ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Ιδού η Παρθένος ως πάλαι φησίν, εν γαστρί συλλαβούσα εκύησε, Θεόν ενανθρωπήσαντα, και μένει Παρθένος· δι΄ ης καταλλαγέντες Θεώ οι αμαρτωλοί, Θεοτόκον κυρίως ούσαν εν πίστει ανυμνήσωμεν.

Ερμηνεία.

Από τον Προφήτην Ησαϊαν δανείζεται ο Μελωδός την αρχήν του παρόντος Τροπαρίου· εκείνος γαρ προφητεύων περί του ασπόρου τόκου της Παρθένου, ούτω φησίν: «Ιδού η Παρθένος εν γαστρί λήψεται, και τέξεται Υιόν, και καλέσουσι το όνομα αυτού Εμμανουήλ» (Ησ. ζ: 14). Όθεν ταύτην την προφητείαν βλέπων τετελειωμένην ο Μουσουργός Κοσμάς, ούτω λέγει: «Ιδού η Παρθένος εκείνη, περί της οποίας πάλαι επροφήτευσε».
Ποίος; Ο Ησαϊας (αφήκε γαρ ο Μελωδός το όνομά του, ως παρά πάσιν εγνωσμένον και ομολογούμενον)· «Αύτη συλλαβούσα ασπόρως δια Πνεύματος Αγίου εν τη παναχράντω κοιλία της, εγέννησε Θεόν ενανθρωπήσαντα, τέλειον Θεόν και τέλειον Άνθρωπον, εν μια υποστάσει δύο φύσεις έχοντα Θεότητα και ανθρωπότητα· έμεινε δε πάλιν η αυτή Παρθένος και μετά την άσπορον και αλόχευτον Γέννησιν»· ο γαρ εξ αυτής γεννηθείς Χριστός καθώς εύρεν αυτήν Παρθένον εν τη εισόδω, ούτω πάλιν αφήκεν αυτήν Παρθένον και εν τη εξόδω, κατά το ειρημένον υπό Ιεζεκιήλ του Προφήτου: «Η πύλη αύτη κεκλεισμένη έσται· ουκ ανοιχθήσεται, και ουδείς ου μη διέλθη δι΄ αυτής· ότι Κύριος ο Θεός Ισραήλ εισελεύσεται δι΄ αυτής, και έσται κεκλεισμένη» (Ιεζ. μδ: 2). Δια τούτο και ο μέγας Βασίλειος ερμηνεύων το του Ησαϊου εκείνο: «Δια τούτο δώσει Κύριος αυτός υμίν σημείον», λέγει «Σημείον δε παράδοξόν τε και τεραστικόν και παρά πολύ της κοινής παρηλλαγμένον φύσεως· η αυτή γυνή, και Παρθένος και Μήτηρ· και εν τω αγιασμώ της παρθενίας μένουσα, και την της τεκνογονίας ευλογίαν κληρονομούσα» (Λόγ. εις την Χριστού Γέννησιν). Επιφέρει δε ακολούθως ο Μελωδός λέγων: «Επειδή ημείς πάντες δια μεσιτείας της Θεοτόκου εφιλιώθημεν με τον Θεόν, με τον οποίον ήμεθα πρότερον εχθροί· δια τούτο ας ανυμνήσωμεν Αυτήν την τόσον μεγάλην χάριν εις ημάς προξενήσασαν· επειδή αυτή είναι κυρίως και πρώτως και μόνως και αληθώς Θεοτόκος». Διότι αν και άλλαι γυναίκες μυθολογούνται κοντά εις τους Έλληνας, ότι εγέννησαν τους παρ΄ αυτών καλουμένους Θεούς· καθώς όμως εκείνοι ήτον ψευδώνυμοι και ανύπαρκτοι· ούτως ακολούθως και αύται ψευδώς τοιαύται ελέγοντο. Όθεν και ο Θεολόγος Γρηγόριος προς τους Έλληνας τον λόγον αποτεινόμενος είπε: «Που γαρ εν τοις σοις έγνως Θεοτόκον Παρθένον;» (Λόγος α΄ περί Υιού).