Τροπάριον.
Πλευράς αχράντου
λόγχη τρωθείσης, ύδωρ συν αίματι εξεβλύθη, εγκαιμίζον διαθήκην, και ρυπτικόν
αμαρτίας των πιστών γαρ Σταυρός καύχημα, και Βασιλέων κράτος και στερέωμα.
Ερμηνεία.
Αφ΄ ου ο ιερός
Κοσμάς ανέφερε δύο ιστορίας της Παλαιάς, και αυτάς επροσάρμοσεν εις την εορτήν
του Σταυρού εν τοις προλαβούσι δύο Τροπαρίοις· τώρα εις το τρίτον τούτο
Τροπάριον, φέρει και ιστορίαν εκ του Ευαγγελίου. Και καθώς οι οικοδόμοι, όταν
κατασκευάζουν κανένα τοίχον, βάλλουν ανάμεσα ξύλα, ή σίδηρα, τα καλούμενα
ιμαντώσεις, και ζωνάρια και δέματα, δια να συγκρατώσι τον τοίχον, και να
ποιώσιν αυτόν στερεώτερον· φοβούνται γαρ, μήπως οι πλίνθοι μοναχοί, ή οι λίθοι
κρημνισθώσι και πέσωσιν· ούτω και ο ασματογράφος ούτος ποιεί, και με τας νέας
ιστορίας του Ευαγγελίου, σφίγγει και συγκρατεί τας ιστορίας της Παλαιάς.
Λέγει λοιπόν, ότι όταν η άχραντος πλευρά του Δεσπότου Χριστού εκτυπήθη με την λόγχην του στρατιώτου, τότε εβγήκεν από αυτήν παρευθύς ύδωρ ομού και αίμα· καθώς γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης «εις των στρατιωτών λόγχη αυτού την πλευράν ένυξε, και ευθέως εξήλθεν αίμα και ύδωρ» (Ιωάν. ιθ: 34) το μεν αίμα, δια να δειχθή, ότι ο σταυρωθείς ήτον άνθρωπος· ανθρώπου γαρ ίδιον είναι, το να εκβάλλη αίμα· το δε ύδωρ, δια να δειχθή ότι αυτός ήτον και υπέρ άνθρωπον, ως λέγει ο Θεολόγος Γρηγόριος εις το Πάσχα. Και μολονότι ο Κύριος ήτον τότε κατά φύσιν νεκρός, υπέρ φύσιν όμως εκβήκαν τα δύο ταύτα, χωριστά το καθέν, κατά τον Βρυέννιον, όχι ψυχρά, αλλά θερμά, από την ακήρατόν του πλευράν· επειδή και αυτή ήτον ενωμένη με την ζωοποιόν του Θεού Λόγου υπόστασιν. Ταύτα δε τα δύο ενήργησαν δύο μεγάλα αποτελέσματα. Διότι πρώτον μεν εγκαίνισαν: ήτοι εκύρωσαν και εβεβαίωσαν ως αληθινήν και γνωσίαν, την νέαν Διαθήκην του Ευαγγελίου: «τούτο γαρ, φησίν ο ιερός Ματθαίος, το αίμά μου, το της καινής Διαθήκης» (Ματθ. κστ:28) και ο Λουκάς: «τούτο το Ποτήριον η καινή Διαθήκη εν τω αίματί μου» (Λουκ. κβ: 20). Δεύτερον δε έγιναν ρυπτικά της Προπατορικής και προαιρετικής αμαρτίας των ανθρώπων: «τούτο γαρ, φησίν, εστί το αίμά μου το υπέρ υμών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών» (Ματθ. κστ:28). Επειδή δε το μεν ύδωρ το εκ της πλευράς εκχυθέν του Κυρίου, εδήλου το Μυστήριον του Βαπτίσματος, το δε αίμα, εδήλου το Μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας· ταύτα δε και τα δύο ρύπτουσιν: ήτοι καθαρίζουσι τας των ανθρώπων αμαρτίας· δια τούτο και ο Μελωδός ρυπτικά και καθαρτικά αμαρτίας ταύτα εκάλεσεν ανωτέρω. Εκείνο δε όπερ λέγει παρακάτω ο Μελωδός, ότι ο Σταυρός είναι καύχημα μεν των Χριστιανών, όπου πιστεύουν εις τον Χριστόν, τον εν Σταυρώ προσηλωθέντα, κράτος δε και στερέωμα των ορθοδόξων Βασιλέων· τούτο, λέγω, το είπε, δια να