|
1. Γενική εκτίμηση του διαλόγου.
Είναι γνωστόν ότι μεταξύ των διαλόγων που διεξάγει η Ορθόδοξος Καθολική Εκκλησία με τους ετεροδόξους συμπεριλαμβάνεται και ο διάλογος με τους Μονοφυσίτας ή τους Αντιχαλκηδονίους ή τους Προχαλκηδονίους ή τους Αρχαίους Ανατολικούς ή τους εσχάτως και άντικρυς προς την Παράδοση αποκαλουμένους Ορθοδόξους Ανατολικούς. Ο διάλογος αυτός στο επίπεδο της Μεικτής Θεολογικής Επιτροπής που τον διεξάγει έχει καταλήξει σε συμφωνία, από την οποία προκύπτει ότι δήθεν δεν μας χωρίζει τίποτε στην πίστη, ότι οι θεωρούμενες μέχρι τώρα διαφορές οφειλόταν σε παρανόηση και παρεξήγηση της θεολογικής ορολογίας, που την κατάλαβαν τώρα καλύτερα οι ειδικοί θεολόγοι επιστήμονες από τους αγίους Πατέρας, και ότι η αρχική απόσχιση των Αντιχαλκηδονίων από την Εκκλησία δεν οφειλόταν σε θεολογικούς αλλά σε πολιτικούς λόγους.
Η παραμορφωτική αυτή των πραγμάτων εικόνα κυκλοφορούσε κυριαρχικά από την αρχή των συνομιλιών, τόσο στις τέσσαρες ανεπίσημες συνδιασκέψεις Ορθοδόξων και Αντιχαλκηδονίων, που σημειωτέον έγιναν με πρωτοβουλία του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, όσο και στις επίσημες συναντήσεις της Διορθοδόξου επί του διαλόγου αυτού Επιτροπής και στις συνδιασκέψεις κατόπιν της Μεικτής Θεολογικής Επιτροπής. Υπήρχαν μάλιστα και πρόσωπα, μέλη του διαλόγου και εκπρόσωποι εκκλησιών, που πίστευαν ότι η "Ορθοδοξία" των Αντιχαλκηδονίων είναι αναμφίβολος και εκτός πάσης αμφισβητήσεως, περιττεύει επομένως και ο θεολογικός διάλογος, που θα περιπλέξει περισσότερο τα πράγματα. Συνιστούσαν γι' αυτό και επρότειναν να προχωρήσουν οι εκκλησίες σε απλή διακήρυξη της ενώσεως, γιατί οι δεκαπέντε αιώνες χωρισμού ήσαν αδικαιολόγητοι, και επομένως κατά το σκεπτικό αυτό η Εκκλησία βρισκόταν όλους αυτούς τους αιώνες σε πλάνη, και έκαναν λάθος οι εκατοντάδες των μεγάλων και επιφανών και σοφών και φωτισμένων αγίων Πατέρων που αγωνίσθηκαν και έγραψαν εναντίον των Μονοφυσιτών, Ιακωβιτών, Ακεφάλων, Σεβηριανών κ.τ.λ., αλλά και το πλήθος των απλών αλλά φωτισμένων και αγίων γερόντων, οι οποίοι, όπως φανερώνουν πάμπολλες διηγήσεις στα Γεροντικά, ούτε να συνομιλήσουν δεχόταν με Αντιχαλκηδονίους, μέχρις ότου αποκηρύξουν την αίρεση και αναγνωρίσουν τις αποφάσεις της Δ' εν Χαλκηδόνι Οικουμενικής Συνόδου.
Και ασφαλώς οι άγιοι Πατέρες και οι όσιοι γεροντάδες δεν είχαν λιγώτερη αγάπη και κατανόηση από τους σημερινούς υπερμάχους της ενώσεως· αντίθετα η στάση τους οφειλόταν σε φροντίδα, ποιμαντική και παιδαγωγική, να συνειδητοποιήσουν οι εκτραπέντες το λάθος και να οδηγηθούν στην ορθή πίστη που είναι απαραίτητη προϋπόθεση σωτηρίας. Αγαπά εκείνος που λέγει την αλήθεια, έστω και αν πικραίνει κατ' αρχήν και δημιουργεί αντίδραση, και όχι εκείνος που παραπλανά και κρύβει την αλήθεια, υπολογίζοντας στις πρόσκαιρες ανθρώπινες σχέσεις και όχι στις αιώνιες πραγματικότητες. Είναι ξεκαθαρισμένα αυτά στη συνείδηση της Εκκλησίας· υπάρχει καλή και κακή ομόνοια και ειρήνη.(1). είναι κακή η ομόνοια και η ειρήνη που παραβλέπει τις διαφορές στην πίστη, γιατί μόνον "η ενότης της πίστεως και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος", υπέρ των οποίων καθημερινώς εύχεται η Εκκλησία, μπορούν να θεμελιώσουν και να εγγυηθούν βαθειά και αδιατάρακτη ειρήνη, αφού στηρίζονται στην πνευματική και μυστηριακή ενότητα. Όταν δεν υπάρχει αυτή η ενότης, τότε έχομε κακή και ψευδή ομόνοια και ειρήνη, που διαιωνίζει και κρύβει το τραύμα του χωρισμού και της διαιρέσεως· σ' αυτές τις περιπτώσεις "κρείσσων επαινετός πόλεμος ειρήνης χωριζούσης Θεώ"
Η πλασματική και εξωπραγματική εικόνα περί του ότι δεν έχομε διαφορές στην πίστη με τους Αντιχαλκηδονίους άρχισε να προβάλλεται στις αρχές του παρόντος αιώνος, παρουσιάσθηκε δε πολύ θελκτική και ωραιοποιημένη στις τελευταίες δεκαετίες, κατά τις οποίες μεσουρανούσε η λεγομένη Οικουμενική Κίνηση, πριν να υποστεί τα αναπόφευκτα κατεδαφιστικά πλήγματα από την αναβίωση και ενίσχυση της Ουνίας των Ρωμαιοκαθολικών, ως και από τον νεφελώδη θεολογικό συγκρητισμό και σχετικισμό των Προτεσταντών, ο οποίος επί τέλους, μετά την γυμνή και απροκάλυπτη εμφάνισή του στην Ζ' Γενική Συνέλευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών στην Καμπέρα της Αυστραλίας (Φεβρουάριος 1991), άρχισε να ανησυχεί τους Ορθοδόξους.
Καρπός πάντως αυτού του καλλιεργηθέντος θεολογικού σχετικισμού και συγκρητισμού, ήταν και η ωραιοποιημένη εικόνα για τις διαφορές μας με τους Μονοφυσίτας, οι οποίοι δεν ονομάζονται πλέον έτσι, αλλά κατ' αρχήν Αντιχαλκηδόνιοι, κατόπιν Προχαλκηδόνιοι ή Αρχαίοι Ανατολικοί, τώρα δε και Ορθόδοξοι, αφού γκρεμίσαμε, τα όρια και τα σύνορα, παρά τη σύσταση "μη μεταίρειν όρια αιώνια α έθεντο οι Πατέρες ημών", και επιτρέψαμε στους επί δεκαπέντε αιώνας στη συνείδηση της Εκκλησίας αιρετικούς Μονοφυσίτας, χωρίς επιστροφή και μετάνοια, να γίνουν συγκληρονόμοι της Ορθοδοξίας και να ονομάζονται από μας τους ίδιους Ορθόδοξοι. Είναι πράγματι εκπλητική η θεολογική σύγχυση και ανάμειξη, το γκρέμισμα όλων των ορίων. Αν πριν από δέκα μόλις χρόνια διάβαζε ή άκουγε κανείς τον όρο "Διορθόδοξη Επιτροπή" ή "Ορθόδοξες Εκκλησίες", θα εννοούσε ασφαλώς επιτροπή Ορθοδόξων ή τοπικές ορθόδοξες εκκλησίες που ανήκουν στην Ορθόδοξη Ανατολική Καθολική Εκκλησία, που περιλαμβάνει τις αυτοκέφαλες ορθόδοξες εκκλησίες της Ανατολής με πρωτόθρονη την Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως. Αυτό όμως τώρα δεν είναι αυτονόητο· μετά από πολλά χρόνια προγραμματισμένης εργασίας των σχεδιαστών του Οικουμενισμού μία "Διορθόδοξη Επιτροπή" μπορεί να περιλαμβάνει και Αντιχαλκηδονίους, αφού στις Ορθόδοξες Εκκλησίες της Ανατολής, με δική μας συγκατάθεση, αριθμούνται πλέον και οι μονοφυσιτικές εκκλησίες των Κοπτών, των Συροϊακωβιτών, των Αρμενίων, των Αιθιόπων κ.ά. Πριν από τους Προτεστάντας ο πρώτος διδάσκαλος του θεολογικού και εκκλησιαστικού συγκρητισμού υπήρξε ο πάπας, όπως φαίνεται σαφέστατα αυτό στον θεσμό της Ουνίας, όπου επιτρέπεται, με την μοναδική απαίτηση αναγνωρίσεως του πρωτείου, να κρατούν οι προσηλυτιζόμενοι τα ιδικά τους γνωρίσματα, ακόμη και τις αιρέσεις τους.
Η δεύτερη συνέπεια του θεολογικού αυτού σχετικισμού και του γκρεμίσματος των ορίων της Εκκλησίας ήταν η άμβλυνση της εκκλησιαστικής ευαισθησίας και αυτοσυνειδησίας πολλών ορθοδόξων θεολόγων, ιδιαίτερα δε των μετά του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών συνδεομένων, αλλά και των καθ' οιονδήποτε τρόπον σχετιζομένων προς το καλλιεργηθέν επί πολλές δεκαετίες ενθουσιαστικό οικουμενιστικό πνεύμα. Η άμβλυνση αυτή, ως καρπός αντικειμενικής δήθεν θεολογικής ερεύνης, που καλύπτεται από ηχηρά ονόματα ορθοδόξων οικουμενιστών θεολόγων, αρχίζει σιγά-σιγά να προσβάλλει και θεωρουμένους μέχρι σήμερα παραδοσιακούς θεολόγους. Είναι παραδείγματος χάριν εντυπωσιακό να παρακολουθεί κανείς και να εκτιμά τη στάση θεολόγων μελών του διαλόγου, οι οποίοι, με βάση δικά τους γραπτά κείμενα, υποστήριζαν ότι είναι δυσχερής η οδός προς την ένωση με τους Αντιχαλκηδονίους, ότι απαραίτητος όρος για την ένωση είναι η αναγνώριση της Δ' Οικουμενικής Συνόδου και των άλλων οικουμενικών, ενώ τώρα δέχονται ως ευχερή και χωρίς προβλήματα την ένωση και ούτε θέτουν ως όρο την αναγνώριση της Δ' Οικουμενικής Συνόδου και των άλλων οικουμενικών, απλούστατα διότι αυτό, όπως εδηλώθη από πλευράς Αντιχαλκηδονίων, στην ανεπίσημη συνάντηση της Γενεύης, είναι αδύνατον να γίνει, έστω και αν οι ημέτεροι νομίζουν ότι επανερμηνεύοντας τις αποφάσεις της Δ' Οικουμενικής Συνόδου θα πείσουν τους Αντιχαλκηδονίους να την δεχθούν.
Δεν είναι όμως θέμα ερμηνείας, αλλά αλλαγής και ανατροπής των αποφάσεων των Οικουμενικών Συνόδων. Τί θα γίνει, παραδείγματος χάριν, ποια ερμηνεία θα δώσουμε στον όρο πίστεως της Ζ' εν Νικαία Οικουμενικής Συνόδου, που ανακεφαλαιώνει την όλη ορθόδοξη πίστη και που για τους Αντιχαλκηδονίους και τους αγίους των λέγει τα εξής; "Συν τούτοις δε και τας δύο φύσεις oμολογούμεν του σαρκωθέντος δι' ημάς εκ της αχράντου Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, τέλειον αυτόν Θεόν και τέλειον άνθρωπον γινώσκοντες, ως και η εν Χαλκηδόνι Σύνοδος εξεφώνησεν, Ευτυχή και Διόσκορον δυσφημήσαντας, της θείας αυλής εξελάσασα, συναποβάλλοντες αυτοίς Σεβήρον, Πέτρον και την πολυβλάσφημον αυτών αλληλόπλοκον σειράν". Τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων θεωρούμε οι Ορθόδοξοι ως αλάθητες, διότι ελήφθησαν τη επιστασία του Αγίου Πνεύματος και ανεγνωρίσθησαν από τη συνείδηση της Εκκλησίας όλων των αιώνων. Με ερμηνείες λοιπόν και θεολογικές σοφιστείες θα προσβάλλουμε το κύρος και την αυθεντία των Οικουμενικών Συνόδων και θα προκαλέσουμε σχίσμα στην διαχρονική ενότητα και καθολικότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, επιβάλλοντας στους Ορθοδόξους του εικοστού αιώνος να πιστεύουν διαφορετικά για τους Αντιχαλκηδονίους από τους Ορθοδόξους των προηγουμένων γενεών, όταν μάλιστα εκείνη την πίστη την κατοχύρωσαν και την εδίδαξαν φωτισμένα και άγια πρόσωπα; Δεν είναι εύκολο πράγμα η θεολογία, για να μπορεί κανείς να παίζει και να διαπραγματεύεται με στόχο να δημιουργεί προσωπικές και κοινωνικές σχέσεις. Αν γκρεμίσεις κάτι, γκρεμίζεται όλο το οικοδόμημα. Οι Άγιοι Πατέρες το εγνώριζαν πολύ καλά αυτό, γι' αυτό και ως μόνη οδό και μέθοδο ενώσεως των αιρετικών υποδεικνύουν την αποκήρυξη της αιρέσεως και την αποδοχή της ορθοδόξου διδασκαλίας. Εμείς τώρα αποκλείσαμε εκ των προτέρων αυτήν την μέθοδο αφού, τους αναγνωρίσαμε ήδη ως Ορθοδόξους και τους εβάλαμε μέσα στην αυλή της Ορθοδόξου Εκκλησίας, από την οποία αλαθήτως καί θεοπνεύστως τους εξέβαλαν οι Άγιοι Πατέρες με αποφάσεις Οικουμενικών Συνόδων.
2. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός και οι Αντιχαλκηδόνιοι.
Δεν υπάρχει πράγματι πατήρ και άγιος της Εκκλησίας καθ' όλην την μακραίωνα παράδοση των δεκαπέντε αιώνων, από την Δ' Οικουμενική Σύνοδο μέχρι σήμερα, που να πιστεύει και να διδάσκει ότι δεν έχομε διαφορές στην πίστη με τους Αντιχαλκηδονίους και ότι αυτοί ουσιαστικά είναι Ορθόδοξοι, όπως εμείς. Αντιθέτως υπάρχουν πολλοί και μεγάλοι άγιοι της Εκκλησίας μας, μετά την σύνοδο της Χαλκηδόνος, που εκθέτουν το βάθος και το πλάτος, το μέγεθος εν πάση περιπτώσει, της αιρέσεως των Αντιχαλκηδονίων. Ανάμεσα δε σ' αυτούς υπάρχουν κολοσσοί και γίγαντες της θεολογίας, στύλοι Ορθοδοξίας, των οποίων η σοφία η πολυποίκιλος, πλην του φωτισμού του Αγίου Πνεύματος, είναι εκπληκτική και αναντίρρητη, κατά πολύ δε υπέρτερη της σοφίας των διεξαγόντων σήμερα τον διάλογο, ώστε να φαίνεται αστείο το επιχείρημα ότι εκείνοι δεν καταλάβαιναν την επιχειρηματολογία και τις θέσεις των Αντιχαλκηδονίων και τις καταλαβαίνομε σήμερα εμείς. Δεν καταλάβαιναν, λοιπόν, ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο Μέγας Φώτιος, για να μνημονεύσω μόνον αυτούς τους τρεις εκ των επισήμων Πατέρων που ασχολήθηκαν με τους Αντιχαλκηδονίους; Η πικρή πείρα από τους θεολογικούς διαλόγους οδηγεί στο συμπέρασμα ότι και σ' αυτόν τον διάλογο η θεολογική προπαρασκευή των μελών της ορθοδόξου αντιπροσωπείας δεν ήταν συλλογική και συστηματική με βάση τις πηγές της ορθοδόξου πίστεως, τα κείμενα των συνόδων και των Πατέρων, αλλά προσωπική, κατά τις θεολογικές προτιμήσεις και τάσεις κάθε μέλους και με βάση τη σύγχρονη κυρίως και νοθευμένη από το οικουμενιστικό πνεύμα βιβλιογραφία. Είναι βέβαιο ότι η αντιμετώπιση των θεμάτων του διαλόγου θα ήταν διαφορετική, αν τα ορθόδοξα μέλη είχαν διαβάσει τους Αγίους Πατέρας, τους τρεις έστω επιφανείς που μνημονεύθηκαν. Μέσα στα κείμενά τους βλέπει κανείς να υπάρχουν οι ίδιες υποχωρήσεις και παραχωρήσεις και μεταβολές των Αντιχαλκηδονίων, όπως θεωρούνται σήμερα, που κρίνονται όμως από τους Πατέρας ανειλικρινείς και απλή συγκάλυψη του Μονοφυσιτισμού, εφ' όσον δεν οδηγούν στην ρητή ομολογία και αρίθμηση των δύο εν Χριστώ φύσεων εν τω ενί προσώπω μετά την ένωση, και επομένως στην αναγνώριση της Δ' Οικουμενικής Συνόδου.
Το περίεργο είναι ότι, ενώ η πατερική παράδοση αγνοείται παντελώς, και χαράσσεται εντελώς νέος δρόμος, και επιχειρείται καινοτομία εις τα της πίστεως, από τον τεράστιο όγκο του πατερικού υλικού γίνεται κατά κόρον επίκληση εκφράσεως του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, η οποία αποκεκομμένη από την συνάφειά της και χωρίς συσχετισμό προς όσα ο χρυσορρόας πατήρ της Εκκλησίας της Αντιοχείας και της Καθολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας λέγει, αντιμετωπίζοντας την αίρεση των Ακεφάλων ή Ιακωβιτών, αφήνει την εντύπωση ότι τους αναγνωρίζει ως Ορθοδόξους. Η επίκληση του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού ασκεί καταλυτικό ρόλο και προκαλεί εντύπωση, γιατί ο άγιος θεωρείται ότι είναι το στόμα της Εκκλησίας, ότι συγκεφαλαιώνει την πίστη της Εκκλησίας και είναι καθ' όλα απλανής διδάσκαλος και κανών Ορθοδοξίας. Και δεν θεωρείται απλώς, αλλά πράγματι είναι. Γι' αυτό και η επίκληση της γνώμης του περί του ότι οι Χαλκηδόνιοι είναι σχεδόν Ορθόδοξοι θα αποτελούσε όντως ισχυρό θεμέλιο πάνω στο οποίο θα μπορούσαμε να στηρίξουμε τις προσπάθειες για την επανένωση των Αντιχαλκηδονίων με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Και μακάρι τα πράγματα να ήσαν έτσι, και όλη αυτή η ταλαιπωρία και ο παραπικρασμός του χωρισμού και της διαιρέσεως να οφειλόταν σε εννοιολογικές ασάφειες και παρεξηγήσεις των όρων και σε καιρικούς ιστορικούς και πολιτικούς λόγους, εφ' όσον μάλιστα αυτή η εκτίμηση θα προερχόταν από τον κατ' εξοχήν δογματικό διδάσκαλο και εκφραστή της ορθοδόξου αυτοσυνειδησίας, τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, ο οποίος ζούσε μακρυά από την Κωνσταντινούπολη, στην Εκκλησία της Αντιοχείας, απ' όπου προήλθε η Συροϊακωβιτική Εκκλησία και εγνώριζε καλύτερα και εγγύτερα τα πράγματα.
Η εικόνα όμως που προκύπτει από την ανάγνωση των κειμένων του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού είναι τελείως διαφορετική, άκρως δυσμενής και απογοητευτική για τις δυνατότητες επανενώσεως με τους Αντιχαλκηδονίους, με ερμηνείες και εξηγήσεις, πλην της επιστροφής τους στην Ορθόδοξη Εκκλησία και της ομολογίας της πίστεως της Χαλκηδόνος. Η διαπίστωση αυτή πρέπει να καταστήσει προσεκτικούς και επιφυλακτικούς όσους σπεύδουν προς την ένωση και μάλιστα την Εκκλησία Αντιοχείας, που έχει ως έδρα του προκαθημένου της την πόλη της Δαμασκού, την γενέτειρα του Αγίου, τον οποίο ιδιαιτέρως τιμά και σέβεται, όπως φαίνεται και από την ονομασία της Θεολογικής της Σχολής, που φέρει το όνομα του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού.
