Καιρὸς Μετανοίας ἡ παροῦσα ζωή* -- Τοῦ Ἀρχιµανδρίτου π. Μάρκου Κ. Μανώλη (†)

Ὁ  Ἅγιος Θεοδόσιος ποὺ ἦταν καὶ εἶναι ἕνας θεωµένος ἄνθρωπος, ἐπέτυχε τὸν σκοπὸ τῆς ζωῆς του. Καὶ τώρα στὸ µοναδικὸ στὴν Ἑλλάδα µοναστήρι του ζοῦν ψυχές, ἀφιερωµένες στὸν Χριστὸ καὶ ποὺ προσπαθοῦν νὰ τὸν µιµηθοῦν. Νὰ σωθοῦν. Καὶ ἡ ἐκδήλωση γίνεται µέσα στὴν ἑβδοµάδα τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος, πού µᾶς θυµίζει ὅτι ἡ ἕνωσις µὲ τὸν Χριστό, ὁ δρόµος τῆς θεώσεως, εἶναι ἡ ἐν Χριστῷ ζωή. ∆ηλαδὴ ἡ ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος. Ἡ θέωση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος. Μὲ τὴν βοήθεια Αὐτοῦ οἱ πιστοὶ γίνονται µέτοχοι τῆς θείας φύσεως. Τὰ µέσα, γιὰ νὰ φθάση ὁ ἄνθρωπος στὸ τελικό του σκοπὸ εἶναι οἱ ἀρετές, οἱ καρποὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος, ὅταν αὐτὲς πραγµατοποιοῦνται «ἐν ὀνόµατι τοῦ Χριστοῦ». Τὰ ἐµπόδια στὴν πορεία αὐτὴ εἶναι τὰ πάθη. Ποιὰ ὅµως εἶναι τὰ ὅπλα τοῦ ἀγώνα γιὰ τὴν κάθαρση τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὴν δουλεία τῶν παθῶν; Οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας µας µιλοῦν γιὰ τὴν µετάνοια. Μᾶς πληροφοροῦν γιὰ τὰ στάδια τῆς µετανοίας καὶ µᾶς ὁδηγοῦν στὴν πορεία γιὰ τὴν ὁλοκλήρωσή της. Κατ’ ἀρχὴν προσπαθοῦν νὰ ξυπνήσουν µέσα µας τὴν ἐπιθυµία νὰ ἐπιστρέψουµε κοντὰ στὸν Θεό. Ἕνας νηπτικὸς πατέρας, ὁ Ἅγιος Πέτρος ὁ ∆αµασκηνὸς γράφει: «Γιατί ψυχή µου ἀµελεῖς τὸν ἑαυτόν σου; Γιατί δὲν ντρέπεσαι νὰ ἁµαρτάνης ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἀγγέλων του, ὅπως ντρέπεσαι µπροστὰ στοὺς ἀνθρώπους;  Ἀλλοίµονό µου, γνωρίζω τὴν κόλαση καὶ δὲν θέλω νὰ µετανοήσω. Ἀγαπῶ τὴν οὐράνια Βασιλεία καὶ ἀρετὴ δὲν ἔχω ἀποκτήσει. Πιστεύω στὸν Θεό, ἀλλὰ παρακούω συνέχεια τὶς ἐντολές του. Μισῶ τὸν διάβολο, ἀλλὰ δὲν σταµατῶ νὰ πράττω αὐτὰ ποὺ ἀρέσουν σ’ ἐκεῖνον. Ὅταν προσεύχωµαι, ἀµελῶ καὶ εἶµαι σὰν ἀναίσθητος.

