Σπύρος Ν. Λίτσας
Σαν μνήμες μια άλλης ζωής οι ανακοινώσεις του Ερυθρού Σταυρού. «Η Σ. Χ. που έχασε τους γονείς της και τα αδέρφια της στην Καταστροφή της Σμύρνης αναζητά τους συγγενείς της». Ο πόνος, τα χαμένα χρόνια, τα λόγια που δεν ειπώθηκαν ποτέ. Μεγαλώσαμε με ιστορίες για χαμένες πατρίδες και συγγενείς που άφησαν την τελευταία τους πνοή στον Σαγγάριο και στο Αφιόν Καραχισάρ. Ναι, δικά μας χώματα ήταν, κι αυτό δεν εμπεριέχει τον παραμικρό σοβινισμό. Μια μακρινή μόνο χαρμολύπη, όπως ο λεβάντες που σηκώνεται στο λιμάνι της Σμύρνης. Αιώνες αδιάλειπτης παρουσίας. Εκεί, στη γη της Αιολίας και της Ιωνίας. Στον Πόντο. Στην Πόλη. Εκεί όπου ο Ελληνισμός με την αστική προσέγγιση και τον κοσμοπολιτισμό που ακολουθεί τη ράτσα αυτή από την εποχή του προπάππου μας Οδυσσέα δημιούργησε, μεγαλούργησε, οικοδόμησε πολιτισμό. Εκεί όπου έζησε αρμονικά με τον Αρμένιο γείτονα, που αντάλλαζε επισκέψεις με τον Εβραίο φίλο, που ακόμα και ο μουσουλμάνος μιλούσε ελληνικά και παρακαλούσε φανερά ή κρυφά την Παναγία κάθε φορά που το παιδί του ήταν άρρωστο.
Στρατιωτική θητεία στη Χίο. Μηχανοκίνητο πεζικό, λοχίας. Στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου, λόγω ύψους, είχα τοποθετηθεί παραστάτης της πολεμικής σημαίας. Περνώντας, μια μαυροφορεμένη γυναίκα βγήκε μπροστά στο άγημα και έκανε τον σταυρό της κοιτώντας τη σημαία. Φεύγοντας αργότερα με τα ΡΕΟ προς το στρατόπεδο στο Χαλκιό, την είδα να κάθεται σε ένα παγκάκι στο λιμάνι και να κοιτά τον Τσεσμέ απέναντι. Δεν κατάφερα να τη ρωτήσω αν ερχόταν από εκεί, όπως εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνες που κουβαλούν ακόμα την ταυτότητα του Μικρασιάτη με υπερηφάνεια. Ο φίλος μου ο Στέφανος στην εκπαίδευση των ΛΥΒ, απόφοιτος της Γαλλικής Φιλολογίας, αεκτζής, είχε κάνει έναν ολόκληρο θάλαμο να σιωπήσει από σεβασμό όταν στην πρώτη επιθεώρηση θαλάμου στην ερώτηση από πού κατάγεται είχε απαντήσει με στεντόρεια φωνή «Από τη Μικρά Ασία, κ. λοχαγέ».
Σαν σήμερα έγινε η καταστροφή της Σμύρνης. Ως λαός έχουμε περισσότερες καταστροφές από ό,τι χαρές. Ισως γιατί η αμετροέπειά μας τιμωρείται ως στοιχείο της ύβρεως. Ισως γιατί ακόμα να κατανοήσουμε πώς παίζεται το παιχνίδι της διεθνούς πολιτικής. Μια καταστροφή που την προκάλεσαν τα δικά μας αποκλειστικά και μόνο σφάλματα. Κανείς δεν μας πρόδωσε. Τα «κάστρα πέφτουν από μέσα». Μια καταστροφή που ήταν απλώς έτοιμη να συμβεί όταν ο ελληνικός λαός αποκαθήλωσε τον εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο και επανέφερε τον Κωνσταντίνο -για άλλη μια φορά ο ρόλος της μοναρχίας ήταν αρνητικός για τις ελληνικές υποθέσεις- από την εξορία, που εξαιτίας του άκρατου φιλογερμανισμού του ήταν κόκκινο πανί για το Λονδίνο και το Παρίσι. Μια καταστροφή που άνοιξε τον κύκλο της δομικής οντολογικής μας συρρίκνωσης. Σίγουρα εδαφικής, αλλά κυρίως συνειδησιακής. Γίναμε ελλαδίτικο κράτος. «Η μικρά πλήν τιμία Ελλάς» που ακόμα και σήμερα δεν έχει στρατιωτικά νεκροταφεία για τους πεσόντες της στα βουνά της Αλβανίας ή στα βάθη της Ανατολίας. Μάρτυρες της απώλειας μόνο κάτι σέπια φωτογραφίες που έχουν εισχωρήσει ως άυλη υπενθύμιση της θυσίας στα οικογενειακά κενοτάφια. Οι ορίζοντες στένεψαν από εκείνον τον Σεπτέμβρη. Επειτα από λίγο, ο Ελληνισμός της Πόλης ξεριζώθηκε από τη μανία του όχλου υπό τις οδηγίες του Μεντερές. Υστερα οι Ελληνες της Αλεξάνδρειας. Μετά η μισή σχεδόν Κύπρος. Χαμένες πατρίδες, χαμένες στιγμές και δρόμοι που δεν αντηχούν πλέον την παρουσία κανενός. Μια απέραντη Αμμόχωστος - πόλη φάντασμα μέσα στις ψυχές μας από την Ανατολή προς τη Δύση και πάλι τ' ανάστροφα.
Η Καταστροφή της Σμύρνης. Το σώμα έχει τη δική του υπερβατική μνήμη. Η μνήμη μεταφέρει την αύρα των καιρών. Και οι καιροί ακόμα προβάλλουν σε απόχρωση ασπρόμαυρης απώλειας τον ορίζοντα της Σμύρνης, όπως φαινόταν μέσα από τη θάλασσα να καίγεται, φέρνοντας στάχτη και αποκαΐδια που ταξιδεύουν μέσα στους λαβυρίνθους των καιρών για να βρουν ξανά την υπόστασή τους στην άσβεστη μνήμη των επερχόμενων γενεών. Μίσος; Ασφαλώς και όχι, αφού το μίσος είναι για τους άφρονες. Αντ' αυτού μνήμη και περισυλλογή. Ενός λεπτού σιγή. Σαν σήμερα κάηκε η Σμύρνη.
Σαν μνήμες μια άλλης ζωής οι ανακοινώσεις του Ερυθρού Σταυρού. «Η Σ. Χ. που έχασε τους γονείς της και τα αδέρφια της στην Καταστροφή της Σμύρνης αναζητά τους συγγενείς της». Ο πόνος, τα χαμένα χρόνια, τα λόγια που δεν ειπώθηκαν ποτέ. Μεγαλώσαμε με ιστορίες για χαμένες πατρίδες και συγγενείς που άφησαν την τελευταία τους πνοή στον Σαγγάριο και στο Αφιόν Καραχισάρ. Ναι, δικά μας χώματα ήταν, κι αυτό δεν εμπεριέχει τον παραμικρό σοβινισμό. Μια μακρινή μόνο χαρμολύπη, όπως ο λεβάντες που σηκώνεται στο λιμάνι της Σμύρνης. Αιώνες αδιάλειπτης παρουσίας. Εκεί, στη γη της Αιολίας και της Ιωνίας. Στον Πόντο. Στην Πόλη. Εκεί όπου ο Ελληνισμός με την αστική προσέγγιση και τον κοσμοπολιτισμό που ακολουθεί τη ράτσα αυτή από την εποχή του προπάππου μας Οδυσσέα δημιούργησε, μεγαλούργησε, οικοδόμησε πολιτισμό. Εκεί όπου έζησε αρμονικά με τον Αρμένιο γείτονα, που αντάλλαζε επισκέψεις με τον Εβραίο φίλο, που ακόμα και ο μουσουλμάνος μιλούσε ελληνικά και παρακαλούσε φανερά ή κρυφά την Παναγία κάθε φορά που το παιδί του ήταν άρρωστο.
Στρατιωτική θητεία στη Χίο. Μηχανοκίνητο πεζικό, λοχίας. Στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου, λόγω ύψους, είχα τοποθετηθεί παραστάτης της πολεμικής σημαίας. Περνώντας, μια μαυροφορεμένη γυναίκα βγήκε μπροστά στο άγημα και έκανε τον σταυρό της κοιτώντας τη σημαία. Φεύγοντας αργότερα με τα ΡΕΟ προς το στρατόπεδο στο Χαλκιό, την είδα να κάθεται σε ένα παγκάκι στο λιμάνι και να κοιτά τον Τσεσμέ απέναντι. Δεν κατάφερα να τη ρωτήσω αν ερχόταν από εκεί, όπως εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνες που κουβαλούν ακόμα την ταυτότητα του Μικρασιάτη με υπερηφάνεια. Ο φίλος μου ο Στέφανος στην εκπαίδευση των ΛΥΒ, απόφοιτος της Γαλλικής Φιλολογίας, αεκτζής, είχε κάνει έναν ολόκληρο θάλαμο να σιωπήσει από σεβασμό όταν στην πρώτη επιθεώρηση θαλάμου στην ερώτηση από πού κατάγεται είχε απαντήσει με στεντόρεια φωνή «Από τη Μικρά Ασία, κ. λοχαγέ».
Σαν σήμερα έγινε η καταστροφή της Σμύρνης. Ως λαός έχουμε περισσότερες καταστροφές από ό,τι χαρές. Ισως γιατί η αμετροέπειά μας τιμωρείται ως στοιχείο της ύβρεως. Ισως γιατί ακόμα να κατανοήσουμε πώς παίζεται το παιχνίδι της διεθνούς πολιτικής. Μια καταστροφή που την προκάλεσαν τα δικά μας αποκλειστικά και μόνο σφάλματα. Κανείς δεν μας πρόδωσε. Τα «κάστρα πέφτουν από μέσα». Μια καταστροφή που ήταν απλώς έτοιμη να συμβεί όταν ο ελληνικός λαός αποκαθήλωσε τον εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο και επανέφερε τον Κωνσταντίνο -για άλλη μια φορά ο ρόλος της μοναρχίας ήταν αρνητικός για τις ελληνικές υποθέσεις- από την εξορία, που εξαιτίας του άκρατου φιλογερμανισμού του ήταν κόκκινο πανί για το Λονδίνο και το Παρίσι. Μια καταστροφή που άνοιξε τον κύκλο της δομικής οντολογικής μας συρρίκνωσης. Σίγουρα εδαφικής, αλλά κυρίως συνειδησιακής. Γίναμε ελλαδίτικο κράτος. «Η μικρά πλήν τιμία Ελλάς» που ακόμα και σήμερα δεν έχει στρατιωτικά νεκροταφεία για τους πεσόντες της στα βουνά της Αλβανίας ή στα βάθη της Ανατολίας. Μάρτυρες της απώλειας μόνο κάτι σέπια φωτογραφίες που έχουν εισχωρήσει ως άυλη υπενθύμιση της θυσίας στα οικογενειακά κενοτάφια. Οι ορίζοντες στένεψαν από εκείνον τον Σεπτέμβρη. Επειτα από λίγο, ο Ελληνισμός της Πόλης ξεριζώθηκε από τη μανία του όχλου υπό τις οδηγίες του Μεντερές. Υστερα οι Ελληνες της Αλεξάνδρειας. Μετά η μισή σχεδόν Κύπρος. Χαμένες πατρίδες, χαμένες στιγμές και δρόμοι που δεν αντηχούν πλέον την παρουσία κανενός. Μια απέραντη Αμμόχωστος - πόλη φάντασμα μέσα στις ψυχές μας από την Ανατολή προς τη Δύση και πάλι τ' ανάστροφα.
Η Καταστροφή της Σμύρνης. Το σώμα έχει τη δική του υπερβατική μνήμη. Η μνήμη μεταφέρει την αύρα των καιρών. Και οι καιροί ακόμα προβάλλουν σε απόχρωση ασπρόμαυρης απώλειας τον ορίζοντα της Σμύρνης, όπως φαινόταν μέσα από τη θάλασσα να καίγεται, φέρνοντας στάχτη και αποκαΐδια που ταξιδεύουν μέσα στους λαβυρίνθους των καιρών για να βρουν ξανά την υπόστασή τους στην άσβεστη μνήμη των επερχόμενων γενεών. Μίσος; Ασφαλώς και όχι, αφού το μίσος είναι για τους άφρονες. Αντ' αυτού μνήμη και περισυλλογή. Ενός λεπτού σιγή. Σαν σήμερα κάηκε η Σμύρνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου