Τοῦ Ἀρχιµ.
Κυρίλλου Κωστοπούλου, Ἱεροκήρυκος Ἱ. Μ. Πατρῶν ∆ρος Θεολογίας
Η ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ τοῦ
∆εκαπενταυγούστου εἶναι περίοδος ἀφιερωµένη στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Μέσῳ τῆς ὅλης
ὑµνολογίας ὑπενθυµίζεται καὶ διατρανώνεται ἡ Ὀρθόδοξος Θεολογικὴ τοποθέτηση περὶ
τῆς Μητρὸς τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου. Ἀποκορύφωµα τῆς λειτουργικῆς λατρευτικῆς
προσεγγίσεως τῶν ἡµερῶν συνιστοῦν τὰ τροπάρια καὶ τὰ ἀναγνώσµατα τῆς Ἀκολουθίας
τῆς Κοιµήσεως τῆς Θεοτόκου, ὑπογραµµίζοντα τὴν «κένωσιν», τὴν ὁποία µοιράζεται
µὲ τὸν Υἱὸ καὶ Θεό της. Ἡ ἑορτὴ αὐτὴ εἶναι τὸ δεύτερο, τὸ µυστικό Πάσχα. Ὁ Ἅγιος
Θεόδωρος ὁ Στουδίτης ἀναφωνεῖ: «Ἐκπλήσσεταί µου ὁ νοῦς τὸ τῆς κοιµήσεώς σου
θαυµάσιον ἀναλογιζόµενος... καὶ γὰρ ὑπερέχεις, ὑπερβάλλεις, ὑπερτερεύεις ἀσυγκρίτως...
τῆς ἀγγελικῆς ἀξίας, πάσης τῆς ἀΰλου καὶ λογικῆς οὐσίας, νοητῶν τε καὶ νοερῶν
δυνάµεων» (PG 99, 720). Τὸ µυστήριο τῆς Κόρης τῆς Ναζαρὲτ εἶναι «µέγα καὶ διανοίας καὶ
γλώττης ἀνώτερον» (PG 85, 429). Καὶ τοῦτο γιατὶ ἡ Ἀειπάρθενος Κόρη τῆς Ναζαρὲτ ταύτισε τὴν ὅλη
φυσική της ζωὴ µὲ τὴν ζωὴ τῆς σαρκωµένης ὑποστάσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου. Μέσα στὴν
Παγαγία Μήτρα της ἔζησε ὁ Θεὸς ὡς ἄνθρωπος µὲ τὴν δική της σάρκα καὶ τὸ δικό
της αἷµα. Οἰκοδοµεῖ, θὰ λέγαµε, ἡ Κόρη Μαριὰµ µὲ τὴν σάρκα καὶ τὸ αἷµα της τὴν Ὕπαρξή
Του. Γι᾽ αὐτὸ καὶ «Θεὸν σαρκωθέντα τεκοῦσα, Θεοτόκος ὀνοµάζεται», µᾶς λέγει ὁ
Βασίλειος Σελευκείας.