δείξη, ότι είναι Τρίτη ωδή η παρούσα, της οποίας χαρακτηριστικά είναι τα ανωτέρω λόγια· γράφεται γαρ εν αυτή και η λέξις του καυχήματος, «εν τούτω γαρ, φησί, καυχάσθω ο καυχώμενος: εν τω συνιείν και γινώσκειν τον Κύριον» (α΄ Βασ. β: 10) και η λέξις του στερεώματος «εστερεώθη γαρ, φησίν, η καρδία μου εν Κυρίω» (Αυτόθι 1) ως ανωτέρω είρηται. Καύχημα δε είναι των Χριστιανών ο Σταυρός, ακολουθούντων τω Παύλω, όστις έλεγεν, «εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι, ει μη εν τω Σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, δι΄ ου εμοί Κόσμος εσταύρωται, καγώ τω Κόσμω» (Γαλ. στ:14). Ήθελε δε απορήση τινάς, διατί με αίμα εγκαινιάσθη, τόσον η παλαιά Διαθήκη, όσον και η νέα; Λύει την απορίαν με ένα πολύ βαθύ νόημα ο διαβατικώτατος εκείνος και ουρανοβάμων Απόστολος Παύλος· λέγει γαρ, ότι κάθε Διαθήκη, τότε είναι βεβαία και έχει το κύρος και την ισχύν, όταν αποθάνη ο διαθέμενος αυτήν: «Διαθήκη γαρ επί νεκροίς βεβαία· επεί μήποτε ισχύει, ότε ζη ο διαθέμενος» (Εβρ. θ:17). Επειδή λοιπόν το αίμα είναι σημείον θανάτου· δια τούτο με το αίμα το του θανάτου δηλωτικόν, εγκαινιάσθη: ήτοι έλαβε την αρχήν της βεβαιώσεώς της, κατά την ερμηνείαν του Θεοφυλάκτου, ου μόνον η Νέα Διαθήκη, ως είπομεν, αλλά και η Παλαιά· «λαληθείσης γαρ, φησίν ο ίδιος Παύλος, πάσης εντολής κατά τον νόμον Μωσέως παντί τω λαώ, λαβών το αίμα των μόσχων και τράγων… αυτό τε το Βιβλίον και πάντα τον λαόν ερράντισε, λέγων, τούτο το αίμα της Διαθήκης, ης ενετείλατο προς ημάς ο Θεός» (Έξ. κδ:8). Ποίον δε ωφέλιμον νόημα εμπορείς να συνάξης συ, αγαπητέ, από το Τροπάριον τούτο; Ότι εάν το αίμα του Δεσπότου μας Ιησού Χριστού είναι ρυπτικόν αμαρτίας: ήτοι καθαρίζει τον άνθρωπον από την αμαρτίαν, διατί συ, αδελφέ, δεν επιμελείσαι να το μεταλαμβάνης συνεχώς, ίνα λάβης άφεσιν των συγγνωστών αμαρτιών σου; Δεν ηξεύρεις, ότι όσω συχνότερα μεταλαμβάνεις αυτό το άγιον αίμα, τόσον συχνότερα μεταλαμβάνεις αυτήν την ζωήν; «ο τρώγων μου γαρ, φησίν ο γλυκύς Ιησούς, την σάρκα, και πίνων μου το αίμα, έχει ζωήν αιώνιον» (Ιωάν. στ:54). Και εκ του εναντίου, δεν ηξεύρεις, ότι όσον μακρύνεις και δεν μεταλαμβάνεις αυτό το ζωοποιόν αίμα, τόσον μακρύνεις και από την ζωήν; «εάν γαρ, φησίν ο αυτός Κύριος, μη φάγητε την σάρκα του Υιού του ανθρώπου, και μη πίητε αυτού το αίμα, ουκ έχετε ζωήν εν εαυτοίς» (αυτόθι 53). Και αν, κατά τον Ιώβ, οι γύπες επιθυμούν τόσον πολλά το αίμα, ώστε δεν χορταίνουν πίνοντες αυτό· διότι από το αίμα λαμβάνουν ζωήν, και οι οφθαλμοί των καθαρίζονται, και βλέπουν μακρότερα, κατά την γνώμην των φυσικών: «Πόρρωθεν οι οφθαλμοί αυτού (του γυπός) σκοπεύουσι· νεοσσοί δε αυτού φύρονται εν αίματι» (Ιώβ λθ:29-30), αν, λέγω, οι γύπες επιθυμούν τόσον ένα θνητόν, και φθαρτόν αίμα, δια