαστική μας  Ὑμνογραφία. Στὴν  Ἱ. Μονὴ Βατοπαιδίου ὁ  Ἅγιος εἶχε συνθέσει Παρακλητικὸ Κανόνα καὶ στὸν Τίμιο Πρόδρομο. Μετὰ ἀπὸ 462 χρόνια ἀπὸ τὴ σύνθεσή του στὴν ρωσοσλαβικὴ τὸ σπουδαῖο αὐτο κείμενο προσφέρεται καὶ στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ἔγραψε ἀρχικὰ τὸν Κανόνα μὲ κάρβουνο στὸν τοῖχο τοῦ κελλιοῦ του στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα, ἀλλὰ μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσή του μεταγλωττίσθηκε στὴ Ρωσική. Κατὰ τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κυθήρων κ. Σεραφεὶμ «εἶναι πρωτότυπος καὶ περισπούδαστος διὰ τὰ ὑψηλὰ θεολογικά του νοήματα», κάτι ποὺ διαπιστώνεται καὶ ἀπὸ τὴν παρούσα ἔκδοση. Ὁλόκληρος ὁ Κανόνας δημοσιεύθηκε ἀπὸ τὴν Λαύρα Ἁγίας Τριάδος – Ἁγ. Σεργίου τὸ 1908. Ὁ Κ. Τσιλιγιάννης τὸν συμπεριέλαβε στὸ βιβλίο του «Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ – Παρακλητικὸς Κανόνας εἰς τὸν Τίμιον Πρόδρομον» (Ἅγιον Ὄρος 2001), ἀλλ᾽ ἀπὸ τὸ 1994 ὁ ἴδιος εἶχε γνωστοποιήσει τὴν ὕπαρξή του. Ἡ παρούσα ἔκδοση εἶναι ἔργο συλλογικό, ποὺ πραγματοποιήθηκε μὲ τὴν συνδρομὴ καὶ ἐπιμέλεια τοῦ πρωτοπρεσβυτέρου π. Δημητρίου Ἀθανασίου, καθηγητοῦ  Χημικοῦ, καὶ τῆς Πρεσβυτέρας Χαρούλας Τσουλιάη, καθηγήτριας Φιλολόγου. Ἡ Μετάφραση ἀπὸ τὴν ρωσοσλαβονικὴ στὴν  Ἑλληνικὴ ἔγινε ἀπὸ εἰδικὸ μεταφραστικὸ κέντρο στὴν Ἀθήνα μὲ ἀνάθεση τῶν ἐκδοτῶν. Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κυρήνης κ. Ἀθανάσιος εἶχε τὴν μέριμνα τοῦ ἐλέγχου τῆς μετάφρασης. Ἡ μετατροπὴ τοῦ κειμένου στὴν ὀρθόδοξη ὑμνογραφικὴ γλώσσα ἔγινε ἀπὸ τὸν καθηγητὴ Ἁγιολογίας καὶ Ὑμνογράφο κ. Ἀντώνιο Μάρκου. Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κυθήρων κ. Σεραφεὶμ –γνωστὸς Ὑμνογράφος– ἀνέλαβε τὸν ἔλεγχο τοῦ ὑμνογραφικοῦ κειμένου καὶ σημειώνει στὸν Πρόλογό του: «Τόσον ἡ ἐπανασύνθεσις τοῦ ἀρχικοῦ Κανόνος, ὅσον καὶ ἡ σύνθεσις τοῦ προσφάτου ἀποτελοῦν πνευματικὰ ἐπιτεύγματα εἰς δόξαν τοῦ Θεοῦ» καὶ «ἡ ἀποκατάστασις τοῦ Κανόνος μετρικῶς καὶ τονικῶς παρὰ τὰς δυσχερείας τοῦ πράγματος θεωρεῖται λίαν φιλότιμος καὶ ἐπιτυχής». Ἡ ἔκδοση περιέχει:  Χαιρετισμὸ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κυρήνης κ. Ἀθανασίου, Πρόλογο τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κυθήρων κ. Σεραφείμ, Εὐχαριστήριο τῶν ἐκδοτῶν, Εἰσαγωγικὸ Σημείωμα τοῦ ὁμοτίμου Καθηγητοῦ κ. Βλασίου Σαββίδη, Ἀπόσπασμα τοῦ Κανόνος στὴ Ρωσοσλαβονικὴ Γλώσσα, ἐκτενῆ ἀναφορὰ στὸν Κανόνα τοῦ κ. Δημητρίου Ἀθανασίου, Εἰσαγωγὴ (στὸ ἐκδιδόμενο κείμενο) τοῦ Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου, Τὸ κείμενο τοῦ Κανόνος καὶ Μουσικὸ Παράρτημα τοῦ ἰδίου. Σὲ δεύτερο Παράρτημα προσφέρονται «24 Χαιρετιστήριοι Οἶκοι» εἰς τὸν  Ἅγιον Μάξιμον, ποίημα τοῦ καθηγ. Ἀντ. Μάρκου. Τὸ βιβλίο εἶναι ἐκδοτικὰ χάρμα ὀφθαλμῶν, τὸ συνιστοῦμε δὲ ἐκθύμως διὰ τὴν μεγάλη καὶ οὐσιαστικὴ προσφορά του ἀπὸ πλευρᾶς ὄχι μόνον ὑμνογραφικῆς, ἀλλὰ καὶ θεολογικοϊστορικῆς.