Ὅταν νηστεύω, ὑπερηφανεύοµαι καὶ κατακρίνοµαι περισσότερο. Ὅταν ἀγρυπνήσω, νοµίζω πὼς κάτι κάνω, γιὰ νὰ µὴ µοῦ γίνη χρήσιµη ἡ ἀγρυπνία». Καὶ συνεχίζει µὲ ἕνα ἄλλο κείµενό του: «Ποῦ εἶναι ἡ ὁλοκληρωτικὴ µετάνοια, ἡ ὁποία µᾶς κάνει νὰ εἴµαστε µακριὰ ἀπὸ κάθε κακὸ ἔργο καὶ λόγο πονηρό;  Ἂν µετανοοῦσα σὰν τὸν Ἄσωτο, θὰ δεχόταν τὴν ἐπιστροφή µου ὁ φιλόστοργος Πατέρας. Κι ἂν εἶχα εὐγνωµοσύνη σὰν τὸν τελώνη καὶ κατέκρινα µόνο τὸν ἑαυτόν µου καὶ κανένα ἄλλο, θὰ ἔπαιρνα καὶ ἐγὼ τὴν ἄφεση τῶν ἁµαρτιῶν ἀπὸ τὸν Θεό». Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαµᾶς, Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης θεωρεῖ ὅτι αὐτὴ ἡ ζωὴ µᾶς δόθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ, γιὰ νὰ µετανοήσουµε. «Καιρὸς µετανοίας ἡ παροῦσα ζωή. Τὸ γεγονὸς ὅτι ζοῦµε εἶναι ἐγγύηση ἀπὸ τὸν Θεό, γιὰ νὰ ἐπιστρέψη κοντὰ του ἐκεῖνος ποὺ θέλει». Καὶ ὁ ἴδιος τονίζει σὲ ἄλλο κείµενό του. «Ἂς ἐγκαταλείψουµε τὸν πονηρὸ καὶ τὰ βοσκήµατά του. Ἂς φύγουµε µακρυὰ ἀπὸ τοὺς χοίρους καὶ τὰ ξυλοκέρατα, ποὺ τοὺς τρέφουν, δηλαδὴ ἀπὸ τὰ βδελυκτὰ πάθη καὶ τοὺς προσκολληµένους σ’ αὐτά.  Ἂς σταθοῦµε µακρυὰ ἀπὸ τὴν κακὴ συνήθεια. Ἂς φύγουµε ἀπὸ τὴν χώρα τῶν παθῶν, ποὺ εἶναι ἡ ἀπιστία, ἡ ἀπληστία καὶ ἡ ἀκρασία. Ἂς τρέξουµε πρὸς τὸν Πατέρα τῆς ἀφθαρσίας, βαδίζοντας τὴν ὁδόν τῆς ζωῆς διὰ τῶν ἀρετῶν». Ἀλλὰ τί εἶναι ἡ µετάνοια; Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης γράφει: «Ἡ µετάνοια εἶναι ἡ κλήση τοῦ βαπτίσµατος. Ἡ µετάνοια εἶναι συνθήκη µὲ τὸν Θεὸ γιὰ δεύτερη γέννηση καὶ ζωή. Ἡ µετάνοια εἶναι ἀγοραστὴς τῆς ταπεινώσεως. Μετάνοια εἶναι ἡ συνεχὴς καὶ ἀδιάκοπη ἄρνηση κάθε σωµατικῆς ἀναπαύσεως. Μετάνοια εἶναι νὰ κατακρίνης συνέχεια τὸν ἑαυτόν σου, νὰ µὴ ἔχης καµιὰ µέριµνα γιὰ τὰ τοῦ κόσµου τούτου, ἀλλὰ νὰ µεριµνῆς ἀδιάκοπα γιὰ τὴν σωτηρία σου. Ἡ µετάνοια εἶναι θυγατέρα τῆς ἐλπίδας καὶ ἄρνηση τῆς ἀπελπισίας». Ὁ ἅγιος Συµεὼν ὁ νέος Θεολόγος λέγει τὰ ἑξῆς; «Ἡ µετάνοια εἶναι ἡ θύρα, ποὺ µᾶς βγάζει ἀπὸ τὸ σκοτάδι καὶ µᾶς εἰσάγει στὸ φῶς. Ἐκεῖνος ποὺ δὲν θὰ µπῆ µέσα στὸ φῶς, αὐτὸς δὲν πέρασε καλῶς ἀπὸ τὴν θύρα τῆς µετανοίας». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστοµος σὰν µεγάλος παιδαγωγὸς καὶ πατέρας παρουσιάζει καὶ ζωντανὰ παραδείγµατα, γιὰ νὰ τὰ µιµηθοῦµε καὶ ἀποκτήσουµε ἀληθινὴ µετά- νοια: «Θέλεις νὰ δῆς πραγµατικὴ µετάνοια;  Ἄκουε τὴ µετάνοια τοῦ Πέτρου µετὰ τὴν ἄρνηση. ∆ιηγούµενος τὰ περὶ αὐτοῦ ὁ Εὐαγγελιστὴς λέγει: «Καὶ ἀφοῦ βγῆκε ἔξω ἔκλαυσε πικρῶς». Γι’ αὐτὸ καὶ συγχωρήθηκε τὸ τόσο µεγάλο ἁµάρτηµά του. Γιατί µετανόησε µὲ τὸν τρόπο ποὺ ἔπρεπε. Μετανόησε καὶ ὁ Ἰούδας, ἀλλὰ κακῶς. Γιατί ἀπαγχονίσθηκε. Ἐκεῖνος ποὺ µετανοεῖ δὲν πρέπει ποτὲ νὰ ξεχνᾶ τὴν ἁµαρτία του, ἀλλὰ πάντοτε πρέπει νὰ παρακαλῆ τὸν Θεὸ νὰ µὴ τὴν θυµηθῆ, ὁ ἴδιος ὅµως ποτὲ νὰ µὴ τὴν ξεχάση. Ἐὰν ἐµεῖς τὴν θυµώµαστε, ὁ Θεὸς θὰ τὴν ξεχάση». Καὶ ἀλλοῦ τονίζει τὰ ἑξῆς: «Ἂς δεχθοῦµε τὴν µετάνοια ὡς φάρµακο γιὰ τὴν σωτηρία, ἂς δεχθοῦµε τὸ φάρµακο, ποὺ ἐξαλείφει τὰ πταίσµατά µας. Μετάνοια δὲν εἶναι αὐτὴ ποὺ διακηρύσσεται µὲ λόγια, ἀλλὰ ἐκείνη ποὺ βεβαιώνεται µὲ τὰ ἔργα». Ὁ  Ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος θὰ µᾶς πῆ τὰ ἑξῆς γιὰ τὴν µετάνοια: «Ἡ µετάνοια µᾶς δόθηκε σὰν δεύτερο χάρισµα µετὰ τὸ χάρισµα τοῦ βαπτίσµατος. Καὶ τὸν ἀρραβώνα τῆς πίστεως, ποὺ ἐλάβαµε διὰ τοῦ βαπτίσµατος καὶ τὸν ἐχάσαµε µὲ τὴν ἁµαρτία, τὸν δεχόµαστε καὶ πάλι µὲ τὴν µετάνοια. Ἡ µετάνοια εἶναι ἡ θύρα τοῦ ἐλέους, ποὺ ἀνοίγεται σ’ ἐκείνους, ποὺ τὴν ἐπιδιώκουν. ∆ιά τῆς θύρας αὐτῆς εἰσερχόµαστε πρὸς τὸ θεῖο ἔλεος. Καὶ ἔξω ἀπὸ τὴν θύρα αὐτὴ δὲν βρίσκοµε ἔλεος. Ἡ µετάνοια εἶναι ἡ δεύτερη χάρη καὶ γεννιέται στὴν καρδιὰ ἀπὸ τὴν πίστη καὶ τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ». ∆ύο ἄλλοι νηπτικοὶ πατέρες, οἱ Κάλλιστος καὶ Ἰγνάτιος Ξανθόπουλος, σχολιάζοντας τὰ λόγια τοῦ ἁγί- ου Ἰσαάκ, µᾶς λέγουν τὰ ἑξῆς: «Λέγει (ὁ ἅγιος Ἰσάακ ὁ Σύρος) ὅτι πρέπει νὰ γνωρίζουµε κάθε ὥρα ὅτι καθ’ ὅλες τὶς εἴκοσι τέσσαρες ὧρες τῆς νύκτας καὶ ἡµέρας χρειαζόµαστε τὴ µετάνοια. Τὸ νόηµα δὲ τῆς µετανοίας εἶναι τοῦτο. ∆έηση συνεχῶς σὲ κάθε ὥρα µὲ προσευχὴ γεµάτη κατάνυξη, ἡ ὁποία µᾶς προσεγγίζει στὸν Θεό. Μετάνοια εἶναι τὸ πλοῖο, ὁ φόβος εἶναι ὁ κυβερνήτης. Ἡ ἀγάπη εἶναι τὸ θεϊκὸ λιµάνι. Μᾶς καθίζει ὁ φὸβος πάνω στὸ πλοῖο τῆς µετανοίας καὶ µᾶς περνάει τὴ θάλασσα τῆς ζωῆς αὐτῆς, τὴ γεµάτη βρωµιές, µᾶς φέρνει στὸ θεϊκὸ λιµάνι, ποὺ εἶναι ἡ ἀγάπη καὶ µᾶς ὁδηγεῖ ἐκεῖ, ὅπου φθάνουν ὅλοι «οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισµένοι» µέσα στὴ µετάνοια. Καὶ ὅταν φθάσουµε στὴν ἀγάπη, ἐφθάσαµε στὸν Θεό. Καὶ ὁ δρόµος µας ὁλοκληρώθηκε καὶ περάσαµε πιὰ στὸ νησί, ποὺ εἶναι πέρα ἀπὸ τὸν κόσµο αὐτό, ἐκεῖ ὅπου εἶναι ὁ Πατέρας, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦµα».

* Ὁμιλία εἰς ἐκδήλωσιν διά τόν Ἱερόν Ναόν τῆς Ἱ. Μ. Ἁγ. Θεοδοσίου εἰς Ἅγ. Στέφανον Ἀττικῆς.