να ζωοποιηθούν· διατί συ, αδελφέ, δεν επιθυμείς να πίνης το αθάνατον και άφθαρτον αίμα του Κυρίου, ίνα ζωοποιηθή η ψυχή σου, ίνα λαμπρυνθή η καρδία σου, ίνα φωτισθή ο νους σου, και ίνα λάβης καθαρισμόν των συγγνωστών αμαρτιών σου; «Το αίμα γαρ, φησίν ο ηγαπημένος Ιωάννης, Ιησού Χριστού, καθαρίζει ημάς από πάσης αμαρτίας» (Ιωάν. α:7). Εάν θέλεις να δικαιωθής, αδελφέ, εν τω αίματι τούτω, το απολαμβάνεις κατά τον Παύλον, «Δικαιωθέντες νυν εν τω αίματι αυτού» (του Χριστού) (Ρωμ. ε:9). Εάν θέλης να αγιασθής δια του αίματος του Χριστού, το αποκτάς, κατά τον αυτόν: «Διο και Ιησούς, ίνα αγιάση δια του ιδίου αίματος τον λαόν, έξω της πύλης έπαθε» (Εβρ. ιγ:12). Εάν αγαπάς να νικήσης τον Διάβολον, με το αίμα αυτό τον νικάς· καθώς είναι γεγραμμένον εν τη Αποκαλύψει: «Και ενίκησαν (οι άγιοι δηλ.) αυτόν (τον δράκοντα) δια το αίμα του αρνίου» (Αποκ. ιβ:11). Και λοιπόν εάν, αγαπητέ αναγνώστα, ποθής να απολαμβάνης τα ανωτέρω θεία χαρίσματα, και άλλα ακόμη άρρητα και ακατανόητα, προσέρχου συνεχώς εις τα άχραντα Μυστήρια και μεταλάμβανε. Πρόσεχε όμως να μεταλαμβάνης με την πρέπουσαν προετοιμασίαν: ήτοι με εξομολόγησιν, με νηστείαν κατά δύναμιν, με εγκράτειαν, με προσευχήν, με προσοχήν, με συντριβήν καρδίας, και με καθαράν συνειδός, δοκιμάζων τον εαυτόν σου, καθώς σοι παραγγέλλει ο Απόστολος· ίνα μη εις κρίμα σοι γένηται η μετάληψις των θείων Μυστηρίων. Κατά την προετοιμασίαν γαρ όπου κάμνεις, ούτω σοι δίδοται και η εκ της μεταλήψεως χάρις. Δύο πράγματα λοιπόν πρέπει να κάμνης: και το να κοινωνής συνεχώς, και το να κοινωνής αξίως, όσον το δυνατόν, χωρίς κανένα εμπόδιον, το υπό των ιερών Κανόνων διοριζόμενον. «Δοκιμαζέτω άνθρωπος εαυτόν, και ούτως εκ του Άρτου εσθιέτω, και εκ του Ποτηρίου πινέτω» (α΄ Κορ. ια: 28).
Λέγει λοιπόν, ότι όταν η άχραντος πλευρά του Δεσπότου Χριστού εκτυπήθη με την λόγχην του στρατιώτου, τότε εβγήκεν από αυτήν παρευθύς ύδωρ ομού και αίμα· καθώς γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης «εις των στρατιωτών λόγχη αυτού την πλευράν ένυξε, και ευθέως εξήλθεν αίμα και ύδωρ» (Ιωάν. ιθ: 34) το μεν αίμα, δια να δειχθή, ότι ο σταυρωθείς ήτον άνθρωπος· ανθρώπου γαρ ίδιον είναι, το να εκβάλλη αίμα· το δε ύδωρ, δια να δειχθή ότι αυτός ήτον και υπέρ άνθρωπον, ως λέγει ο Θεολόγος Γρηγόριος εις το Πάσχα. Και μολονότι ο Κύριος ήτον τότε κατά φύσιν νεκρός, υπέρ φύσιν όμως εκβήκαν τα δύο ταύτα, χωριστά το καθέν, κατά τον Βρυέννιον, όχι ψυχρά, αλλά θερμά, από την ακήρατόν του πλευράν· επειδή και αυτή ήτον ενωμένη με την ζωοποιόν του Θεού Λόγου υπόστασιν. Ταύτα δε τα δύο ενήργησαν δύο μεγάλα αποτελέσματα. Διότι πρώτον μεν εγκαίνισαν: ήτοι εκύρωσαν και εβεβαίωσαν ως αληθινήν και γνωσίαν, την νέαν Διαθήκην του Ευαγγελίου: «τούτο γαρ, φησίν ο