Οἱ Νεομάρτυρες ὡς ἀγωνισταὶ τῆς Χριστιανικῆς πίστεως καὶ τῆς ἐλευθερίας τοῦ Γένους

Τοῦ Παύλου Ἀθ. Παλούκα, Ἐπιτ. Σχολικοῦ Συμβούλου Δ.Ε

Ἀνεκτίμητη καὶ πολύπλευρη ἦταν ἡ προσφορὰ τῆς Ἐκκλησίας μας στὴν περίοδο τῆς δουλείας τοῦ Γένους καὶ κατὰ τήν Ἐπανάσταση τοῦ ᾽21 (οἰκονομική, μορφωτική, διατήρηση γλώσσας, ἀγωνιστική...). Μεγάλο μάλιστα ρόλο ἔπαιξαν στὴν ἐπιβίωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τῶν ἀξιῶν του καί, βεβαίως, τῆς Ὀρθόδοξης Πίστης, οἱ Νεομάρτυρες. Στὸ πρόσωπο τῶν Νεομαρτύρων βρίσκουμε τὴ δυνατότερη ἔκφραση τῆς σύζευξης Ἑλληνισμοῦ καὶ Ὀρθόδοξης Πίστης, γιατὶ κάθε μαρτύριο Χριστιανοῦ στὴν Τουρκοκρατία ἦταν καὶ μαρτύριο ὑπέρ τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς ἐλευθερίας της. Θυσίασαν τὴ ζωή τους δείχνοντας εἰρηνικὸ ἀντιστασιακὸ πνεῦμα πρὸς τὸν Τοῦρκο δυνάστη. Πλεῖστοι ὅσοι ἱστορικοὶ ἀναφέρονται στὴ βία καὶ τὴν ἀγριότητα τῶν Τούρκων (λ.χ. Ζακυθηνός, Σβορῶνος, Βακαλόπουλος κ.ἄ.).

«Οἱ νεομάρτυρες, γράφει ὁ καθηγητὴς Ἀπόστ. Βακαλόπουλος, εἶναι συνήθως ἄνθρωποι τοῦ λαοῦ, μοναχοί, γεωργοί, τεχνίτες, ἔμποροι, ποὺ εἶναι πρόθυμοι νὰ θυσιαστοῦν γιὰ τὴν πίστη τους καὶ δὲν δειλιάζουν οὔτε ἐμπρὸς στὰ πιὸ φρικτὰ βασανιστήρια. Τὴν φλόγα τους αὐτὴ ποὺ τοὺς κινεῖ πρὸς τό μαρτύριο, τήν τρέφει ὄχι μόνον ὁ θρησκευτικός ζῆλος, ἀλλά γενικά τὸ πνεῦμα τῆς ἀντίστασης κατὰ τῆς βίας, τῆς μισαλλοδοξίας καὶ τῆς τυραννίας. Ἑπομένως οἱ νεομάρτυρες δὲν εἶναι μόνον ἀγωνιστὲς τῆς πίστης, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐλευθερίας». Ἄρα, ἔσωσαν καὶ τὸν Ἑλληνισμό. Οἱ Νεομάρτυρες, ποὺ τοὺς τιμᾶ ἡ Ἐκκλησία μας καὶ ἔχουν ἐξέχουσα θέση στὴν Ὀρθόδοξη Λατρεία μας, εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ ὕψωσαν τὸ ἀνάστημά τους καὶ κράτησαν ἀλώβητη τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη. Ὁ Γεώργιος Βαλέτας, κριτικὸς λογοτεχνίας, γράφει γιὰ τοὺς Νεομάρτυρες: «Ἐθναπόστολοι, ὁμολογητές, ἀτρόμητοι μαχητὲς τοῦ πνεύματος, προετοιμάζουν γιὰ τὸν ἀγώνα... Ὅλος ὁ δρόμος τῆς σκλαβιᾶς εἶναι ποτισμένος μὲ αἵματα νεομαρτύρων... Αὐτοὶ ἔσωσαν τὸ λαό, ἀπὸ τοὺς ἐκτουρκισμοὺς καὶ τὶς ἀθρόες ἐξωμοσίες». Εἶναι αὐτοί, ποὺ χάρη στὴ γενναιότητά τους καὶ τὴ βαθειά τους πίστη στὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν Ἑλλάδα, ὀρθώθηκαν ὡς ἀκαθαίρετοι πύργοι καὶ ἀνέκοψαν τὸ βίαιο κῦμα τοῦ ἐξισλαμισμοῦ καὶ ἀφελληνισμοῦ, ὅπως π.χ. ὁ  Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ ἐνθαπόστολος (μὲ τὸ ἐκκλησιαστικό, κοινωνικό, ἐθνικὸ καὶ παιδευτικό του ἔργο), ἡ Ἁγία Φιλοθέη ἡ Ἀθηναία, ὁ Ἅγιος Γεώργιος ὁ ἐν Ἰωαννίνοις (ὁ «φουστανελάς») καὶ τόσοι ἄλλοι. Καὶ αὐτὸς ὁ μαρξιστὴς ἱστορικὸς καθηγητὴς Νικ. Σβορῶνος, ποὺ ὅμως σεβόταν τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια, ἔγραψε γιὰ τὴν Ἐκκλησία: «Ἡ Ἐκκλησία... ἀπὸ τὸν 15ο - 17ο αἰώνα ὑπῆρξε ἡ κατευθυντήρια δύναμη τοῦ Ἔθνους. Ἐπικεφαλῆς τῆς ἐθνικῆς ἀντίστασης σὲ ὅλες τὶς μορφές της, ἐργαζόμενη γιὰ τὸ σταμάτημα τῶν ἐξισλαμισμῶν, συμμετέχοντας σ᾽ ὅλες τὶς ἐξεγέρσεις, ἀκόμη καὶ διευθύνοτάς τες (ἔχει δείξει μεγάλο ἀριθμὸν νεομαρτύρων, ποὺ εἶναι σύγχρονα καὶ ἥρωες τῆς χριστιανικῆς Πίστης καὶ τῆς ἐθνικῆς ἀντίστασης), ρυθμίζει ἐπίσης τὴν πνευματικὴ ζωή». Εἶναι οἱ νεομάρτυρες, ἐκεῖνοι, ποὺ καλλιέργησαν καὶ διατήρησαν τὴν ἱστορικὴ καὶ ἐθνική μας συνείδηση, μαζὶ μὲ τὴν Ὀρθόδοξη, ἀφοῦ οἱ ἀγῶνες τους ἦταν πάντοτε γιὰ τοῦ «Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν Ἁγία καὶ τῆς Πατρίδος τὴν ἐλευθερία». «Κατὰ τὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς, γράφει ὁ Φ. Κόντογλου, χιλιάδες παλληκάρια σφαχτήκανε καὶ κρεμαστήκανε καὶ παλουκωθήκανε γιὰ τὴν πίστη τους, ἀψηφώντας τὴ νεότητά τους, καὶ μὴ δίνοντας σημασία στὸ κορμί τους καὶ σὲ τούτη τὴν πρόσκαιρη ζωή. Στράτευμα ὁλάκερο εἶναι οἱ ἅγιοι νεομάρτυρες, ποὺ δὲ θανατωθήκανε γιὰ τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ τούτης τῆς ζωῆς, ἀλλὰ γιὰ τὴν πολύτιμη ψυχή τους, ποὺ γνωρίζανε πὼς δὲ θὰ πεθάνει μαζὶ μὲ τὸ κορμί, ἀλλὰ θὰ ζήσει αἰώνια. Ἀκούγανε καὶ πιστεύανε ἀτράνταχτα τὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ ποὺ εἶπε: “Μὴ φοβηθεῖτε ἐκεῖνον ποὺ σκοτώνει τὸ σῶμα, καὶ ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ κάνει τίποτα παραπάνω. Ἀλλὰ νὰ φοβηθῆτε ἐκεῖνον ποὺ μπορεῖ νὰ θανατώσει καὶ τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχή”». Τὸ αἷμα τῶν Νεομαρτύρων ἔγινε τὸ δραστικὸ λίπασμα, ποὺ κράτησε στὴ ζωή καὶ ἀναπτύχθηκε τὸ δέντρο τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἐνίσχυσαν μὲ τὴ θυσία τους τὸ ἠθικὸ καὶ τὸ φρόνημα τῶν ἀγωνιζομένων Ἑλλήνων, καὶ ἔδωσαν θάρρος καὶ ἐλπίδες ἀπελευθέρωσης. Καλλιεργώντας τὴν ἐθνικὴ καὶ ἱστορικὴ συνείδηση, κράτησαν τὴν ἐσωτερικὴ συνοχή, τὴν αὐτοσυνειδησία καὶ τὴν ταυτότητα τοῦ Γένους μας. Ἔτσι προετοίμασαν καί τήν Ἐθνεγερσία. Ὑψώνοντας τό ἀνάστημά τους στάθηκαν ἐμπόδιο στὰ σχέδια τοῦ Ἀσιατικοῦ ἐπεκτατισμοῦ, ποὺ θὰ εἶχε ὡς συνέπεια τὸ σβήσιμο τοῦ χριστανικοῦ καὶ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ. Ἀκόμη κάτι σημαντικό: Ἡ Ἐκκλησία ποικιλοτρόπως, ἄρα καὶ διὰ τῶν Νεομαρτύρων, ὕψωσε τὴ σημαία τῆς ἀντιστάσεως ἐναντίον τῶν Εὐρωπαίων ἐκείνων, ποὺ εἶχαν ὕποπτες προθέσεις ἀπέναντί μας (ἰδιοτελῆ συμφέροντα) καὶ ἤθελαν νὰ διαλύσουν τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὴν Ἑλληνικὴ συνείδηση. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία καὶ τὸ Ἔθνος μας τοὺς σέβεται, τοὺς τιμᾶ, ἀνεγείρει ναοὺς στ᾽ ὄνομά τους, προσκυνᾶ τὰ ἱερά τους λείψανα, καθιέρωσε ἱ. Ἀκολουθίες καὶ ἐπικαλεῖται τὴν πρεσβεία τους, χάριν τῆς σωτηρίας τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Ἔθνους μας γενικότερα. Καὶ ἐπιπλέον, εὐχαριστεῖ τὸ Θεὸ (τὸ Γένος), γιατὶ «κάτω ἀπὸ τὸν σκληρὸ ζυγὸ καὶ τὴν αἰχμαλωσία ἀνέδειξε τόσουν ἀθλητές, οἱ ὁποῖοι, γιὰ νὰ φυλάξουν τὴν ἐλευθερία καὶ τὴν εὐγένεια τῆς χριστιανικῆς πίστεως, καταφρόνησαν πλοῦτο, δόξα, ἡδονὲς καὶ κάθε σωματικὴ ἀπόλαυση καὶ παρέδωσαν πρόθυμα τὸν ἑαυτό τους στὸν θάνατο», ὅπως ἔγραψε καὶ ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὁ ὁποῖος, γενικὰ στὸ «Νέον Μαρτυρολόγιον», πλέκει τὸ ἐγκώμιο τῶν Νεομαρτύρων καὶ τοὺς θεωρεῖ: «ἀήττητους στρατιῶτες», «ἀνακαινισμὸ ὅλης τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως», «Καύχημα τῆς Ἀνατ. Ἐκκλησίας», «παράδειγμα ὑπομονῆς εἰς ὅλους τοὺς ὀρθοδόξους...», «γενναιότατον στράτευμα τῆς Ἁγίας Τριάδος» κ.ἄ. Ἐπιλογικὰ θὰ πρέπει νὰ ἐπισημανθοῦν τὰ μηνύματα ποὺ ἐκπέμπει ἡ ἱστορικὴ παρουσία καὶ προσφορὰ τῶν Νεομαρτύρων καὶ τῶν ὁποίων ἐμεῖς ὅλοι μας πρέπει νὰ γίνουμε ὄχι μόνο ἀποδέκτες ἀλλὰ καὶ συνεχιστὲς τοῦ ἔργου καὶ μοναδικοῦ παραδείγματός τους. «Στοὺς σκοτεινοὺς αἰῶνες μετὰ τὸ 1453 ἡ Ὀρθόδοξη πίστη ὑπῆρξε τὸ καταφύγιο καὶ ἡ παρηγοριὰ τοῦ ὑποδούλου ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ ἡ Ἐκκλησία τὸ κύριο στήριγμα καὶ ὁ πολύτιμος συμπαραστάτης του, στὴν ἀγωνιώδη προσπάθειά του νὰ ἐπιβιώσει καὶ νὰ διασώσει τὸν πολιτισμό του καὶ τὴν ἐθνική του αὐθυ- παρξία». Γι᾽ αὐτὸ συμμεριζόμαστε τὴν ἄποψη τοῦ π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ καὶ πιστεύουμε ὅτι «ἡ σημαντικότερη προσφορὰ τοῦ Ράσου στὸ Ἔθνος μας δὲν ἦταν τόσο ἡ συμμετοχὴ τοῦ Κλήρου στὶς ἔνοπλες ἐξεγέρσεις καὶ συγκρούσεις, ὅσο ἡ συμβολὴ τοῦ Ράσου στὴν συντήρηση τοῦ ἑλληνορθοδόξου φρονήματος τοῦ Γένους καὶ τῆς ἀγάπης του πρὸς τὴν ἐλευθερία». Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ στοὺς δύσκολους, ἐθνικά, καιρούς, ποὺ διανύουμε σήμερα μὲ τὰ μαρτύρια καὶ τὶς σφαγὲς χιλιάδων Χριστιανῶν σὲ ἰσλαμικὲς χῶρες, , ἐνῶ ἡ δῆθεν «πολιτισμένη» ἀνθρωπότητα ἀντιμετωπίζει μὲ ἀπάθεια αὐτὴν τὴν τραγικότητα ποὺ ζοῦν οἱ χριστιανοὶ ἀνὰ τὸν κόσμο. Σήμερα κινδυνεύουμε νὰ χάσομε τὴν ἐθνικοθρησκευτική μας ἐλευθερία καὶ ὑπόσταση. Τώρα, ποὺ ἡ ἔνταξή μας στὴν Ἑνωμένη Εὐρώπη -τὴν Αὐτοκρατορία τῆς Φραγκιᾶς- (κατὰ τὸν π. Γ. Μεταλληνό) ἔγινε πραγματικότητα, «ἀνακαλύπτουμε, μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ πάλι τὴν παιδεία τῶν Πατέρων μας, ποὺ μπορεῖ νὰ διασώσει τὴν Ἑληνορθόδοξη ταυτότητά μας». Τὶ θὰ πρέπει νὰ κάνουμε; Τὸ ἱστορικὸ παρελθόν μᾶς διδάσκει (καὶ ἀπὸ δῶ καὶ πέρα ἄς μὴ τὸ λησμονοῦμε ποτέ): Ἡ Ἐκκλησία, ἡ Ὀρθοδοξία νὰ γίνει καὶ πάλι κέντρο ἐθνικῆς συσπείρωσης. Κιβωτός, Σκέπη καὶ Τροφὸς τοῦ Ἔθνους. Εὐτυχῶς ἀναγνωρίστηκε, ἐπιτέλους, ἀπὸ τοὺς ἐκπροσώπους κάθε πολιτικῆς ἀποχρώσεως ἡ ἀξία καὶ ὁ ἐθνικὸς ρόλος τῆς Ὀρθοδοξίας μας. Γιὰ παράδειγμα ἀναφέρω τὸν μακαρίτη πλέον Γρηγ. Φαράκο (ποὺ κάθε ἄλλο παρὰ «συντηρητικός» μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ), ὁ ὁποῖος σὲ συνέντευξή του στόν δημοσιογράφο Γεώργιο Ν. Παπαθανασόπουλο, τόνισε ὅτι «πρέπει καὶ σήμερα νὰ ἀναγνωρίζεται ὁ ρόλος καὶ ἡ προσφορὰ τῆς Ὀρθοδοξίας στὴν ἐπιβίωση καὶ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ Ἑλληνισμοῦ». Θὰ σταυρωθοῦμε καὶ θὰ σωθοῦμε καὶ τώρα, χάρη στὴν Ὀρθοδοξία μας, ἡ ὁποία φαίνεται τούτη τὴν ὥρα «ἡ μόνη ἄφθαρτη δύναμη τοῦ Γένους. Καὶ τὰ βλέμματα ὅλων συγκεντρώνονται σ᾽αὐτήν. Γιὰ μιὰ ἐκ βαθέων ἀνάκαμψη τῆς μοιραίας πορείας τοῦ Ἑλληνισμοῦ...».. Νὰ παραμείνουμε Ἕλληνες μαζὶ καὶ Χριστιανοί, ὅπως ἐπιτάσσει τὴ διατήρηση αὐτῆς τῆς σχέσης ἡ λαμπρὰ ἱστορία μας.