ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Ο Βυθώ κολπωσάμενος, τέμνουσαν ανέδωκεν Ιορδάνης ξύλω, τω Σταυρώ και τω Βαπτίσματι, την τομήν της πλάνης τεκμαιρόμενος.

Ερμηνεία.

Από το στ΄ Κεφάλαιον της Δ΄ των Βασιλειών εδανείσθη ο Μελωδός το παρόν Τροπάριον· αναφέρεται γαρ εις εκείνο, ότι όταν οι Υιοί των Προφητών επήγαν μαζί με τον Προφήτην Ελισσαίον εις τον Ιορδάνην ποταμόν δια να κόψουν ξύλα και με αυτά να κατασκευάσουν καλύβας· εκεί όπου έκοπτεν ένας από τους Προφήτας ένα δοκάριον, εκβήκεν από το στελιάρι η αξίνη και έπεσεν εις τον ποταμόν. Όθεν ο Ελισσαίος κόψας ένα ξύλον, το έρριψεν εις τον ποταμόν, και ω του θαύματος! το μεν ελαφρόν ξύλον, εκατέβη κάτω εις το βάθος του ποταμού, η δε βαρεία αξίνη, ανέβη εκ του εναντίου επάνω εις την επιφάνειαν του νερού, ως εάν ήθελε την πιάση τινάς.
Ταύτην λοιπόν την ιστορίαν αναφέρει εν τω παρόντι Τροπαρίω ο ιερός Κοσμάς, και ταύτην προσαρμόζει εις την εορτήν του Σταυρού, λέγων, ότι ο Ιορδάνης ποταμός, ο οποίος εκολπώσατο: ήτοι εδέχθη μέσα εις το βάθος του την τέμνουσαν, (αξίνην δηλαδή· έξωθεν γαρ εννοείται η αξίνη, κατά σχήμα ελλείψεως)· αυτός, λέγω, ο Ιορδάνης ανέφερεν επάνω εις την επιφάνειαν του νερού την ρηθείσαν αξίνην, με το ξύλον όπου έρριψεν ο Ελισσαίος εις αυτόν. Όθεν ετεκμαίρετο: ήτοι προετύπου δια της τεμνούσης αξίνης, την τομήν και κόψιμον της πλάνης και ασεβείας· η οποία αύτη τομή ενεργήθη με τον Σταυρόν, και με το άγιον Βάπτισμα. Και λοιπόν το μεν ξύλον όπου έρριψεν ο Ελισσαίος, αυτό επροεικόνιζε τον Σταυρόν· καθότι εκείνο εμβήκε μέσα εις την αξίνην, και ούτως εκ των δύο έγινε σχήμα Σταυρού κατά τον Ανώνυμον· η αξίνη δε επροεικόνιζε το κόψιμον της πλάνης, το δια Σταυρού γενόμενον· το δε ύδωρ του Ιορδάνου, επροεικόνιζε το άγιον Βάπτισμα· καθότι εν τω Ιορδάνη ποταμώ και ο Πρόδρομος Ιωάννης εβάπτιζε τους Ιουδαίους, και ο Δεσπότης Χριστός εις αυτόν εβαπτίσθη. Ποίον δε ηθικόν και ωφέλιμον νόημα ημπορείς να συνάξης, αγαπητέ, εις την ψυχήν σου από το Τροπάριον τούτο; άκουσον· ο σοφός Νείλος θέλει, ότι ο Ιορδάνης τροπολογικώς νοείται εις την μετάνοιαν· καθότι ο Πρόδρομος Ιωάννης εβάπτιζεν εν τω Ιορδάνη τους μετανοούντας και εξομολογουμένους· ως είναι γεγραμμένον: «Ιωάννης μεν εβάπτιζε Βάπτισμα μετανοίας» (Πράξ. ιθ:4). Αξίνη δε σιδηρά είναι η αμαρτία· διότι και η αμαρτία φύσει είναι βαρεία και κατωφερής, ως ο σίδηρος και το μολύβι. Όθεν ο μεν Δαβίδ από το ένα μέρος έλεγεν «αι ανομίαι μου υπερήραν την κεφαλήν μου, ωσεί φορτίον βαρύ εβαρύνθησαν επ΄ εμέ» (Ψαλμ. λζ:5). Οδε Ζαχαρίας από το άλλο, είδε την αμαρτίαν ως ένα μεγαλώτατον μολύβι δια το βάρος, όπου προξενεί εις εκείνους οι οποίοι την πράττουν. «Και ιδού τάλαντον Μολύβδου εξαιρόμενον, και ιδού γυνή μία εκάθητο εν μέσω του μέτρου. Και είπεν (ο Άγγελος δηλ. ) αύτη εστίν η ανομία» (Ζαχ. ε:7-8). Εάν λοιπόν και συ, αδελφέ, έκαμες τόσας μεγάλας και βαρείας αμαρτίας, ώστε κατεβυθίσθης, ως η σιδηρά εκείνη αξίνη του Προφήτου, μέσα εις το βάθος των ηδονών· μη φοβηθής δια τούτο, μηδέ απελπίσης την σωτηρίαν σου· όχι! αλλά στάσου ανδρείος και αντιπολέμησον τον εχθρόν Διάβολον, ος τις ζητεί να σε απολέση με την απόγνωσιν· δείξον μετάνοιαν αληθινήν εις τον Θεόν· πήγαινε εις τον Πνευματικόν και εξομολογήσου με κατάνυξιν όλας τας αμαρτίας σου· σύντριψον την καρδίαν σου· δέξαι τον Κανόνα όπου ήθελε σοι δώση ο Πνευματικός σου Πατήρ και κάμε τελείαν αποχήν της αμαρτίας. «Ουκ έστι γαρ αμαρτία ασυγχώρητος, ει μη η αμετανόητος»· καθώς αποφαίνεται ο Θεοφόρος Μάξιμος. Εάν ούτω μετανοήσης, αγαπητέ, ήξευρε ότι η τοιαύτη σου γνησία μετάνοια, θέλει σε αναβιβάσει από το βάθος της κακίας, δια της χάριτος και δυνάμεως του εν Σταυρώ προσηλωθέντος Χριστού· καθώς τότε και ο Ιορδάνης ο εις τύπον της Μετανοίας παραλαμβανόμενος, ανεβίβασεν την βαρείαν εκείνην αξίνην δια της χάριτος του Σταυρού. Όθεν θέλεις ψάλλει και συ εις τον Θεόν εκείνα τα του Δαβίδ: «ήλθον εις τα βάθη της Θαλάσσης, και καταιγίς κατεπόντισέ με» (Ψαλμ. ξη: 3) και πάλιν: «συ ο Θεός μου, επιστρέψας παρακάλεσάς με, και εκ των αβύσσων της γης πάλιν ανήγαγές με» (Ψαλμ. ο:21).