ιερός Ματθαίος, το αίμά μου, το της καινής Διαθήκης» (Ματθ. κστ:28) και ο Λουκάς: «τούτο το Ποτήριον η καινή Διαθήκη εν τω αίματί μου» (Λουκ. κβ: 20). Δεύτερον δε έγιναν ρυπτικά της Προπατορικής και προαιρετικής αμαρτίας των ανθρώπων: «τούτο γαρ, φησίν, εστί το αίμά μου το υπέρ υμών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών» (Ματθ. κστ:28). Επειδή δε το μεν ύδωρ το εκ της πλευράς εκχυθέν του Κυρίου, εδήλου το Μυστήριον του Βαπτίσματος, το δε αίμα, εδήλου το Μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας· ταύτα δε και τα δύο ρύπτουσιν: ήτοι καθαρίζουσι τας των ανθρώπων αμαρτίας· δια τούτο και ο Μελωδός ρυπτικά και καθαρτικά αμαρτίας ταύτα εκάλεσεν ανωτέρω. Εκείνο δε όπερ λέγει παρακάτω ο Μελωδός, ότι ο Σταυρός είναι καύχημα μεν των Χριστιανών, όπου πιστεύουν εις τον Χριστόν, τον εν Σταυρώ προσηλωθέντα, κράτος δε και στερέωμα των ορθοδόξων Βασιλέων· τούτο, λέγω, το είπε, δια να δείξη, ότι είναι Τρίτη ωδή η παρούσα, της οποίας χαρακτηριστικά είναι τα ανωτέρω λόγια· γράφεται γαρ εν αυτή και η λέξις του καυχήματος, «εν τούτω γαρ, φησί, καυχάσθω ο καυχώμενος: εν τω συνιείν και γινώσκειν τον Κύριον» (α΄ Βασ. β: 10) και η λέξις του στερεώματος «εστερεώθη γαρ, φησίν, η καρδία μου εν Κυρίω» (Αυτόθι 1) ως ανωτέρω είρηται. Καύχημα δε είναι των Χριστιανών ο Σταυρός, ακολουθούντων τω Παύλω, όστις έλεγεν, «εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι, ει μη εν τω Σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, δι΄ ου εμοί Κόσμος εσταύρωται, καγώ τω Κόσμω» (Γαλ. στ:14). Ήθελε δε απορήση τινάς, διατί με αίμα εγκαινιάσθη, τόσον η παλαιά Διαθήκη, όσον και η νέα; Λύει την απορίαν με ένα πολύ βαθύ νόημα ο διαβατικώτατος εκείνος και ουρανοβάμων Απόστολος Παύλος· λέγει γαρ, ότι κάθε Διαθήκη, τότε είναι βεβαία και έχει το κύρος και την ισχύν, όταν αποθάνη ο διαθέμενος αυτήν: «Διαθήκη γαρ επί νεκροίς βεβαία· επεί μήποτε ισχύει, ότε ζη ο διαθέμενος» (Εβρ. θ:17). Επειδή λοιπόν το αίμα είναι σημείον θανάτου· δια τούτο με το αίμα το του θανάτου δηλωτικόν, εγκαινιάσθη: ήτοι έλαβε την αρχήν της βεβαιώσεώς της, κατά την ερμηνείαν του Θεοφυλάκτου, ου μόνον η Νέα Διαθήκη, ως είπομεν, αλλά και η Παλαιά· «λαληθείσης γαρ, φησίν ο ίδιος Παύλος, πάσης εντολής κατά τον νόμον Μωσέως παντί τω λαώ, λαβών το αίμα των μόσχων και τράγων… αυτό τε το Βιβλίον και πάντα τον λαόν ερράντισε, λέγων, τούτο το αίμα της Διαθήκης, ης ενετείλατο προς ημάς ο Θεός» (Έξ. κδ:8). Ποίον δε ωφέλιμον νόημα εμπορείς να συνάξης συ, αγαπητέ, από το Τροπάριον τούτο; Ότι εάν το αίμα του Δεσπότου μας Ιησού Χριστού είναι ρυπτικόν αμαρτίας: ήτοι καθαρίζει τον άνθρωπον από την αμαρτίαν, διατί συ, αδελφέ, δεν επιμελείσαι να το μεταλαμβάνης συνεχώς, ίνα λάβης άφεσιν των