ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

 Υποχθονίων δυνάμεις αντίπαλοι, του Σταυρού φρίττουσι χαραττόμενον, το σημείον εν αέρι ω πολούσιν· ουρανίων γηγενών, γένος δε γόνυ κάμπτει Χριστώ, τω παρέχοντι, την ειρήνην ταις ψυχαίς ημών.

 Ερμηνεία.

 Εις τρία είναι μοιρασμένα τα ποιήματα του Θεού: εις ουράνια, εις επίγεια, και εις καταχθόνια. Εις τα ουράνια κατοικούν οι Άγγελοι, εις τα επίγεια κατοικούν οι Άνθρωποι, και εις τα καταχθόνια κατοικούν οι Δαίμονες. Όθεν και ο Παύλος ταύτα τα τρία μέρη των του Θεού ποιημάτων αναφέρων, έλεγεν «ίνα εν τω ονόματι Ιησού παν γόνυ κάμψη επουρανίων και επιγείων και καταχθονίων» (Φιλ. β:10). Ταύτα λοιπόν και ο Μελωδός εδώ αναφέρων λέγει, ότι αι μεν Δυνάμεις των υποχθονίων: ήτοι οι Δαίμονες, οι τινες είναι αντίπαλοι και εχθροί εις ημάς (Τούτο γαρ λείπει έξωθεν), αυτοί, λέγω, φοβούνται και τρέμουσι το σημείον του τιμίου Σταυρού, όταν αυτό χαράττεται εις τον αέρα, όπου κατοικούν. Φοβούνται δε όμως και τρέμουν αυτό, όχι θεληματικώς και εκουσίως, ως δούλοι ευγνώμονες και ευχάριστοι, αλλά αναγκαστικώς και βιαίως, ως κακοί δούλοι, οίτινες κτυπούμενοι εις την κεφαλήν με Ράβδον δυνατήν, θέλοντες και μη θέλοντες πίπτουν κάτω και προσκυνούν, μη δυνάμενοι όλως να σταθούν όρθιοι από τας πληγάς και τον πολύν φόβον των. Τα Ουράνια όμως: ήτοι οι εν Ουρανοίς Άγγελοι, ομοίως και το γένος των γηγενών ανθρώπων, αυτοί δεν προσκυνούσι τον εν Σταυρώ προσηλωθέντα Χριστόν, με τοιούτον βίαιον τρόπον και αναγκαστικόν, όχι! αλλά κάμπτουσι το γόνυ προαιρετικώς με διάθεσιν ευγνώμονα, και με ευφροσύνην και χαράν, και προσκυνούσιν αυτόν ως δούλοι ευχάριστοι τον Δεσπότην των, ως οικείοι, τον οικείον, και ως ευεργετηθέντες, τον ευεργέτην. Προσκυνούντες δε τον Σταυρωθέντα, φανερόν, ότι μαζί με αυτόν προσκυνούσι και τον του Σταυρωθέντος Σταυρόν. Ηξεύρουσι γαρ, ότι η του Σταυρού προσκύνησις και τιμή, επί τον Σταυρωθέντα Χριστόν διαβαίνει. Εις ποίον δε αέρα πολούσιν: ήγουν περιέρχονται και διατρίβουν οι Δαίμονες; Ο μεν ερμηνευτής των Κανόνων Πτωχός Πρόδρομος λέγει, ότι διατρίβουν μέσα εις τον σκοτεινόν αέρα του Άδου· υποχθόνιοι γαρ όντες, εις υποχθόνιον αέρα και διατρίβουσι. Πως δε εκεί φρίττουσι χαραττόμενον το σημείον του Σταυρού; Αποκρίνεται, ότι τούτο εγένετο, όταν ο Χριστός κατέβη εις τον υποχθόνιον Άδην μετά της Θεοϋποστάτου αυτού ψυχής, και μετά του σώματος αυτού ευρίσκετο εν τω υπό γην τάφω· τότε γαρ ο Κύριος φέρων τα στίγματα του πάθους και του Σταυρού, εχάραζε το σημείον του Σταυρού εν τω υποχθονίω αέρι. Ανάρμοστον δε και βίαιον το νόημα τούτό εστι· καθότι ο Μελωδός δεν λέγει, ότι έφριξαν ποτέ οι Δαίμονες εις χρόνον περασμένον, αλλ΄ ότι φρίττουσι πάντοτε εις χρόνον ενεστώτα. Όθεν προσφυέστερον και αρμοδιώτερον αήρ πρέπει να νοηθή εδώ, όλον το στοιχείον του αέρος, το οποίον οι Δαίμονες έχουσιν, ως ένα όχημα, ίνα περιπολώσιν εις αυτό δια την συγγένειαν την οποίαν έχουσι με τον αέρα. Α΄, διότι καθώς είναι οι Δαίμονες πνεύματα· ούτω και ο αήρ είναι και ονομάζεται πνεύμα. Όθεν τινές το λόγιον εκείνο του Κυρίου: «Το Πνεύμα όπου θέλει πνει, και την φωνήν αυτού ακούεις, αλλ΄ ουκ οίδας πόθεν έρχεται και που υπάγει» (Ιωάν. γ:8) περί του αέρος ενόησαν. Β΄, διότι καθώς οι Δαίμονες είναι αόρατοι· ούτω και ο αήρ είναι αόρατος. Και Γ΄, διότι με το μέσον του λεπτού αέρος ενεργούσιν οι Δαίμονες εις τους ανθρώπους τας διαφόρους πλάνας και ποικιλοτρόπους αυτών φαντασίας, τόσον όταν είναι έξυπνοι, όσον και όταν είναι κοιμώμενοι. Όθεν οι θείοι Πατέρες οι καλούμενοι Νηπτικοί, τον μεν Διάβολον, παντομίμιτον και αρχαίον ζωγράφον ονομάζουσι, την δε φαντασίαν, γέφυραν καλούσι, δια μέσου της οποίας διαπερώντες οι Δαίμονες, ενώνονται με την ψυχήν, και κάμνουσιν αυτήν οικητήριον των παθών, ως λέγει ο θείος Κάλλιστος (Κεφ. ξδ΄ σελ. 1068 της Φιλοκαλ.). Δια τούτο και ο Παύλος είπε περί του Διαβόλου: «κατά τον άρχοντα της εξουσίας του αέρος, του πνεύματος» (Εφ. β:2) αέρα εννοών όλον το στοιχείον του αέρος, και τον υπέρ την γην δηλαδή όντα, και τον εν τη γη, και τον υπό την γην: ταυτόν ειπείν τον υπερουράνιον, και τον περίγειον, και τον υποχθόνιον. Οι γαρ Δαίμονες πίπτοντες από τον Ουρανόν, άλλοι μεν έμειναν εν τω υπέρ γην αέρι: τουτέστι τω υπ΄ ουρανόν· άλλοι εκατέβηκαν εις τον υποχθόνιον. Και οι μεν εν τω υπουρανίω αέρι ευρισκόμενοι, ενοχλούν τας αναβάσεις των ψυχών μετά θάνατον, και τον νουν εξαπατώσι με διαφόρους φαντασίας και πλάνας εκείνων, οίτινες ζητούν να θεωρήσουν κανένα Πνευματικόν νόημα. Οι δε εν τω περιγείω αέρι διατρίβοντες, πειράζουσι τους εν γη ανθρώπους, με λογισμούς αισχρούς, βλασφήμους, και πονηρούς. Όσες φορές λοιπόν χαραχθή εις τον αέρα υπό των Ιερέων το σημείον του τιμίου Σταυρού, και μάλιστα κατά την σημερινήν εορτήν της Υψώσεως, φρίττουσι και φοβούνται αυτό όλοι οι Δαίμονες και οι υπέργειοι, και οι περίγειοι, και οι υποχθόνιοι. Τούτο μεν, διότι είναι όλον το στοιχείον του αέρος εν και συνεχές, από τον Ουρανόν έως των υποχθονίων· τούτο δε, και διότι οι Δαίμονες Πνεύματα όντες, αν και εις τα υποχθόνια ευρίσκωνται, δεν εμποδίζονται από το μεταξύ διάφραγμα της γης, εις το να αισθάνωνται την υπό του Σταυρού γενομένην εν τω αέρι Θείαν ενέργειαν. Όθεν αισθανόμενοι αυτήν, φρίττουσι και φοβούνται και τρέμουσιν. Δια τούτο και ο θείος Κύριλλος Ιεροσολύμων Κατηχήσει ΙΓ΄ λέγει: «σημείον πιστών ο Σταυρός, και φόβος Δαιμόνων· εθριάμβευσε γαρ αυτούς εν αυτώ ο Χριστός, δειγματίσας εν παρρησία. Όταν γαρ ίδωσι τον Σταυρόν, υπομιμνήσκονται του Εσταυρωμένου· φοβούνται τον συντρίψαντα τας κεφαλάς του δράκοντος».  Αλλά και συ, ω αναγνώστα, βλέπων, πως φοβούνται όλοι οι Δαίμονες το σημείον του τιμίου Σταυρού, μη παύης από το να τυπώνης τον Σταυρόν εις τον εαυτόν σου, και όταν θέλης φάγη ψωμί, ή πίη νερόν, και όταν μέλλης να κοιμηθής. Όθεν ο Τερτυλλιανός έλεγε προς την αυτού γυναίκα «άράγε λήση, ότε το κλινίδιον το σεαυτής σφραγίζεις;» ήτοι ποιείς εις αυτό την σφραγίδα του Σταυρού; (Βιβλ. β΄). Και ο Ιεροσολύμων Κύριλλος παραγγέλλει εις κάθε Χριστιανόν, λέγων: «Μη τοίνυν επαισχυνθώμεν ομολογήσαι τον Εσταυρωμένον· επί μετώπου μετά παρρησίας δακτύλοις η σφραγίς, και επί πάντων ο Σταυρός γινέσθω, επί άρτων βιβρωσκομένων, και επί ποτηρίων πινομένων, εν εξόδοις, προ του ύπνου, κοιταζομένοις και ανισταμένοις, οδεύουσι και ηρεμούσι· μέγα φυλακτήριον ο Σταυρός, δωρεά δια τους πένητας, χωρίς καμάτου δια τους ασθενείς· επειδή και παρά Θεού η χάρις» (Κατηχήσεις ιγ΄). Και απλώς, όταν έχης να αρχίσης κάθε σου εργόχειρον και υπηρεσίαν, ποίει το σημείον του Σταυρού. Έχε δε και Σταυρόν επάνω της θύρας του οίκου σου, και επάνω της κλίνης σου, και μέσα και έξω, ίνα βλέποντες αυτόν οι Δαίμονες διώκωνται, και ακολούθως καθαρίζηται και ο αέρας από τας νοσεράς κακοχυμίας. Όθεν είπεν ο Χρυσορρήμων: «αντί μαχαίρας, επί κλίνης τον Σταυρόν κρεμάσωμεν, αντί μοχλού, επί θύρας διαγράψωμεν, αντί τείχους, τη οικία περιβάλωμεν» (Λόγ. εις την προσκύνησιν του Σταυρού). Αλλά και Σταυρόν κατασκευάσας από ξύλον, ή χρυσίον, ή αργύριον, ή άλλο τι μέταλλον, βάσταζε αυτόν επάνω σου, προς αγιασμόν και προς αποτροπήν και διαφύλαξίν σου από πάσης βλάβης· καθώς και οι παλαιοί εκείνοι Χριστιανοί είχον μίαν τοιαύτην αγίαν συνήθειαν, και εφόρουν Σταυρόν εις τον τράχηλόν των, ως φαίνεται εις τον βίον του Παγκρατίου Ταυρομενίας, και των πέντε αγίων Μαρτύρων· ίνα βαστάζων επάνω σου τον Σταυρόν του Κυρίου, φωνάζης και συ με τον Θεολόγον Γρηγόριον λέγοντα ηρωελεγείως: «Σταυρόν εμοίς μελέεσσι φέρω, Σταυρόν δε παρείη, Σταυρόν δε κραδίη, Σταυρός εμοί το κλέος».