Τροπάριον.
Γνωσθήτω
μοι Άγγελε, των σων ρημάτων η δύναμις· πως έσται ο είρηκας; Λέγε σαφέστατα, πως
συλλήψομαι, Παρθένος ούσα Κόρη; Πως δε και γενήσομαι, Μήτηρ του Κτίστου μου;
Ερμηνεία.
Αποκριτικόν
προς το ανωτέρω είναι το Τροπάριον τούτο, και λέγεται εκ μέρους της Θεοτόκου
προς τον Άγγελον. Λέγει ουν προς αυτόν η Θεοτόκος: ας γνωρισθή εις εμέ, ω
Άγγελε, η δύναμις: ήτοι η αλήθεια των ιδικών σου λόγων, και ειπέ μοι
φανερώτατα, πως θέλει γένη τούτο όπου μοι είπας; Ή πως εγώ θέλω συλλάβη Υιόν,
εις καιρόν όπου είμαι Παρθένος, και άνδρα ποτέ δεν εγνώρισα; Και το πλέον
παραδοξότερον, πως εγώ θέλω γένη Μήτηρ, όχι κανενός κτίσματος, αλλ΄ αυτού του
ιδίου μου Κτίστου, και παντός του Κόσμου Δημιουργού; Ερανίσθη δε τούτο ο
Μελωδός από τα λόγια της Παρθένου, τα οποία είπε προς τον Άγγελον, καθώς τα
αναφέρει ο Ευαγγελιστής Λουκάς: «Είπε δε Μαριάμ προς τον Άγγελον· πως έσται
τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω» (Λουκ. α: 34). Είπε δε τον λόγον τούτον η
Παρθένος, όχι ότι απίστησεν εις τα λόγια του Αγγέλου, αλλ΄ ότι σοφή και συνετή
ούσα, εζήτει να μάθη τον τρόπον του πράγματος, ως ερμηνεύει ο Ιερός Θεοφύλακτος·
επειδή κανένα τοιούτον θαύμα δεν έγινε πρότερον, αλλ΄ ουδέ μετά ταύτα θέλει
γένη ποτέ· δια τούτο και δεν καταδικάζει αυτήν ο Άγγελος, καθώς εκαταδίκασε τον
Ζαχαρίαν με την σιωπήν, αλλά μόνον ερμηνεύει τον τρόπον της συλλήψεως· ο μεν
γαρ Ζαχαρίας, μολονότι είχε πολλά παραδείγματα γενόμενα πρότερον, πολλαί γαρ
στείραι γυναίκες εγέννησαν το παλαιόν, ως η Σάρρα, η Ρεββέκα, η Ραχήλ, η Άννα
και άλλαι, δεν επίστευσεν εις αυτά· δια τούτο δικαίως και κατεκρίθη· η δε Παρθένος
δεν είχε κανένα τοιούτον παράδειγμα: ήγουν το να συλλάβη παρθένος χωρίς σποράν
ανδρός. Ταύτα συμφώνως και ο Ιεροσολύμων Σωφρόνιος πανηγυρίζων λέγει: «Ουκ
έσται μοι τούτο, καθώς έφησας, έφησα, αλλά πως έσται μοι τούτο προσηρώτησα,
επεί άνδρα ου γινώσκω· ουδέ γαρ γέγονε πώποτε, ουδέ παρθένος οράται γεννήσασα·
διο τον τρόπον μαθείν επεζήτησα, καθ΄ ον εγώ Μήτηρ Παρθένος γενήσομαι, και τέξω
παίδα, παιδός μη δεξαμένη σποράν και γεννήματος· ου γαρ απιστίας ρήματα
προφέρομαι, αλλ΄ ακριβείας ζητώ την απόδειξιν· τον τρόπον ειπέ της συλλήψεως,
και της γεννήσεως την αιτίαν ερμήνευσον, και έξεις με ουκ απιστούσαν τοις
ρήμασιν, αλλά πειθαρχούσαν τοις φθέγμασιν». Ο δε σοφός Θεοφάνης ο Κεραμεύς λόγω
εις τον Ευαγγελισμόν λέγει ότι η Παρθένος είπε το «Επεί άνδρα ου γινώσκω», όχι
μόνον διότι προτού άνδρα δεν εγνώρισεν, αλλά διότι και μετά ταύτα άνδρα ου
γνωρίσει πώπωτε, ως αφιερωμένη ούσα Θεώ, και την παρθενίαν αυτής αναθήσασα τω
Κυρίω· ούτω γαρ φησίν· «Επειδή επέπειστο η Παρθένος ως τω Θεώ ην αφιερωθείσα,
και ουδέποτε το της παρθενίας άνθος αφαιρεθήσεται, εικότως του τόκου τον τρόπον
διαπορεί, και πως, φησίν, έσται μοι τούτο; Επεί των αμηχάνων εστίν ανδρός
πειραθήναί με». Πανηγυρίζει δε και ο Νύσσης Γρηγόριος: «Πως έσται μοι τούτο;
επεί άνδρα ου γινώσκω. Ο Ιωσήφ μνηστήρ εστιν εμός, ουκ ανήρ· μέχρι των
αρραβώνων αι περί του γάμου συνθήκαι προέβησαν. Πως ουν χωρίς γάμου έσται μοι
σύλληψις; Πως χωρίς φυτουργού βλαστήσω καρπόν; Επ΄ εμού πρώτης ο νόμος της φύσεως
μεταγράφεται; Επ΄ εμού μόνης ξένης τρίβος παιδοποιϊας ευρίσκεται; Επ΄ εμού τα
αρχαία έθη της γονής νεωτερίζεται; Δίδαξόν με φανερώς, ω Άγγελε, των λόγων το
αίνιγμα· διήγησαί μοι των ρημάτων τον τρόπον· ερμήνευσόν μοι των καλών σου
ευαγγελίων την δύναμιν· κατά μικρόν μάθω, πως τα αδύνατα γενήσεται δυνατά·
μάθω, πως τα άπορα δύναται πόρον ευρείν· ακούσω, πως η χάρις την φύσιν επί το
κρείττον καινοτομεί, ή πως η φύσις δουλεύει τη χάριτι». Προσθέτει δε και τούτο
ο Ιερός Θεοφύλακτος, ότι ο λόγος όπου είπεν η Παρθένος, «Πως έσται μοι τούτο»,
δεν ήτον απιστίας, αλλά επιθυμίας του μαθείν τον τρόπον, διότι έδειξεν αυτή με
εκείνο όπου είπεν ύστερον, ήγουν το «Ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά το
ρήμα σου»· επειδή αν απίστει, τοιούτον λόγον δεν έλεγεν. Αλλά και ο Χρυσορρήμων
λέγει τα γλαφυρά ταύτα· «Μη ζήτει φύσεως ακολουθίαν, φησίν, όταν υπέρ φύσιν η
το γινόμενον· μη περιβλέπου γάμον και ωδίνα, όταν μείζων γάμου της γενέσεως ο
τρόπος η. και πως έσται τούτον; φησίν, επεί άνδρα ου γινώσκω· και μην δια τούτο
έσται τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκεις· ει γαρ εγίνωσκες άνδρα, ουκ αν κατηξιώθης
υπηρετήσασθαι τη διακονία ταύτη. Ώστε δι΄ ο απιστείς, δια τούτο πίστευε. Ουκ αν
δε κατηξιώθης υπηρετήσασθαι τη διακονία ταύτη, ουκ επειδή κακόν ο γάμος, αλλ΄
επειδή κρείσσων η παρθενία» (Λόγω περί του μη δημοσιεύειν τα αμαρτήματα των
αδελφών, Τόμω στ΄).