συγγνωστών αμαρτιών σου; Δεν ηξεύρεις, ότι όσω συχνότερα μεταλαμβάνεις αυτό το άγιον αίμα, τόσον συχνότερα μεταλαμβάνεις αυτήν την ζωήν; «ο τρώγων μου γαρ, φησίν ο γλυκύς Ιησούς, την σάρκα, και πίνων μου το αίμα, έχει ζωήν αιώνιον» (Ιωάν. στ:54). Και εκ του εναντίου, δεν ηξεύρεις, ότι όσον μακρύνεις και δεν μεταλαμβάνεις αυτό το ζωοποιόν αίμα, τόσον μακρύνεις και από την ζωήν; «εάν γαρ, φησίν ο αυτός Κύριος, μη φάγητε την σάρκα του Υιού του ανθρώπου, και μη πίητε αυτού το αίμα, ουκ έχετε ζωήν εν εαυτοίς» (αυτόθι 53). Και αν, κατά τον Ιώβ, οι γύπες επιθυμούν τόσον πολλά το αίμα, ώστε δεν χορταίνουν πίνοντες αυτό· διότι από το αίμα λαμβάνουν ζωήν, και οι οφθαλμοί των καθαρίζονται, και βλέπουν μακρότερα, κατά την γνώμην των φυσικών: «Πόρρωθεν οι οφθαλμοί αυτού (του γυπός) σκοπεύουσι· νεοσσοί δε αυτού φύρονται εν αίματι» (Ιώβ λθ:29-30), αν, λέγω, οι γύπες επιθυμούν τόσον ένα θνητόν, και φθαρτόν αίμα, δια να ζωοποιηθούν· διατί συ, αδελφέ, δεν επιθυμείς να πίνης το αθάνατον και άφθαρτον αίμα του Κυρίου, ίνα ζωοποιηθή η ψυχή σου, ίνα λαμπρυνθή η καρδία σου, ίνα φωτισθή ο νους σου, και ίνα λάβης καθαρισμόν των συγγνωστών αμαρτιών σου; «Το αίμα γαρ, φησίν ο ηγαπημένος Ιωάννης, Ιησού Χριστού, καθαρίζει ημάς από πάσης αμαρτίας» (Ιωάν. α:7). Εάν θέλεις να δικαιωθής, αδελφέ, εν τω αίματι τούτω, το απολαμβάνεις κατά τον Παύλον, «Δικαιωθέντες νυν εν τω αίματι αυτού» (του Χριστού) (Ρωμ. ε:9). Εάν θέλης να αγιασθής δια του αίματος του Χριστού, το αποκτάς, κατά τον αυτόν: «Διο και Ιησούς, ίνα αγιάση δια του ιδίου αίματος τον λαόν, έξω της πύλης έπαθε» (Εβρ. ιγ:12). Εάν αγαπάς να νικήσης τον Διάβολον, με το αίμα αυτό τον νικάς· καθώς είναι γεγραμμένον εν τη Αποκαλύψει: «Και ενίκησαν (οι άγιοι δηλ.) αυτόν (τον δράκοντα) δια το αίμα του αρνίου» (Αποκ. ιβ:11). Και λοιπόν εάν, αγαπητέ αναγνώστα, ποθής να απολαμβάνης τα ανωτέρω θεία χαρίσματα, και άλλα ακόμη άρρητα και ακατανόητα, προσέρχου συνεχώς εις τα άχραντα Μυστήρια και μεταλάμβανε. Πρόσεχε όμως να μεταλαμβάνης με την πρέπουσαν προετοιμασίαν: ήτοι με εξομολόγησιν, με νηστείαν κατά δύναμιν, με εγκράτειαν, με προσευχήν, με προσοχήν, με συντριβήν καρδίας, και με καθαράν συνειδός, δοκιμάζων τον εαυτόν σου, καθώς σοι παραγγέλλει ο Απόστολος· ίνα μη εις κρίμα σοι γένηται η μετάληψις των θείων Μυστηρίων. Κατά την προετοιμασίαν γαρ όπου κάμνεις, ούτω σοι δίδοται και η εκ της μεταλήψεως χάρις. Δύο πράγματα λοιπόν πρέπει να κάμνης: και το να κοινωνής συνεχώς, και το να κοινωνής αξίως, όσον το δυνατόν, χωρίς κανένα εμπόδιον, το υπό των ιερών Κανόνων διοριζόμενον. «Δοκιμαζέτω άνθρωπος εαυτόν, και ούτως εκ του Άρτου εσθιέτω, και εκ του Ποτηρίου πινέτω» (α΄ Κορ. ια: 28).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου