ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Αδάμ τον φθαρέντα αναπλάττει, ρείθροις Ιορδάνου και δρακόντων, κεφαλάς εμφωλευόντων διαθλάττει, ο Βασιλεύς των αιώνων Κύριος· ότι δεδόξασται.

Ερμηνεία.

Το παρόν Τροπάριον δεν είναι άλλο, πάρεξ μία αλληγορία του ανωτέρω Ειρμού· διότι, καθώς εκεί εις την ερυθράν θάλασσαν ήτον βυθός, και οι μεν Ισραηλίται εσώθησαν δι΄ αυτού, οι δε Αιγύπτιοι κατεποντίσθησαν εν αυτώ· ούτω και εδώ εις το Βάπτισμα του Κυρίου βυθός ευρίσκεται ο του ποταμού Ιορδάνου βυθός· και ο μεν υπό της αμαρτίας διεφθαρμένος άνθρωπος αναπλάττεται εν αυτώ, καθώς και το παλαιόν εν τω βυθώ της ερυθράς θαλάσσης διεσώθησαν οι Ισραηλίται· οι δε εν τοις ύδασιν εμφωλεύοντες δράκοντες: ήτοι οι Δαίμονες, ετσακίσθησαν κατά τας κεφαλάς, καθώς τότε εν τη ερυθρά κατεποντίσθησαν οι Αιγύπτιοι. Βλέπετε αλληγορίαν θαυμαστήν του σοφού τα θεία Κοσμά; Αλλά ας ερμηνεύσωμεν και ακριβέστερον το Τροπάριον. Ο Κύριος, λέγει, όστις, κατά τον Μωϋσήν, είναι Βασιλεύς των αιώνων, «Κύριος βασιλεύων των αιώνων και επ΄ αιώνα και έτι (Εξ. ιε: 18), αυτός δια του ιδικού του Βαπτίσματος αναπλάττει σήμερον τον παλαιόν Αδάμ, τον φθαρέντα υπό της αμαρτίας με τα ρείθρα του ποταμού Ιορδάνου. Αλλ΄ ω θαυμάσιε Μελωδέ, ήθελεν ειπή τινάς προς αυτόν απορών, δια να αναπλάση τινάς ένα πήλινον αγγείον, χρειάζεται να έχη όχι μόνον νερόν, αλλά και φωτίαν· το μεν νερόν, δια να φυράση και να ζυμώση το χώμα του συντριβέντος αγγείου· την δε φωτίαν, δια να καύση και χωνεύση τον ζυμωθέντα πηλόν, και ούτω να δώση ανάπλασιν εις το αγγείον όπου συνετρίβη· συ δε, ω Ιεράρχα, το νερόν είπας μόνον εδώ, την δε φωτίαν πως απεσιώπησας; Ημείς λοιπόν λύοντες την απορίαν λέγομεν, ότι μαζί με το νερόν συνεπτυγμένως είπεν ο θείος Μελωδός και την φωτίαν, επειδή και τα δύο ταύτα είναι αναγκαία εις την ανάπλασιν. Καθώς λοιπόν ποιεί ο κεραμεύς, όταν θέλη να αναπλάση το συντριβέν αγγείον, ως είπομεν· ούτω και ο μέγας του ημετέρου ανθρωπίνου φυράματος Κεραμεύς Θεός, αναπλάσαι θέλων δια φιλανθρωπίαν την συντριβείσαν υπό της αμαρτίας φύσιν ημών, εχρειάσθη νερόν και φωτίαν, και την μεν φωτίαν λαμβάνει από τον εαυτόν του· διότι πυρ είναι ο Θεός κατά την θείαν γραφήν: «Πυρ εστίν ο Θεός καταναλίσκον» (Δευτ. δ: 24) καταναλίσκει δε την μοχθηρίαν κατά τον πολύν εν Θεολογία Γρηγόριον (Λόγος εις το Βάπτισμα)· το δε νερόν δανείζεται από τον Ιορδάνην, και ούτω από τα δύο ομού ολόκληρον κάμνει του Αδάμ την ανάπλασιν. Δια τούτο και άλλος ασματογράφος θαυμάζων, πως ο Χριστός χωρίς πυρ (αισθητόν) αναχωνεύει τους βαπτιζομένους, και χωρίς συντριβήν (αισθητήν) αυτούς αναπλάττει, ανεβόησεν: «Ω του θαύματος! δίχα πυρός αναχωνεύει, και αναπλάττει άνευ συντρίψεως».  Εκ του Θεολόγου δε ερανίσθη τούτο ειπόντος: «Χωρίς πυρός αναχωνεύον (το Βάπτισμα) και ανακτίζον δίχα συντρίψεως» (Λόγος τω αυτώ). Ου μόνον δε τον φθαρέντα Αδάμ ο Χριστός αναπλάττει εν τω Ιορδάνη, ως είπομεν, αλλά προς τούτοις τσακίζει και τας κεφαλάς των νοητών δρακόντων όπου εφώλευον μέσα εις τα νερά, καθώς ο Προφητάναξ περί τούτων προλαβών ανεβόησε: «Συ συνέτριψας τας κεφαλάς των δρακόντων επί του ύδατος· συ συνέθλασας την κεφαλήν του δράκοντος» (Ψαλμ. ογ: 14). Και δράκοντες μεν πληθυντικώς νοούνται οι Δαίμονες, δράκων δε ενικώς νοείται ο αρχηγός και πρώτος αυτών Διάβολος και Σατανάς· κεφαλαί δε των Δαιμόνων είναι τα πρώτα και κυριώτερα πάθη: ήτοι η φιληδονία, η φιλαργυρία και η φιλοδοξία· κεφαλή δε του Διαβόλου εξαιρέτως είναι η υπερηφάνεια, ή η φιλαυτία, μάλιστα δε η ειδωλολατρεία. Μέσα δε εις τα ύδατα ευρίσκονται ο Διάβολος και οι Δαίμονες· επειδή αυτοί χαίρουσιν εις την υγρασίαν των σωματικών ηδονών, αίτινες δηλούνται δια του ύδατος· όθεν ο Διάβολος ονομάζεται Λευϊαθάν κατά τον Σύμμαχον, το οποίον ερμηνεύεται Βασιλεύς των εν τοις ύδασι, καθώς γέγραπται εν τω Ιώβ: «Και αυτός (ο δράκων) Βασιλεύς πάντων των εν τοις ύδασι» (Ιωβ μα: 26)· όπερ ερμηνεύων ο Ολυμπιόδωρος, λέγει: «Βασιλεύς εστι πάντων των τον υγρόν και διαρρέοντα και ηδονικόν μετιόντων βίον· διόπερ και ημείς ευξώμεθα προς τον ημών Δεσπότην, μη βασιλεύειν ημών την αμαρτίαν». Δια μέσου λοιπόν του ενός ποταμού Ιορδάνου ενεργήθησαν δύο παράδοξα και εναντία πράγματα: ήτοι η του Αδάμ ανάπλασις, και η των νοητών δρακόντων κατάθλασις· όθεν και δια τα δύο ο θαυματουργήσας ταύτα Χριστός δεδόξασται.