ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Αγαλλέσθω τα δρυμού ξύλα σύμπαντα, αγιασθείσης της φύσεως αυτών, υφ΄ ου περ εξ αρχής, εφυτεύθη Χριστού, τανυθέντος εν ξύλω· δι΄ ου νυν υψουμένου, προσκυνούμεν αυτόν, σε μεγαλύνομεν.

Ερμηνεία.

Από τον Ιερόν ψαλτήρα του Δαβίδ εδανείσθη ο Ιερός Κοσμάς το παρόν Τροπάριον· ψάλλει γαρ εκείνος ούτως εν τω εννενηκοστώ πέμπτω ψαλμώ, Στίχω δωδεκάτω: «Αγαλλιάσονται πάντα τα ξύλα του δρυμού». Όθεν ο θείος Μελωδός προστακτικώς προσφέρων τον λόγον κατά σχήμα προσωποποιϊας, λέγει εις τα άλογα ξύλα, ως εάν ήτον λογικά· ας χαίρουν όλα τα ξύλα: ήτοι δένδρα του δρυμώνος και λόγγου. Δρυμός δε κυρίως ονομάζεται ο τόπος εκείνος, ο φυτευμένος ων από τας δρυς, όπου κατασκευάζουν τα βαλάνια, τας οποίας δρυς πολλοί συνειθίζουν να ονομάζουν δένδρα. Δια τι δε αυτά να χαίρουν; Επειδή, λέγει, δια μέσου του ξύλου του Σταυρού ηγιάσθη όλη η φύσις των ξύλων. Από ποίον;
Από τον Δεσπότην Χριστόν, όστις όχι μόνον απλώθη επάνω εις το ξύλον του Σταυρού, αλλά και εφύτευσεν εν τη αρχή του Κόσμου όλα τα είδη και γένη των ξύλων. Ο λόγος γαρ εκείνος, τον οποίον είπεν ο Θεός εν τη δημιουργία των ξύλων: «Βλαστησάτω η γη βοτάνην χόρτου σπείρον σπέρμα κατά γένος και καθ΄ ομοιότητα, και ξύλον κάρπιμον ποιούν καρπόν, ου το σπέρμα αυτού εν αυτώ κατά γένος επί της γης» (Γέν. α: 11) αυτός, λέγω, εφανέρωσε τον ενυπόστατον Λόγον και Μονογενή Υιόν του Πατρός, δι΄ ου τα πάντα, ακολούθως δε και τα ξύλα εγένετο. Όθεν είπεν ο μέγας Βασίλειος: «Η Γραφή τον Θεόν προστάττοντα και διαλεγόμενον εισάγουσα, τον ω προστάσσει και ω διαλέγεται κατά το σιωπώμενον υποφαίνει… Δια τούτο οδώ τινι και τάξει ημάς εις την περί του Μονογενούς έννοιαν προσβιβάζει» (Ομιλ. γ΄ εις την εξαήμ.). Καθώς λοιπόν ο Κύριος ηγίασε το ύδωρ του Ιορδάνου, δια δε του ύδατος του Ιορδάνου ηγίασε και όλην την φύσιν των υδάτων· ούτως ο αυτός Κύριος σταυρωθείς ηγίασε το ξύλον του Σταυρού, δια δε του ξύλου του Σταυρού ηγίασε και όλην την φύσιν των ξύλων. Όθεν επειδή κατά την σήμερον ημέραν υψούται το ξύλον του Σταυρού· τούτου χάριν ημείς οι Χριστιανοί δια μέσου του Σταυρού προσκυνούμεν τον εν αυτώ σταυρωθέντα Χριστόν. Προσκυνούντες δε πάλιν τον Χριστόν, ενταυτώ μεγαλύνομεν και εσέ, Θεοτόκε, την Μητέρα του Χριστού. Αρμόζει δε το Τροπάριον τούτο και εις εσέ, αγαπητέ· διότι αν δια τούτου προστάζωνται να χαίρουν τα αναίσθητα και άλογα ξύλα, πόσω μάλλον πρέπει να χαίρης εσύ ο αισθητός και λογικός άνθρωπος; Διότι η ιδική σου φύσις ηγιάσθη, εσώθη και εδοξάσθη από τον Χριστόν. Εάν γαρ εσύ δεν αγάλλεσαι εις την άπειρον ευεργεσίαν ταύτην, όπου έλαβες παρά του γλυκυτάτου και πράγμα και όνομα Ιησού· τούτο είναι κακόν σημείον δια λόγου σου· δείχνεις γαρ με τούτο, ότι δια των παθών και των αμαρτιών έσβυσες, ή το ελάχιστον συνέχωσες τον σπινθήρα της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, όπου έλαβες, όταν εβαπτίσθης· και δια τούτο δεν αισθάνεσαι εις την καρδίαν σου καμμίαν πνευματικήν χαράν και αγαλλίασιν. Όθεν απόβαλε, αδελφέ, την στάκτην και το χώμα: ήτοι τα πάθη από την καρδίαν σου, βάλλε προσανάμματα εις αυτήν την θερμήν πίστιν, την στερεάν ελπίδα, την ιεράν προσευχήν, την συνέχειαν της θείας κοινωνίας (εάν είσαι δηλαδή άξιος: ήτοι εάν δεν έχεις εμπόδιον κανονικόν), και την εργασίαν των Θείων εντολών· και ούτως άναψον την ψυχήν σου εις την αγάπην του Ποιητού και Σωτήρος σου. Εάν ουν ούτω ποιούντος σου, αγαλλιάται και σκιρτά έσωθεν η καρδία σου, ήξευρε, αγαπητέ αδελφέ μου, ότι το σκίρτημα αυτό είναι ένα καλόν σημείον δια λόγου σου· διότι δείχνεις με τούτο, ότι αληθώς εβαπτίσθης, και αληθώς έλαβες Πνεύμα Άγιον· ως βεβαιοί ο μέγας Αθανάσιος λέγων: «Ώσπερ η εν γαστρί λαβούσα γυνή εκ των σκιρτημάτων του βρέφους του εν τη μήτρα αυτής επίσταται αψευδώς, ότι καρπόν έλαβεν· ούτω και η ψυχή του αληθώς Χριστιανού ου δια ρημάτων γονέων, αλλά δια πραγμάτων και σκιρτημάτων της καρδίας αυτού, και μάλιστα τω καιρώ των εορτών και των φωτισμάτων (ήτοι Βαπτισμάτων) και της μεταλήψεως του αγίου Σώματος του Χριστού, μανθάνει εκ της χαράς της ψυχής αυτού, ότι το Πνεύμα το Άγιον έλαβε βαπτισθείς» (εν ταις προς Αντίοχ. Ερωταποκρίσεσι).