Τὸ θεµέλιο τῆς πίστεώς µας ἑδράζεται στὸ Ὀρθόδοξο δόγµα τῆς Θεοτόκου. Ἐὰν ὑπάρξη παραχάραξη τοῦ δόγµατος αὐτοῦ, τότε παραχαράσσεται τὸ σύνολο τοῦ Χριστολογικοῦ καὶ σωτηριολογικοῦ δόγµατος. Καὶ τοῦτο ἐπειδὴ τὸ µεγαλεῖο καὶ ἡ δογµατικὴ ἀλήθεια περὶ τῆς Παρθένου εἶναι ἀρρήκτως συνδεδεµένα µὲ τὸ µεγαλεῖο τοῦ Χριστολογικοῦ µυστηρίου. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ ∆αµασκηνὸς διατρανώνει τὴν θεολογικὴ ἀλήθεια ὅτι ὄντως τὸ ὄνοµα Θεοτόκος περικλείει τὴν µυστικὴ οὐσία τοῦ µυστηρίου τῆς Θείας Οἰκονοµίας: «Ὅθεν δικαίως καὶ ἀληθῶς Θεοτόκον τὴν ἁγίαν Μαρίαν ὀνοµάζοµεν· τοῦτο γὰρ τὸ ὄνοµα ἅπαν τὸ µυστήριον τῆς οἰκονοµίας συνίστησι» (PG 94, 1029C). Ὁ Θεὸς Λόγος προσέλαβε τὴν ἀνθρώπινη φύση µὲ τὸ σύνολο τῶν σωµατικῶν καὶ ψυχικῶν ἐνεργειῶν, ποὺ τὴν ἐκφράζουν. Ὁ Μ. Βασίλειος διακηρύσσει ὅτι ὁ Θεὸς Λόγος «ἀνέλαβεν ἄνθρωπον τέλειον ἐκ τῆς Θεοτόκου Μαρίας διὰ πνεύµατος ἁγίου, σῶµα τε καὶ ψυχήν, ἀληθινῶς καὶ οὐ δοκήσει· οὕτως γὰρ ἦλθεν τελειῶσαι τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἀνέλαβεν» (Expositio fidei Nicaenae, G.L. Hahn, [1897] 21-23). Καὶ ὁ Ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ὑποστηρίζει µὲ κατηγορηµατικὸ τρόπο: «Εἴ τις οὐ Θεοτόκον τὴν ἁγίαν Μαρίαν ὑπολαµβάνει, χωρὶς ἐστὶ τῆς θεότητος. Εἴ τις ὡς διὰ σωλῆνος τῆς Παρθένου διαδραµεῖν, ἀλλὰ µὴ ἐν αὐτῇ διαπεπλάσθαι λέγοι θεϊκῶς ἅµα καὶ ἀνθρωπικῶς (θεϊκῶς µέν, ὅτι χωρὶς ἀνδρός· ἀνθρωπικῶς δέ, ὅτι νόµῳ κυήσεως), ὁµοίως ἄθεος» (ἐπ. 101, P.Gallay, Cerf, Paris 1974, SC 208). Ὅποιος, ἐξηγεῖ ὁ Ἅγιος Πατήρ, δὲν δέχεται ὡς Θεοτόκο τὴν Μητέρα τοῦ Κυρίου εἶναι ἄθεος. Τὸ ἴδιο θεωρεῖται ἄθεος καὶ ἐκεῖνος ποὺ διατείνεται ὅτι ὁ Χριστὸς πέρασε ἀπὸ τὴν Παρθένο σὰν ἀπὸ σωλῆνα καὶ δὲν εἶχε καµµία σχέση µὲ τὴν ἴδια, ἐπειδὴ ἦταν Θεὸς καὶ δὲν µεσολάβησε ἄνδρας στὴν γέννησή του. Κατὰ συνέπεια ἡ µοναδικότητα καὶ τὸ ἀνεπανάληπτο τοῦ µυστηρίου τῆς Θείας Οἰκονοµίας προεκτείνεται καὶ στὴν Παναγία Μητέρα τοῦ Θεανθρώπου. Ἔτσι ἡ Κυρία Θεοτόκος καθίσταται τὸ κορυφαῖο δηµιούργηµα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Προσεγγίζων µυστικῶς τὸ µυστήριο τῆς Θεοτόκου ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος, ἀνακράζει ἐκστατικῶς: «Τί εἴπω; καὶ τί λαλήσω; πῶς µακαρίσω τὴν ὁλόῤῥιζον δόξαν; ὅτι χωρὶς Θεοῦ µόνου πάντων ἀνωτέρα ὑπάρχει. Καλλιωτέρα γὰρ τῶν χερουβεὶµ καὶ σεραφεὶµ, καὶ πάσης στρατιᾶς πέφυκεν ἀγγελικῆς» (PG 43, 492A). Καθίσταται σαφές, λοιπόν, ὅτι ἡ Παρθένος Μαρία ταύτισε στὴν ὕπαρξή της τὸν Κτίστη µὲ τὴν κτίση. Ἔτσι, κάθε κτίσµα βρίσκει στὸ Πρόσωπό της τὴν πύλη ποὺ ὁδηγεῖ στὴν «ὄντως ζωή». Εἶναι ἡ νέα Εὔα, ἡ ὁποία προσφέρει ἀντὶ τοῦ θανάτου τὸ νόηµα καὶ τὴν ἐλπίδα τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ὁ Ἱερὸς Χρυσόστοµος µετὰ χαρµοσύνου ἀνατάσεως ἐπιβεβαιώνει: «Ἐκδικεῖ τὴν Εὔαν ἡ Μαρία. Οὗ γὰρ ἐκείνη τὰς ἐντολὰς οὐκ ἐφύλαξεν, τοῦτον αὕτη γαστρὶ περιέλαβεν· καὶ ὃν οὐρανὸς οὐκ ἐχώρησεν, οὐκ ἐστενοχώρησεν ἡ γαστὴρ τῆς παρθένου» (Εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα, C. Baur, [1953] Traditio 9, 45-55). Καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ ∆αµασκηνὸς προτρέπει: «Μηδείς, παρακαλῶ, τοῦ λοιποῦ λοιδορείτω τὴν Εὔαν. Ἡ γὰρ ἁγία Θεοτόκος Παρθένος τὴν ὕβριν αὐτῆς ἀπεγράψατο» (PG 95, 1332). Ἡ Παρθένος Μαρία δέν ἐκπροσωπεῖ µόνον τήν γυναίκα µπροστά στόν Θεό, ἀλλά εἶναι εἰκόνα ὁλοκλήρου τῆς κτίσεως, προσφέρουσα γιὰ χάρη της τὴν δική της σάρκα, ὥστε νὰ καταστῆ αὐτὴ δοχεῖον τῆς θεότητος. Εἶναι τό “ναί” ὅλης τῆς ἀνθρωπότητος στήν κλήση τοῦ Χριστοῦ γιά τήν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου. Γι᾽αὐτὸ καὶ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαµᾶς τονίζει ὅτι ἡ Παρθενοµήτωρ Κόρη συνιστᾶ τὸ µεθόριο κτιστῆς καὶ ἀκτίστου φύσεως. Ἔτσι, ὁ γινώσκων τὸν Θεό, ἀναγνωρίζει ταυτόχρονα καὶ Αὐτὴν ὡς χώρα τοῦ ἀχωρήτου καὶ οἱ ὑµνοῦντες τὸν Θεάνθρωπο Κύριο, θὰ ὑµνήσουν καὶ ἐκείνην µετὰ ἀπὸ Αὐτόν: «Οὐκοῦν ἡ παρθενοµήτωρ αὕτη µόνη µεθόριόν ἐστι κτιστῆς καὶ ἀκτίστου φύσεως, καὶ αὐτὴν εἴσονται τοῦ ἀχωρήτου χώραν ὅσοι δὴ γινώσκουσι Θεόν, καὶ αὐτὴν ὑµνήσουσι µετὰ Θεὸν ὅσοι τὸν Θεὸν ὑµνοῦσι» (PG 151, 177AB). ∆ικαίως καὶ εὐγνωµόνως ὁ Ὀρθόδοξος κλῆρος καὶ λαὸς µὲ τὶς πανηγυρικὲς ἐκδηλώσεις πρὸς τιµὴν τῆς Θεοτόκου Μαρίας ὁµολογεῖ ὅτι Ἐκείνη εἶναι ἡ «εὐλογηµένη ἐν γυναιξί», τὴν ὁποία «µακαρίζουσι πᾶσαι αἱ γενεαί». Εἶναι ἡ Μητέρα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καὶ τοιουτοτρόπως ἡ πύλη τῆς «ὄντως ζωῆς». Ἔτσι ἐξ αἰτίας Αὐτῆς «χαίρει πᾶσα ἡ κτίσις, ἀγγέλων τὸ σύστηµα καὶ ἀνθρώπων τὸ γένος».
Τὸ θεµέλιο τῆς πίστεώς µας ἑδράζεται στὸ Ὀρθόδοξο δόγµα τῆς Θεοτόκου. Ἐὰν ὑπάρξη παραχάραξη τοῦ δόγµατος αὐτοῦ, τότε παραχαράσσεται τὸ σύνολο τοῦ Χριστολογικοῦ καὶ σωτηριολογικοῦ δόγµατος. Καὶ τοῦτο ἐπειδὴ τὸ µεγαλεῖο καὶ ἡ δογµατικὴ ἀλήθεια περὶ τῆς Παρθένου εἶναι ἀρρήκτως συνδεδεµένα µὲ τὸ µεγαλεῖο τοῦ Χριστολογικοῦ µυστηρίου. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ ∆αµασκηνὸς διατρανώνει τὴν θεολογικὴ ἀλήθεια ὅτι ὄντως τὸ ὄνοµα Θεοτόκος περικλείει τὴν µυστικὴ οὐσία τοῦ µυστηρίου τῆς Θείας Οἰκονοµίας: «Ὅθεν δικαίως καὶ ἀληθῶς Θεοτόκον τὴν ἁγίαν Μαρίαν ὀνοµάζοµεν· τοῦτο γὰρ τὸ ὄνοµα ἅπαν τὸ µυστήριον τῆς οἰκονοµίας συνίστησι» (PG 94, 1029C). Ὁ Θεὸς Λόγος προσέλαβε τὴν ἀνθρώπινη φύση µὲ τὸ σύνολο τῶν σωµατικῶν καὶ ψυχικῶν ἐνεργειῶν, ποὺ τὴν ἐκφράζουν. Ὁ Μ. Βασίλειος διακηρύσσει ὅτι ὁ Θεὸς Λόγος «ἀνέλαβεν ἄνθρωπον τέλειον ἐκ τῆς Θεοτόκου Μαρίας διὰ πνεύµατος ἁγίου, σῶµα τε καὶ ψυχήν, ἀληθινῶς καὶ οὐ δοκήσει· οὕτως γὰρ ἦλθεν τελειῶσαι τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἀνέλαβεν» (Expositio fidei Nicaenae, G.L. Hahn, [1897] 21-23). Καὶ ὁ Ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ὑποστηρίζει µὲ κατηγορηµατικὸ τρόπο: «Εἴ τις οὐ Θεοτόκον τὴν ἁγίαν Μαρίαν ὑπολαµβάνει, χωρὶς ἐστὶ τῆς θεότητος. Εἴ τις ὡς διὰ σωλῆνος τῆς Παρθένου διαδραµεῖν, ἀλλὰ µὴ ἐν αὐτῇ διαπεπλάσθαι λέγοι θεϊκῶς ἅµα καὶ ἀνθρωπικῶς (θεϊκῶς µέν, ὅτι χωρὶς ἀνδρός· ἀνθρωπικῶς δέ, ὅτι νόµῳ κυήσεως), ὁµοίως ἄθεος» (ἐπ. 101, P.Gallay, Cerf, Paris 1974, SC 208). Ὅποιος, ἐξηγεῖ ὁ Ἅγιος Πατήρ, δὲν δέχεται ὡς Θεοτόκο τὴν Μητέρα τοῦ Κυρίου εἶναι ἄθεος. Τὸ ἴδιο θεωρεῖται ἄθεος καὶ ἐκεῖνος ποὺ διατείνεται ὅτι ὁ Χριστὸς πέρασε ἀπὸ τὴν Παρθένο σὰν ἀπὸ σωλῆνα καὶ δὲν εἶχε καµµία σχέση µὲ τὴν ἴδια, ἐπειδὴ ἦταν Θεὸς καὶ δὲν µεσολάβησε ἄνδρας στὴν γέννησή του. Κατὰ συνέπεια ἡ µοναδικότητα καὶ τὸ ἀνεπανάληπτο τοῦ µυστηρίου τῆς Θείας Οἰκονοµίας προεκτείνεται καὶ στὴν Παναγία Μητέρα τοῦ Θεανθρώπου. Ἔτσι ἡ Κυρία Θεοτόκος καθίσταται τὸ κορυφαῖο δηµιούργηµα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Προσεγγίζων µυστικῶς τὸ µυστήριο τῆς Θεοτόκου ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος, ἀνακράζει ἐκστατικῶς: «Τί εἴπω; καὶ τί λαλήσω; πῶς µακαρίσω τὴν ὁλόῤῥιζον δόξαν; ὅτι χωρὶς Θεοῦ µόνου πάντων ἀνωτέρα ὑπάρχει. Καλλιωτέρα γὰρ τῶν χερουβεὶµ καὶ σεραφεὶµ, καὶ πάσης στρατιᾶς πέφυκεν ἀγγελικῆς» (PG 43, 492A). Καθίσταται σαφές, λοιπόν, ὅτι ἡ Παρθένος Μαρία ταύτισε στὴν ὕπαρξή της τὸν Κτίστη µὲ τὴν κτίση. Ἔτσι, κάθε κτίσµα βρίσκει στὸ Πρόσωπό της τὴν πύλη ποὺ ὁδηγεῖ στὴν «ὄντως ζωή». Εἶναι ἡ νέα Εὔα, ἡ ὁποία προσφέρει ἀντὶ τοῦ θανάτου τὸ νόηµα καὶ τὴν ἐλπίδα τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ὁ Ἱερὸς Χρυσόστοµος µετὰ χαρµοσύνου ἀνατάσεως ἐπιβεβαιώνει: «Ἐκδικεῖ τὴν Εὔαν ἡ Μαρία. Οὗ γὰρ ἐκείνη τὰς ἐντολὰς οὐκ ἐφύλαξεν, τοῦτον αὕτη γαστρὶ περιέλαβεν· καὶ ὃν οὐρανὸς οὐκ ἐχώρησεν, οὐκ ἐστενοχώρησεν ἡ γαστὴρ τῆς παρθένου» (Εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα, C. Baur, [1953] Traditio 9, 45-55). Καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ ∆αµασκηνὸς προτρέπει: «Μηδείς, παρακαλῶ, τοῦ λοιποῦ λοιδορείτω τὴν Εὔαν. Ἡ γὰρ ἁγία Θεοτόκος Παρθένος τὴν ὕβριν αὐτῆς ἀπεγράψατο» (PG 95, 1332). Ἡ Παρθένος Μαρία δέν ἐκπροσωπεῖ µόνον τήν γυναίκα µπροστά στόν Θεό, ἀλλά εἶναι εἰκόνα ὁλοκλήρου τῆς κτίσεως, προσφέρουσα γιὰ χάρη της τὴν δική της σάρκα, ὥστε νὰ καταστῆ αὐτὴ δοχεῖον τῆς θεότητος. Εἶναι τό “ναί” ὅλης τῆς ἀνθρωπότητος στήν κλήση τοῦ Χριστοῦ γιά τήν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου. Γι᾽αὐτὸ καὶ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαµᾶς τονίζει ὅτι ἡ Παρθενοµήτωρ Κόρη συνιστᾶ τὸ µεθόριο κτιστῆς καὶ ἀκτίστου φύσεως. Ἔτσι, ὁ γινώσκων τὸν Θεό, ἀναγνωρίζει ταυτόχρονα καὶ Αὐτὴν ὡς χώρα τοῦ ἀχωρήτου καὶ οἱ ὑµνοῦντες τὸν Θεάνθρωπο Κύριο, θὰ ὑµνήσουν καὶ ἐκείνην µετὰ ἀπὸ Αὐτόν: «Οὐκοῦν ἡ παρθενοµήτωρ αὕτη µόνη µεθόριόν ἐστι κτιστῆς καὶ ἀκτίστου φύσεως, καὶ αὐτὴν εἴσονται τοῦ ἀχωρήτου χώραν ὅσοι δὴ γινώσκουσι Θεόν, καὶ αὐτὴν ὑµνήσουσι µετὰ Θεὸν ὅσοι τὸν Θεὸν ὑµνοῦσι» (PG 151, 177AB). ∆ικαίως καὶ εὐγνωµόνως ὁ Ὀρθόδοξος κλῆρος καὶ λαὸς µὲ τὶς πανηγυρικὲς ἐκδηλώσεις πρὸς τιµὴν τῆς Θεοτόκου Μαρίας ὁµολογεῖ ὅτι Ἐκείνη εἶναι ἡ «εὐλογηµένη ἐν γυναιξί», τὴν ὁποία «µακαρίζουσι πᾶσαι αἱ γενεαί». Εἶναι ἡ Μητέρα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καὶ τοιουτοτρόπως ἡ πύλη τῆς «ὄντως ζωῆς». Ἔτσι ἐξ αἰτίας Αὐτῆς «χαίρει πᾶσα ἡ κτίσις, ἀγγέλων τὸ σύστηµα καὶ ἀνθρώπων τὸ γένος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου