Τροπάριον.
Οι τη θεία ψήφω,
προκριθέντες αγάλλεσθε, Χριστιανών πιστοί βασιλείς· καυχάσθε το τροπαιοφόρον
όπλον, λαχόντες θεόθεν, Σταυρόν τον τίμιον· εν τούτω γαρ φύλα πολέμων, θράσος
επιζητούντα, σκεδάννυνται εις τους αιώνας.
Ερμηνεία.
Αφ΄ ου εις τα
ανωτέρω Τροπάρια εκάλεσεν ο Θεσπέσιος Μελωδός εις υμνωδίαν Κυρίου, πρώτον τους
τρεις Παίδας, δεύτερον τους Αγγέλους και Ανθρώπους, τρίτον τους Αρχιερείς και
Ιερείς· τώρα καλεί τέταρτον εις αυτήν, και τους πιστούς Βασιλείς, λέγων, ω
πιστοί και ορθόδοξοι Βασιλείς των Χριστιανών, οίτινες με θεϊκήν ψήφον και
βουλήν εδιαλέχθητε εις το να Βαιλεύετε, εσείς, λέγω, αγάλλεσθε πνευματικώς:
τουτέστι με υπερβολήν ευφραίνεσθε εν τη εορτή ταύτη της Υψώσεως του Σταυρού.
Διατί δεν είπεν απλώς ευφραίνεσθε, αλλά αγάλλεσθε; Επειδή, κατά τον Ευθύμιον τον Ζυγαδινόν, η αγαλλίασις είναι επίτασις και υπερβολή της ευφροσύνης· καθότι η αγαλλίασις ετυμολογείται από το, άγαν και το, άλλομαι· εκείνος γαρ αγαλλιάται: είτουν αγάλλεται, ούτινος η καρδία άλλεται και πηδά από την υπερβολικήν χαράν, και τρόπον τινά ενθουσιάται. Όχι μόνον δε αγάλλεσθε εσείς οι πιστοί Βασιλείς, αλλά και προς τούτοις καυχάσθε καύχημα θείον και επαινετόν, όχι δια τα πολεμικά σας στρατεύματα, όχι δια τα πλήθη των ίππων και αρμάτων σας, όχι δια το σκήπτρον και το Βασιλικόν διάδημα όπου φορείτε, αλλά διότι ελάχετε: ήτοι εκληρώθητε από τον Θεόν ένα νικητικόν και τροπαιοφόρον άρμα: δηλαδή τον τίμιον Σταυρόν του Χριστού. Δια τούτο γας και οι ορθόδοξοι Βασιλείς Σταυροφόροι ονομάζονται· επειδή φορούσι και εν τω στήθει, και εν τω διαδήματι αυτών τον Σταυρόν του Κυρίου. Όθεν έγραψεν ο Χρυσοστομικός κάλαμος «Έσται η ανάπαυσις αυτού τιμή· ωσεί έλεγεν, αυτό το είδος της τελευτής (ήτοι ο Σταυρός), διαδήματός εστι τιμιώτερον· οι γουν Βασιλείς διαδήματα αποτιθέμενοι, τον Σταυρόν αναλαμβάνουσι, το σύμβολον αυτού της τελευτής· εν πορφυρίσι Σταυρός· εν διαδήμασι Σταυρός· επί όπλων Σταυρός· και πανταχού της οικουμένης ο Σταυρός υπέρ τον ήλιον διαλάμπει» (Λόγος ότι Θεός ο Χριστός τόμος στ΄). Αλλά και όταν οι Βασιλείς πολεμώσι τους Βαρβάρους εχθρούς των, έμπροσθεν προπορεύεται η νικητική σημαία και το τροπαιούχον φλάμπουρον του Σταυρού, το οποίον και Λάβουρον ονομάζεται. Διο είπε πάλιν ο θείος Χρυσόστομος: «Οι βαστάζοντες το Βασιλικόν εν πολέμω, το λεγόμενον τη συνηθεία Λάβουρον, πολλής δέονται της ισχύος και της εμπειρίας, ώστε αυτό μη προδούναι τοις πολεμίοις» (Λόγος γ΄ εις την α΄ προς Τιμόθεον). Τροπαιοφόρον δε όπλον ωνόμασε τον Σταυρόν ο Ασματογράφος· διότι, λέγει, με την απροσμάχητον αυτού δύναμιν, διασκορπίζονται και αφανίζονται αι βαρβαρικαί φυλαί των απίστων Εθνών, αι οποίαι ζητούσι θράσος πολέμων: ήτοι ζητούσι πολέμους θρασείς και αγρίους και απανθρώπους κατά περίφρασιν, εναντίον των ευσεβών Βασιλέων, και εναντίον των ορθοδόξων Χριστιανών. Εδανίσθη δε τον λόγον τούτον ο Μελωδός από τον Δαβίδ λέγοντα: «Διασκόρπισον Έθνη τα τους πολέμους θέλοντα» (Ψαλμ. ξζ: 31). Αλλά και συ, Χριστιανέ, πρόσεχε να μη αγάλλεσαι εις τα του Κόσμου πράγματα, μηδέ να καυχάσαι εις το γένος και πλούτον και δόξαν σου, μήτε εις την σοφίαν του νοός σου, και εις την ανδρείαν του σώματός σου· διότι όλα τα τοιαύτα καυχήματα είναι μάταια, και ομοιάζουν με τον καπνόν, όπου διαλύεται εις τον αέρα: «Μη καυχάσθω γαρ, φησίν, ο φρόνιμος εν τη φρονίσει αυτού, μήτε ο δυνατός εν τη δυνάμει αυτού, μήτε ο πλούσιος εν τω πλούτω αυτού» (α΄ Βασ. β:10) αλλά καυχού εις την δύναμιν του Σταυρού, και εις την πίστιν του σταυρωθέντος Χριστού, λέγων και συ με τον Απ. Παύλον: «Εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι, ει μη εν τω Σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού» (Γαλ. στ: 14). Όθεν χάραττε συχνάκις εις το μέτωπόν σου το σημείον του Σταυρού, καθώς συνεχώς εχάραττον αυτόν και οι παλαιοί Χριστιανοί, ως λέγει ο Χρυσορρήμων: «Και γαρ συνεχώς το σχήμα του Σταυρού άπαντες εγχαράττουσιν επί του των μελών ημών επισιμοτέρου μέρους, και ώσπερ εν στήλη επί του μετώπου καθ΄ εκάστην ημέραν διατυπούμενον περιφέρουσιν» (Λόγος ότι Θεός ο Χριστός, τόμος στ΄). Οι παλαιοί Χριστιανοί, όταν επήγαιναν εις λουτρόν, ή άναπταν λύχνον, εποίουν το σημείον του Σταυρού κατά τον άγιο Χρυσόστομον: «Εισί πολλοί οι εν βαλανείοις εισιόντες, άμα τω τας θύρας υπερβήναι, σφραγίζονται (με τον Σταυρόν δηλ.)· πάλιν λύχνου αφθέντος, πολλάκις της διανοίας έτερόν τι σκεπτομένης, η χειρ την σφραγίδα (ήτοι τον Σταυρόν) ποιεί» (Λόγος ι΄ εις τας Πράξεις). Ούτω ποίει και συ, αδελφέ, μιμούμενος τους αγίους εκείνους Χριστιανούς. Μάλιστα δε, όταν βλέπης τον εαυτόν σου, ότι αρχίζει δια να θυμώνεται κατά τινος αδελφού, ευθύς σημείωσον τον τύπον του Σταυρού εις το στήθος σου· ίνα η δύναμις του Σταυρού γένη ως χαλινάρι, και εμποδίση την ορμήν και το Δαιμόνιον του θυμού. Ούτω σε συμβουλεύει να κάμνης ο ανωτέρω χρυσούς Πατήρ λέγων: «Απαλλαγώμεν ουν τούτου του Δαίμονος (του θυμού δηλ.) · αρχόμενον αυτόν καταστείλωμεν· την σφραγίδα (ήτοι το σημείον του Σταυρού) επιθώμεν τω στήθει, καθάπερ τινά χαλινόν» (Λόγος ιζ΄ εις τας Πράξεις). Πολλοί δε και όταν χασμώνται, και όταν μέλλουν να λαλήσουν λόγον, ποιούσι το σημείον του Σταυρού εις το στόμα των, τους οποίους μιμού και εσύ. Ήξευρε γαρ, αγαπητέ αδελφέ, ότι ο αντίδικος και εχθρός ημών Διάβολος, βαστών τοξάρι τεντωμένον εις τας χείρας του, στέκεται πάντοτε έτοιμος δια να μας σαϊτεύση εις κάθε μας κίνημα. Όθεν ο Θεός έδωκεν εις ημάς τους αγαπητούς του ένα προφυλακτικόν άρμα· ίνα σημειώνωμεν αυτό εις τον εαυτόν μας, και ούτω γλυτώνωμεν από τας σαϊτας του Διαβόλου. Και τούτο ο Θεοπάτωρ Δαβίδ προφητεύων εβόησεν «Έδωκας τοις φοβουμένοις σε σημείωσιν του φυγείν από προσώπου τόξου· όπως αν ρυσθώσιν οι αγαπητοί σου» (Ψαλμ. νθ: 6-7). Τούτο δε ερμηνεύων ο Χρυσορρήμων λέγει «Σημείωσις ο Σταυρός εν μετώπω και χειρί του πιστού· τόξον δε, η πλάνη· τοξότης, ο Διάβολος· βέλη (ήτοι σαϊται), οι αισχροί λογισμοί· πληγαί αι εκ των βελών γινόμεναι, αι αμαρτίαι» (Λόγ. εις την προσκύνησιν του Σταυρού). Εάν λοιπόν και συ, αδελφέ, θέλης να γλυτώσης από τας πεπυρωμένας σαϊτας του πονηρού, συνεχώς ποίει το σημείον του τροπαιοφόρου Σταυρού· και καμμία βλάβη θανατηφόρος δεν θέλει σε εγγίσει· καθώς περί του σημείου τούτου δια του Ιεζεκιήλ προείπεν ο Θεός, προστάξας τους Αγγέλους, όπου έμελλον να θανατώσουν τους εν Ιερουσαλήμ Ιουδαίους, να μη εγγίσουν εις εκείνους, όπου είχον το σημείον (του Σταυρού δηλ.) εις το μέτωπόν των· «Επί δε πάντας, εφ΄ ους εστί το σημείον, μη εγγίσητε» (Ιεζ. θ: 6).
Διατί δεν είπεν απλώς ευφραίνεσθε, αλλά αγάλλεσθε; Επειδή, κατά τον Ευθύμιον τον Ζυγαδινόν, η αγαλλίασις είναι επίτασις και υπερβολή της ευφροσύνης· καθότι η αγαλλίασις ετυμολογείται από το, άγαν και το, άλλομαι· εκείνος γαρ αγαλλιάται: είτουν αγάλλεται, ούτινος η καρδία άλλεται και πηδά από την υπερβολικήν χαράν, και τρόπον τινά ενθουσιάται. Όχι μόνον δε αγάλλεσθε εσείς οι πιστοί Βασιλείς, αλλά και προς τούτοις καυχάσθε καύχημα θείον και επαινετόν, όχι δια τα πολεμικά σας στρατεύματα, όχι δια τα πλήθη των ίππων και αρμάτων σας, όχι δια το σκήπτρον και το Βασιλικόν διάδημα όπου φορείτε, αλλά διότι ελάχετε: ήτοι εκληρώθητε από τον Θεόν ένα νικητικόν και τροπαιοφόρον άρμα: δηλαδή τον τίμιον Σταυρόν του Χριστού. Δια τούτο γας και οι ορθόδοξοι Βασιλείς Σταυροφόροι ονομάζονται· επειδή φορούσι και εν τω στήθει, και εν τω διαδήματι αυτών τον Σταυρόν του Κυρίου. Όθεν έγραψεν ο Χρυσοστομικός κάλαμος «Έσται η ανάπαυσις αυτού τιμή· ωσεί έλεγεν, αυτό το είδος της τελευτής (ήτοι ο Σταυρός), διαδήματός εστι τιμιώτερον· οι γουν Βασιλείς διαδήματα αποτιθέμενοι, τον Σταυρόν αναλαμβάνουσι, το σύμβολον αυτού της τελευτής· εν πορφυρίσι Σταυρός· εν διαδήμασι Σταυρός· επί όπλων Σταυρός· και πανταχού της οικουμένης ο Σταυρός υπέρ τον ήλιον διαλάμπει» (Λόγος ότι Θεός ο Χριστός τόμος στ΄). Αλλά και όταν οι Βασιλείς πολεμώσι τους Βαρβάρους εχθρούς των, έμπροσθεν προπορεύεται η νικητική σημαία και το τροπαιούχον φλάμπουρον του Σταυρού, το οποίον και Λάβουρον ονομάζεται. Διο είπε πάλιν ο θείος Χρυσόστομος: «Οι βαστάζοντες το Βασιλικόν εν πολέμω, το λεγόμενον τη συνηθεία Λάβουρον, πολλής δέονται της ισχύος και της εμπειρίας, ώστε αυτό μη προδούναι τοις πολεμίοις» (Λόγος γ΄ εις την α΄ προς Τιμόθεον). Τροπαιοφόρον δε όπλον ωνόμασε τον Σταυρόν ο Ασματογράφος· διότι, λέγει, με την απροσμάχητον αυτού δύναμιν, διασκορπίζονται και αφανίζονται αι βαρβαρικαί φυλαί των απίστων Εθνών, αι οποίαι ζητούσι θράσος πολέμων: ήτοι ζητούσι πολέμους θρασείς και αγρίους και απανθρώπους κατά περίφρασιν, εναντίον των ευσεβών Βασιλέων, και εναντίον των ορθοδόξων Χριστιανών. Εδανίσθη δε τον λόγον τούτον ο Μελωδός από τον Δαβίδ λέγοντα: «Διασκόρπισον Έθνη τα τους πολέμους θέλοντα» (Ψαλμ. ξζ: 31). Αλλά και συ, Χριστιανέ, πρόσεχε να μη αγάλλεσαι εις τα του Κόσμου πράγματα, μηδέ να καυχάσαι εις το γένος και πλούτον και δόξαν σου, μήτε εις την σοφίαν του νοός σου, και εις την ανδρείαν του σώματός σου· διότι όλα τα τοιαύτα καυχήματα είναι μάταια, και ομοιάζουν με τον καπνόν, όπου διαλύεται εις τον αέρα: «Μη καυχάσθω γαρ, φησίν, ο φρόνιμος εν τη φρονίσει αυτού, μήτε ο δυνατός εν τη δυνάμει αυτού, μήτε ο πλούσιος εν τω πλούτω αυτού» (α΄ Βασ. β:10) αλλά καυχού εις την δύναμιν του Σταυρού, και εις την πίστιν του σταυρωθέντος Χριστού, λέγων και συ με τον Απ. Παύλον: «Εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι, ει μη εν τω Σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού» (Γαλ. στ: 14). Όθεν χάραττε συχνάκις εις το μέτωπόν σου το σημείον του Σταυρού, καθώς συνεχώς εχάραττον αυτόν και οι παλαιοί Χριστιανοί, ως λέγει ο Χρυσορρήμων: «Και γαρ συνεχώς το σχήμα του Σταυρού άπαντες εγχαράττουσιν επί του των μελών ημών επισιμοτέρου μέρους, και ώσπερ εν στήλη επί του μετώπου καθ΄ εκάστην ημέραν διατυπούμενον περιφέρουσιν» (Λόγος ότι Θεός ο Χριστός, τόμος στ΄). Οι παλαιοί Χριστιανοί, όταν επήγαιναν εις λουτρόν, ή άναπταν λύχνον, εποίουν το σημείον του Σταυρού κατά τον άγιο Χρυσόστομον: «Εισί πολλοί οι εν βαλανείοις εισιόντες, άμα τω τας θύρας υπερβήναι, σφραγίζονται (με τον Σταυρόν δηλ.)· πάλιν λύχνου αφθέντος, πολλάκις της διανοίας έτερόν τι σκεπτομένης, η χειρ την σφραγίδα (ήτοι τον Σταυρόν) ποιεί» (Λόγος ι΄ εις τας Πράξεις). Ούτω ποίει και συ, αδελφέ, μιμούμενος τους αγίους εκείνους Χριστιανούς. Μάλιστα δε, όταν βλέπης τον εαυτόν σου, ότι αρχίζει δια να θυμώνεται κατά τινος αδελφού, ευθύς σημείωσον τον τύπον του Σταυρού εις το στήθος σου· ίνα η δύναμις του Σταυρού γένη ως χαλινάρι, και εμποδίση την ορμήν και το Δαιμόνιον του θυμού. Ούτω σε συμβουλεύει να κάμνης ο ανωτέρω χρυσούς Πατήρ λέγων: «Απαλλαγώμεν ουν τούτου του Δαίμονος (του θυμού δηλ.) · αρχόμενον αυτόν καταστείλωμεν· την σφραγίδα (ήτοι το σημείον του Σταυρού) επιθώμεν τω στήθει, καθάπερ τινά χαλινόν» (Λόγος ιζ΄ εις τας Πράξεις). Πολλοί δε και όταν χασμώνται, και όταν μέλλουν να λαλήσουν λόγον, ποιούσι το σημείον του Σταυρού εις το στόμα των, τους οποίους μιμού και εσύ. Ήξευρε γαρ, αγαπητέ αδελφέ, ότι ο αντίδικος και εχθρός ημών Διάβολος, βαστών τοξάρι τεντωμένον εις τας χείρας του, στέκεται πάντοτε έτοιμος δια να μας σαϊτεύση εις κάθε μας κίνημα. Όθεν ο Θεός έδωκεν εις ημάς τους αγαπητούς του ένα προφυλακτικόν άρμα· ίνα σημειώνωμεν αυτό εις τον εαυτόν μας, και ούτω γλυτώνωμεν από τας σαϊτας του Διαβόλου. Και τούτο ο Θεοπάτωρ Δαβίδ προφητεύων εβόησεν «Έδωκας τοις φοβουμένοις σε σημείωσιν του φυγείν από προσώπου τόξου· όπως αν ρυσθώσιν οι αγαπητοί σου» (Ψαλμ. νθ: 6-7). Τούτο δε ερμηνεύων ο Χρυσορρήμων λέγει «Σημείωσις ο Σταυρός εν μετώπω και χειρί του πιστού· τόξον δε, η πλάνη· τοξότης, ο Διάβολος· βέλη (ήτοι σαϊται), οι αισχροί λογισμοί· πληγαί αι εκ των βελών γινόμεναι, αι αμαρτίαι» (Λόγ. εις την προσκύνησιν του Σταυρού). Εάν λοιπόν και συ, αδελφέ, θέλης να γλυτώσης από τας πεπυρωμένας σαϊτας του πονηρού, συνεχώς ποίει το σημείον του τροπαιοφόρου Σταυρού· και καμμία βλάβη θανατηφόρος δεν θέλει σε εγγίσει· καθώς περί του σημείου τούτου δια του Ιεζεκιήλ προείπεν ο Θεός, προστάξας τους Αγγέλους, όπου έμελλον να θανατώσουν τους εν Ιερουσαλήμ Ιουδαίους, να μη εγγίσουν εις εκείνους, όπου είχον το σημείον (του Σταυρού δηλ.) εις το μέτωπόν των· «Επί δε πάντας, εφ΄ ους εστί το σημείον, μη εγγίσητε» (Ιεζ. θ: 6).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου