ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Υπηρέτας μεν, εμμανώς καταφλέγει, Σώζει δε παφλάζουσα, ροιζηδόν νέους, Ταις επταμέτροις καύσεσι πυργουμένη· Ους έστεφε φλοξ άφθονον του Κυρίου, Νέμοντος ευσεβείας, είνεκα δρόσον.

Ερμηνεία.

Σύμφωνον και ακόλουθον είναι το παρόν Τροπάριον με το πρότερον· επειδή ο Μελωδός αναφέρει και εδώ την ιστορίαν την περί της Χαλδαϊκής καμίνου, λέγων, ότι η μετά σφοδρού ήχου αναβράζουσα φλόγα, ήτις με την επταπλάσιον έκκαυσιν της καμίνου υψούτο ως πύργος έως πήχεις τεσσαράκοντα εννέα, τους μεν υπηρέτας του Τυράννου, οι οποίοι έκαιον την κάμινον, και ευρίσκοντο έξω από αυτήν, κατέκαυσε με μεγάλην μανίαν και θυμόν, ως εάν ήτον έμψυχος και λογική, τους δε τρεις Παίδας έσωσε και αβλαβείς διεφύλαξεν· ούτω γαρ και ο Απόστολος εσχημάτισε το πυρ της γεέννης, ως ένα θηρίον, το οποίον, όταν πειραχθή, θυμώνει και αγριεύει και δεν παύει, έως ου να αρπάση κανένα ζώον, ή άνθρωπον· «Φοβερά δε τις εκδοχή κρίσεως, και πυρός ζήλος, εσθίειν μέλλοντος τους υπεναντίους» (Εβρ. ι: 27). Είπε δε, ότι με μανίαν κατέκαυσε τους υπηρέτας, ή κατά σχήμα ρητορικής προσωποποιϊας, ήτις και εις τα άψυχα προσαρμόζει εμψύχων ιδιώματα, ή διότι η χάρις του Θεού η εις δρόσον αυτήν μεταβαλούσα, αυτή και την μανίαν εις εκείνην έδωκεν, ίνα και τας δύο εναντίας ενεργείας του πυρός, την δροσιστικήν, λέγω, και την καυστικήν παραδόξως ενταυτώ δείξη εις διάφορα υποκείμενα. Έστεφε δε, είπε, τους τρεις Παίδας η φλόγα, επειδή το σχήμα της καμίνου είναι στεφανοειδές, και ως τοιούτον περιεκύκλωνεν αυτούς. Έσωσε λοιπόν η φλόγα της καμίνου τους Θεολόγους Παίδας, όχι διότι ελησμόνησε την καυστικήν ενέργειαν, αλλά διότι ο Κύριος εχάρισεν εις τους τρεις εκείνους νέους δρόσον άφθονον και πλουσίαν ένεκα της ευσεβείας και πίστεως, την οποίαν έδειξαν εις τον Κύριον, και δεν επροσκύνησαν την εικόνα του Ναβουχοδονόσορ. Εσφαλμένως δε ευρίσκεται εν τοις Μηναίοις «άφθονος»· ου γαρ εις το «φλόξα» τούτο αναφέρεται, αλλά εις το «δρόσον», όθεν χρειάζεται να γράφεται «άφθονον». Αρμόζουσιν εις το Τροπάριον τούτο εκείνα όπου γράφει ο τω όντι μέγας Βασίλειος, θαύμα μεγαλύτερον λέγων το εις την Κάμινον γεγονός, από το γενόμενον εις την ερυθράν θάλασσαν· λέγει γαρ εν τη Ερμηνεία του κη΄ Ψαλμ. προκειμένου ρητού «Φωνή Κυρίου διακόπτοντος φλόγα πυρός», ταύτα: «Διεκόπη μεν και κατά την ιστορίαν των τριών Παίδων εν τη Βαβυλωνία η φλοξ του πυρός, ότε υπερεξεχέθη μεν τεσσαράκοντα εννέα πήχεις η κάμινος, ενεπύριζε δε τους κύκλω πάντας· διακοπείσα δε τω προστάγματι του Θεού, πνεύμα εδέξατο εν εαυτή, ηδίστην αναπνοήν και ανάψυξιν, ώσπερ εν σκιά τινι φυτών, εν ειρηνική καταστάσει παρεχομένη τοις Παισίν· εγένετο γαρ, φησίν, ωσεί πνεύμα δρόσου διασυρίζον. Και θαυμαστότερόν γε πολλώ πυρός φύσιν διακοπήναι, ή καταδιαιρεθήναι την ερυθράν θάλασσαν εις διαιρέσεις· αλλ΄ όμως η φωνή του Κυρίου και το συνεχές φύσει και ηνωμένον του πυρός διακόπτει. Καίτοι άτμητον και αδιαίρετον επινοίαις ανθρωπίναις το πυρ είναι δοκεί· αλλ΄ όμως προστάγματι Κυρίου διακόπτεται και διϊσταται». Αλλά και Ιωάννης ο Ζωναράς ερμηνεύων το Τροπάριον εκείνο της Οκτωήχου το λέγον «Κάμινός ποτε πυρός εν Βαβυλώνι τας ενεργείας διεμέριζε, τω θείω προστάγματι τους Χαλδαίους καταφλέγουσα, τους δε πιστούς δροσίζουσα», και εκτιθείς το ανωτέρω του Βασιλείου, λέγει: «Το πρόσταγμα του Θεού διείλε την δύναμιν του πυρός, την μεν φωτιστικήν εάσαν, την δε καυστικήν αφελόμενον· τοιούτον δε και το της γεέννης πυρ είναι φησίν εκεί ο αυτός Βασίλειος». Απορίας δε είναι άξιον, διατί δεν είπεν ο Μελωδός, ότι διεκόπη το πυρ εις την καυστικήν και φωτιστικήν ενέργειάν του κατά προσταγήν Θεού, αλλά εις την καυστικήν και δροσιστικήν; Λύει την απορίαν ο ίδιος Ζωναράς και λέγει: «Αν κατ΄ επίνοιαν αφαιρεθή από το πυρ η καυστική, μείνη δε η φωτιστική, αύτη μείνασα μόνη ψυχρά έσται και δροσώδης, φωτίζουσα μόνον αλλ΄ ου φλογίζουσα». Αλλ΄ όμως έλυσε την απορίαν ικανώς ανωτέρω ο ίδιος Βασίλειος ειπών: «Η κάμινος εδέξατο εν εαυτή ηδίστην αναπνοήν και ανάψυξιν» και η Γραφή λέγει: «Εγένετο ωσεί πνεύμα δρόσου διασυρίζον υπό του συγκαταβάντος Αγγέλου, και το πυρ διασκορπίσαντος». Ώστε δεν ήτον του πυρός φυσική ενέργεια η δροσιστική, αλλά υπερφυσική, έξωθεν επεισαχθείσα δια του Αγγέλου.