ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Θαυμαστώς εφαπλούμενος, τας ηλιακάς βολάς εξηκόντισεν ο Σταυρός· και διηγήσαντο, Ουρανοί την δόξαν του Θεού ημών.

Ερμηνεία.

Καθώς εις την πρώτην Ωδήν, των μεν άλλων Τροπαρίων την ύλην εδανείσθη ο Μελωδός από την Παλαιάν Γραφήν, του δε τελευταίου Τροπαρίου την υπόθεσιν εδανίσθη από την ιστορίαν της Νέας Χάριτος· τοιουτοτρόπως εποίησε και εις την παρούσαν Ωδήν. Μελουργήσας γαρ τα προλαβόντα ταύτης Τροπάρια με ιστορίας της Παλαιάς Διαθήκης, το τελευταίον τούτο μελουργεί με ιστορίαν της Νέας· αναφέρει γαρ εις αυτό το φρικτόν εκείνο θαύμα, όπου ηλολούθησεν επί του Βασιλέως Κωνσταντίνου Υιού του Μεγάλου Κωνσταντίνου, και Κυρίλλου Αρχιεπισκόπου Ιεροσολύμων εν έτει τμστ΄.

Δηλαδή, όταν εν ταις ημέραις της Πεντηκοστής, Μαϊου Εβδόμη, ώρα Τρίτη της ημέρας, εφάνη εν Ουρανώ ο τίμιος Σταυρός, συνιστάμενος από φως επάνω εις τον Άγιον Γολγοθάν· ος τις εξαπλώνετο μεν από τον Γολγοθάν έως εις το όρος των Ελαιών, υπερέβαινε δε κατά την λαμπρότητα τας ακτίνας του Ηλίου. Όθεν όλος ο λαός των Χριστιανών, βλέπων το τοιούτον θαυμάσιον, έτρεξαν εις την Εκκλησίαν, και με άμετρον χαράν και θερμήν κατάνυξιν, ανέπεμψαν εις τον Θεόν ευχαριστίαν και δόξαν. Τούτο λοιπόν το τεράστιον μελουργών εδώ ο θεσπέσιος Κοσμάς, με θαυμαστόν, λέγει, και παράδοξον τρόπον απλώθη εν τω Ουρανώ ο ζωοποιός Σταυρός του Κυρίου· ος τις από την υπερβολικήν λαμπρότητα, όπου είχεν, ενίκησε και εσκέπασε τας του Ηλίου ακτίνας. Όθεν τότε επληρώθη με τρόπον θείον και υπερφυή το ψαλμικόν εκείνο λόγιον: ήτοι το «οι Ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού» (Ψαλμ. ιη:1). Δια μέσου γαρ του λαμπροτάτου εκείνου και υπέρ τον Ήλιον ακτινοβολούντος Σταυρού, οι Ουρανοί εκήρυξαν τρανότατα την δόξαν του Θεού: δηλαδή τον Σταυρόν· επειδή δόξα Χριστού του Θεού, ο Σταυρός εστιν, ως ανωτέρω είπομεν, ερμηνεύοντες το «ότι δεδόξασται» του Ειρμού της πρώτης Ωδής. Με το μέσον γαρ του Σταυρού, ως με σκήπτρον Βασιλικόν, ή άρμα νικητικόν, ενίκησεν ο μονογενής Υιός του Θεού τον υπερήφανον Δαίμονα· επάτησε τον θάνατον· εσκύλευσε τον Άδην· και δόξαν επροξένησεν εις τον εαυτόν του αιώνιον, καθό άνθρωπον. Αλλά και συ, Χριστιανέ, εάν δια της δυνάμεως του σταυρωθέντος Χριστού κατορθώσης κανένα έργον μέγα και ανδραγάθημα, οποίον είναι το να νικήσης τα πάθη, όπου σε πολεμούν, το να αντιστέκεσαι πάντοτε εις τας προσβολάς του Διαβόλου και το να κατορθώσης τας αρετάς· ήξευρε, ότι το ανδραγάθημα αυτό έχει να δοξάση το όνομά σου, και να το κάμη θαυμαστόν εν Ουρανώ και επί Γης. Και καθώς δόξα του Χριστού εστάθη ο Σταυρός· δόξα του Δαβίδ έγινεν η σφενδόνη, με την οποίαν εφόνευσε τον Γολιάθ· δόξα του Φινεές εδείχθη ο σειρομάστης εκείνος, με τον οποίον εκέντησε τον Ζαμβρί και την Μαδιανίτισσαν Χασβί· δόξα της γυναικός Ιαήλ έγινεν ο πάτταλος: ήτοι το παλούκι, με το οποίον εθανάτωσε τον Σισάραν· ούτω και δόξα ιδική σου παντοτινή θέλει σταθή το ανδραγάθημα, όπερ ήθελες κατορθώση. Όθεν και ευχαριστών τω ενδυναμώσαντί σε Χριστώ, θέλεις ψάλει εις Αυτόν με τον Δαβίδ: «Συ Κύριε αντιλήπτωρ μου ει, δόξα μου, και υμών την κεφαλήν μου» (Ψαλμ. γ:4).