Ας δούμε όμως με συντομία, ποια είναι η εικόνα που προκύπτει από τα συγγράμματα του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού. Είναι εν πρώτοις γνωστόν ότι συνέγραψε τρεις πραγματείες εναντίον των Ιακωβιτών ή Ακεφάλων, τους οποίους σημειωτέον αδιστάκτως αποκαλεί Μονοφυσίτας. Η πρώτη έχει τίτλο "Περί συνθέτου φύσεως, κατά Ακεφάλων"2, η δεύτερη, κατά πολύ εκτενέστερη της πρώτης, συνεγράφη κατ' εντολήν του πατριάρχου Αντιοχείας Πέτρου με τίτλον "Τόμος ως εκ προσώπου Πέτρου του αγιωτάτου επισκόπου Δαμασκού, προς τον επίσκοπον δήθεν του Δαραίας τον Ιακωβίτην"[3]. Η τρίτη με τίτλο "Επιστολή προς Ιωάννην αρχιμανδρίτην, Περί του Τρισαγίου Ύμνου"[4] αναλύει τον τριαδολογικό χαρακτήρα του Τρισαγίου Ύμνου εναντίον του περιορισμού του μόνον στον Χριστό, όπως πράττουν οι Μονοφυσίται, για να δικαιολογήσουν την προσθήκη της θεοπασχιτικής φράσεως "ο σταυρωθείς δι' ημάς". Ο περιορίζων τον Τρισάγιο Ύμνο σε ένα πρόσωπο της Αγίας Τριάδος "κοινωνός έστι της του Κναφέως του βαναύσου σκαιότητος", συντελεί δε "την εκ του Κναφέως κακώς επεισφρήσασαν λύμην πάντας άρδην καταλυμήνασθαι"[5]. Πρόκειται περί του εισαγαγόντος την προσθήκη στον Τρισάγιο Ύμνο πατριάρχου Αλεξανδρείας Πέτρου Γναφέως. Συνέγραψε επίσης και πραγματεία εναντίον του Μονοθελητισμού, όπου όμως αναφέρεται και στους Μονοφυσίτας. Ο τίτλος της είναι. "Περί των εν τω Χριστώ δύο θελημάτων και ενεργειών και λοιπών φυσικών ιδιωμάτων εξ επιδρομής δε και περί δύο φύσεων και μιας υποστάσεως"[6]. Βασικές αναφορές ευρίσκομε επίσης στα πολύ γνωστά έργα του "Περί αιρέσεων εν συντομία, όθεν ήρξαντο και πόθεν γεγόνασιν"[7] και "Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου πίστεως"[8], που συναποτελούν μαζύ με το έργο "Κεφάλαια Φιλοσοφικά", το ενιαίο τριμερές έργο "Πηγή γνώσεως". Και σε άλλα επίσης έργα υπάρχουν κατάσπαρτες αναφορές εις τους Μονοφυσίτας.
Η επίμαχη φράση του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, που την επικαλούνται, όπως είπαμε, συχνά υπέρ της "Όρθοδοξίας" των Αντιχαλκηδονίων προέρχεται από το έργο "Περί αιρέσεων", όπως δε χρησιμοποιείται αποκεκομμένη της συναφείας της λέγει ότι οι Αντιχαλκηδόνιοι "προφάσει της εν Χαλκηδόνι συνόδου εαυτούς από της Εκκλησίας αποσχίσαντες, τα δε άλλα ορθόδοξοι υπάρχοντες". Εμείς θα παραθέσουμε κατ' αρχήν όλο το κείμενο του αγίου Ιωάννου, το οποίο θα σχολιάσουμε στη συνέχεια, χωρίς να εισέλθουμε, προς το παρόν, στην ουσία της διδασκαλίας του, που είναι τελείως αντίθετη προς τα υπογραφέντα κοινά κείμενα του διαλόγου, όπως ασφαλώς και η διδασκαλία η κοινή όλων των Πατέρων της Ορθοδόξου Εκκλησίας, την οποία εκφράζει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.
Το κείμενο έχει ως εξής9:
«πγ'. Αιγύπτιοι, οι και Σχησματικοί, και Μονοφυσίται· οι προφάσει του εν Χαλκηδόνι συντάγματος του τόπου αποσχίσαντες της ορθοδόξου Εκκλησίας. Αιγυπτιακοί δε προσείρηνται, δια το πρώτους Αιγυπτίους κατάρξασθαι τούτου του σχήματος επί Μαρκιανού και Ουαλεντινιανού των βασιλέων τα δε άλλα πάντα ορθόδοξοι υπάρχοντες. Ούτοι δε προσπαθεία τη προς τον εν Αλεξανδρεία Διόσκορον, τον υπό της εν Χαλκηδόνι συνόδου καθαιρεθέντα, ως των Ευτυχούς δογμάτων συνήγορον αντεπάθησαν τη συνόδω, και μυρίας τόγε επ' αυτοίς μέμψεις κατ' αυτής ανεπλάσαντο. Ας προλαβόντες εν τη παρούση βίβλω ικανώς διελύσαμεν, σκαιούς αυτούς και ματαιόφρονας αποδείξαντες· ων αρχηγοί Θεοδόσιος ο Αλεξανδρεύς, εξ ου Θεοδοσιανοί, Ιάκωβος ο Σύρος, εξ ου Ιακωβίται. Τούτων οι συνίστορες, και βεβαιωταί, και υπέρμαχοι, ο Σευήρος ο της Αντιοχέων φθορεύς, και ο τα μάταια πονήσας Ιωάννης ο Τριθεΐτης, το της κοινής αρνούμενοι σωτηρίας μυστήριον. Πολλά μεν της εν Χαλκηδόνι θεοπνεύστου των εξακοσίων τριάκοντα Πατέρων διδασκαλίας κατέγραψαν. πολλά δε τοις απολλυμένοις προς τη ολεθρία αυτών αιρέσει, και θήρατρα, τα δη λεγόμενα, και εχόμενα τρίβου τεθείκασι σκάνδαλα. Ου μην αλλά και μερικάς δογματίζοντες ουσίας, το της οικονομίας συγχέουσι μυστήριον. Ων διαλαβείν εν επιτομή την ασέβειαν ελογισάμεθα δειν, παρενθέντες και μικρά σχόλια προς ελεγμόν της αθέου αυτών και παμμιαράς αιρέσεως. Του προασπιστού δε αυτών Ιωάννου, εν οις μάλιστα εναβρύνονται, τα δόγματα, μάλλον δε ληρήματα, παραθήσομαι.»
Η πρώτη παρατήρηση που πρέπει να κάνουμε είναι ότι ο Άγιος Ιωάννης συγκαταλέγει και αριθμεί τους Αντιχαλκηδονίους μεταξύ των αιρετικών. Ο αριθμός πγ' (83) που προηγείται του κειμένου είναι ο αριθμός της αιρέσεως στη σειρά που τις παραθέτει. Αν πίστευε ότι ήσαν ορθόδοξοι, ασφαλώς δεν θα τους περιελάμβανε μεταξύ των αιρετικών. Εμφανώς έπειτα τους ονομάζει Μονοφυσίτας. "Αιγύπτιοι, οι και Σχηματικοί, και Μονοφυσίται". Έχουν γραφή και έχουν λεχθή τόσα πολλά περί του ότι δεν είναι μονοφυσίται στη σύγχρονη θεολογική οικουμενιστική βιβλιογραφία, ώστε όλοι διστάζομε να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον όρο, που τείνει να εξαλειφθεί. Και ερχόμαστε στην περιλάλητη έκφραση· "οι προφάσει του εν Χαλκηδόνι συντάγματος του τόπου αποσχίσαντες της ορθοδόξου Εκκλησίας... τα δε άλλα πάντα ορθόδοξοι υπάρχοντες". Στο πρώτο τμήμα της φράσεως λέγεται σαφώς ότι πρόκειται περί σχισματικών που δεν ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία. "του τόπου αποσχίσαντες της ορθοδόξου Εκκλησίας". Είναι λοιπόν εκτός του χώρου της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η αιτία της αποσχίσεώς τους από την Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ο δογματικός όρος, το σύνταγμα της Χαλκηδόνος, και όχι οι ποικίλοι ιστορικοί και πολιτικοί λόγοι που ψάχνουν να βρουν οι σύγχρονοι θεολόγοι και ιστορικοί ακολουθούντες μέθοδο μη θεολογική, παντελώς ξένη προς την πατερική μέθοδο και την αυτοσυνειδησία της Εκκλησίας· "προφάσει του εν Χαλκηδόνι συντάγματος". Η χρήση του προφάσει εκ μέρους του Αγίου Ιωάννου επιβαρύνει την θέση των Αντιχαλκηδονίων και ενισχύει την αυθεντία και το κύρος της Δ' εν Χαλκηδόνι Οικουμενικής Συνόδου. Με άλλα λόγια θέλει να πει ότι η πίστη της Χαλκηδόνος είναι σαφέστατη και κρυστάλλινη και δεν χρειάζεται ερμηνείες και εξηγήσεις, όπως κάνομε σήμερα στο διάλογο. η απόρριψή της είναι πρόφαση για να προχωρήσουν στο σχίσμα και στη διαίρεση, όπου τους οδηγεί η διαφορετική προς τον όρο της Χαλκηδόνος πίστη τους.
Ποιο είναι τότε το νόημα του δευτέρου μέρους της φράσεως "τα δε άλλα πάντα ορθόδοξοι υπάρχοντες", πού προκαλεί σύγχυση; Απλούστατα ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός αντιπαραθέτει στο μεγάλο θεολογικό ολίσθημα της απορρίψεως της Χαλκηδόνος, που θέτει τους Αντιχαλκηδονίους αυτομάτως εκτός της Εκκλησίας, την εκ μέρους τους διατήρηση στη ζωή της Εκκλησίας αλλά και στα λοιπά της πίστεως διδασκαλιών, λειτουργικών ηθών και εθίμων, ως προς τα οποία είναι ορθόδοξοι, συμφωνούν δηλαδή μετά της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας. Όλοι γνωρίζουν ότι η ενότης προϋποθέτει ενότητα στην πίστη, στην λατρεία και στη διοίκηση, ιδιαίτερα μάλιστα στα θέματα πίστεως η ενότης εξικνείται μέχρι και των μικρών, διότι λόγω της συνοχής και αλληλουχίας και του εσωτάτου δεσμού των αληθειών της πίστεως "ο και μικρόν λυμαινόμενος το παν λυμαίνεται". Και ασφαλώς το δόγμα της Χαλκηδόνος περί της υποστατικής των δύο φύσεων ενώσεως εν τω ενί προσώπω του Χριστού, αποτελεί θεμελιακή δογματική διδασκαλία, η απόρριψη της οποίας συνιστά εμφανή αίρεση, έστω και αν οι απορρίπτοντες ως προς "τα άλλα πάντα ορθόδοξοί εισι". Αυτή είναι η θέση του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, που προσεπιβεβαιώνεται και από την συνέχεια του παραθέματος και από άλλες του θέσεις. Πριν όμως προχωρήσουμε σ' αυτά, πρέπει εδώ στη συνάφεια να πούμε ότι αυτό που λέγεται για τους Αντιχαλκηδονίους θα μπορούσε κανείς να το πει και για τους Αρειανούς ή τους Εικονομάχους· ότι δηλαδή αποσχίσθηκαν οι πρώτοι "προφάσει του εν Νικαία Α' συντάγματος", οι δε δεύτεροι "προφάσει του εν Νικαία Β' συντάγματος", "τα δε λοιπά ορθόδοξοι υπάρχοντες". Θα μπούμε λοιπόν σ' αυτή τη λογική του πόσα και ποια και από ποια σύνοδο θεσπισθέντα απορρίπτουν οι αιρετικοί, για να τους μεταβάλλουμε σε Ορθοδόξους, γκρεμίζοντας σιγά-σιγά τα αμετακίνητα όρια "α έθεντο οι Πατέρες ημών", και διαιρώντας διαχρονικά το σώμα της Εκκλησίας και το "συν πάσι τοις αγίοις", εν όψει μιας μη σαφούς και εν μετανοία επιστροφής αλλά θολής και ασαφούς ομολογίας των Αντιχαλκηδονίων;
Η συνέχεια του παραθέματος είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα. Οι Αντιχαλκηδόνιοι εκτιμούν πολύ τον Διόσκορο, ο οποίος καθαιρέθηκε από την σύνοδο της Χαλκηδόνος, επειδή συνηγόρησε στη διδασκαλία του Ευτυχούς. Έπλασαν γι' αυτό μύριες κατηγορίες εναντίον της συνόδου, τις οποίες όμως ήδη τις διαλύσαμε "σκαιούς αυτούς και ματαιόφρονας αποδείξαντες". Αναφέρεται ο Άγιος Ιωάννης στα ειδικά έργα του εναντίον των Ιακωβιτών τα οποία εμνημονεύσαμε. Αρχηγοί τους είναι ο Θεοδόσιος από την Αλεξάνδρεια, γι' αυτό ονομάζονται και Θεοδοσιανοί, και ο Σύρος Ιάκωβος, εξ ου και Ιακωβίται. Σύμμαχοι και υπέρμαχοι όλων αυτών είναι ο Σευήρος, "ο της Αντιοχέων φθορεύς" και ο Ιωάννης Φιλόπονος, ο Τριθεΐτης, οι οποίοι με τη διδασκαλία τους αρνούνται το μυστήριο της σωτηρίας· "το της κοινής αρνούμενοι σωτηρίας μυστήριον". Έγραψαν πολλά εναντίον της "θεοπνεύστου των εξακοσίων τριάκοντα Πατέρων διδασκαλίας", και παρέσυραν και κατέστρεψαν πολλούς στην "ολέθριά τους αίρεση" .
Η σύντομη αναφορά στην ασεβή διδασκαλία τους και τα παρεμβαλλόμενα μικρά σχόλια έγιναν προς έλεγχο "της αθέου αυτών και παμμιαράς αιρέσεως".
Μεταφερόμενα αυτά στην σύγχρονη θεολογική πραγματικότητα σημαίνουν τα εξής. Δεν αμφιβάλλει ο Άγιος Ιωάννης για την ορθότητα της καταδίκης του Διοσκόρου, που τον αθωώνουν πλέον και πολλοί Ορθόδοξοι, διότι συνηγόρησεν εν συνόδω στην αίρεση του Ευτυχούς. Το "ου δια πίστιν καθηρέθη Διόσκουρος", που είπεν ο πατριάρχης Ανατόλιος και που έγινε στο διάλογο σύνθημα όπως και το "τα δε άλλα πάντα ορθόδοξοι υπάρχοντες" δεν σημαίνει ότι ανεγνωρίσθη η Ορθοδοξία του, αλλά απλώς, επειδή, κληθείς να έλθει στη σύνοδο, δεν ήλθε, καθαιρέθηκε για το κανονικό του αυτό παράπτωμα και "ου δια πίστιν", όπως φαίνεται σαφέστατα αυτό στο εν υποσημειώσει παρατιθέμενο ενταύθα σχόλιο του Λεοντίου. Αν ερχόταν όμως θα καθηρείτο δια πίστιν, διότι ήτο αιρετικός[10].
Οι επιφυλάξεις και οι κατηγορίες των Αντιχαλκηδονίων εναντίον της Χαλκηδόνος απορρίπτονται από τον Άγιο Ιωάννη ασυζητητί ως αβάσιμες. Στον διάλογο τον σημερινό προσπαθούν οι Ορθόδοξοι να ερμηνεύσουν και να δικαιολογήσουν την σύνοδο της Χαλκηδόνος υιοθετώντας εν πολλοίς τις αιτιάσεις των Αντιχαλκηδονίων, ιδιαίτερα δε το μένος τους εναντίον του Αγίου Λέοντος πάπα Ρώμης, ο οποίος δήθεν παρέσυρε τη σύνοδο στις δικές του θέσεις τις νεστοριανίζουσες, διέσπασε τους Ανατολικούς και ευθύνεται καθ' ολοκληρίαν για το σχίσμα και τη διαίρεση του ανατολικού κόσμου, που τώρα προσπαθεί ο διάλογος να διορθώσει και να θεραπεύσει. Συνέπεια της υιοθετήσεως αυτής της εναντίον του Αγίου Λέοντος καταφοράς είναι η καταβαλλομένη ακόμη και σε επίπεδο θεολογικής ερεύνης προσπάθεια να αποδειχθεί ο "Κυρίλλειος χαρακτήρ" του όρου της Χαλκηδόνος, και να αποξενωθεί ο Άγιος Λέων από τις αποφάσεις της Συνόδου, ώστε έτσι να γίνουν αποδεκτές από τους Αντιχαλκηδονίους.
Αυτή μάλιστα η πρωτοφανής και μοναδική στην ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας υιοθέτηση κατηγοριών των αιρετικών εναντίον των πρωταγωνιστών και υπερμάχων της πίστεως, εν οις μέγας και ορθοδοξότατος και στύλος της Εκκλησίας και πύργος ευσεβείας και πρόβολος είναι και ο Άγιος Λέων11, οδήγησε μέχρι του σημείου να διατυπωθεί η άποψη ότι ο Λέων δεν ενδιαφέρει τον διάλογο Ορθοδόξων και Αντιχαλκηδονίων, αλλά Ρωμαιοκαθολικών και Αντιχαλκηδονίων. Η πίστις όμως της αδιαιρέτου Εκκλησίας είναι καθολική και όπως πίστευε η Ρώμη, πίστευε και η Κωνσταντινούπολη και η Αλεξάνδρεια και η Αντιόχεια και αντιστρόφως όπως πίστευε η μικρότερη επισκοπή και ενορία πίστευαν και τα μεγάλα εκκλησιαστικά κέντρα, ενδιαφέρει επομένως όλους. Αλλοίμονο αν μεταφέρουμε τις μετά το σχίσμα καταστάσεις, στην προ του σχίσματος εποχή και καταστήσουμε υπευθύνους της ιδικής μας αναξιότητος τους αγίους της Εκκλησίας.
Ο χωρισμός και η διαίρεση και η απόσχιση από την Εκκλησία κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό σημαίνει στέρηση της δυνατότητος σωτηρίας. Οι Αντιχαλκηδόνιοι με τη διδασκαλία τους αρνούνται "το της κοινής σωτηρίας μυστήριον". Οι παρασυρθέντες και παρασυρόμενοι στην αίρεσή τους, όπως και σε κάθε αίρεση, απόλλυνται, χάνουν την σωτηρία, οδηγούνται στην απώλεια. Και ενώ όλοι δεχόμαστε και διδάσκομε ότι πυρήνας και στόχος της δογματικής διδασκαλίας και των αγώνων των αγίων και των Πατέρων δεν ήταν οι φιλολογικές και ερμηνευτικές διαμάχες και οι εννοιολογικές διασαφήσεις, αλλά η εξασφάλιση της δυνατότητος σωτηρίας που την καταστρέφουν οι αιρέσεις, και γι' αυτό γίνεται όλος ο αγώνας, όχι για την νίκη αυτής ή της άλλης γνώμης, αλλά για να μπορούν οι άνθρωποι να σώζονται, στους σημερινούς θεολογικούς διαλόγους τείνει να κυριαρχήσει η θέση ότι όλοι αποτελούμε εκκλησίες και όλοι σώζονται μέσα σ' αυτές τις εκκλησίες, είμαστε αδελφές εκκλησίες ή οικογένειες εκκλησιών που δεν έχομε μεγάλες διαφορές στην πίστη, απλώς δεν συνεννοούμαστε στην ορολογία και ερμηνεύομε διαφορετικά μερικά πράγματα. Γι' αυτό δίνομε μερικές εξηγήσεις γι' αυτές τις διαφορές, και παραμένει ο καθένας στα δικά του, οι Ανατολικοί Ορθόδοξοι, δηλαδή οι Αντιχαλκηδόνιοι, μπορούν να διατηρούν την παραδοσιακή γι' αυτούς Κυρίλλειο ορολογία περί της μιας φύσεως του σεσαρκωμένου Λόγου, οι δε Ορθόδοξοι, εμείς δηλαδή, δικαιούμαστε να χρησιμοποιούμε την διατύπωση δυο φύσεις, όπως λέγουν τα κείμενα του Διαλόγου(12). Καμμία επίπτωση δεν έχουν αυτά, ούτε είχαν μέχρι τώρα στη σωτηρία, και έκαναν λάθος οι άγιοι Πατέρες και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός που βλέπουν τους Αντιχαλκηδονίους να χάνονται στην αίρεση, έξω από την Εκκλησία, και προσπαθούν όχι να τους κολακεύσουν αλλά να τους επιστρέψουν στην αυλή της Εκκλησίας. Οι διεξάγοντες τον διάλογο σήμερα αντιθέτως γράφουν "Κατενοήσαμεν τώρα σαφώς ότι αμφότεραι αι οικογένειαι διετήρησαν πάντοτε πιστώς την αυτήν αυθεντικήν Ορθόδοξον Χριστολογικήν πίστιν και την αδιάκοπον συνέχειαν της αποστολικής παραδόσεως, καίτοι εχρησιμοποίησαν χριστολογικούς όρους κατά διάφορον τρόπον"(13.)
Επιλεγόμενα.
Είχαμε την πρόθεση να παραθέσουμε και να σχολιάσουμε κείμενα του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού και από τα ειδικά εναντίον των Αντιχαλκηδονίων Μονοφυσιτών έργα του, για να δείξουμε ότι δεν ανταποκρίνεται στα πράγματα η επίκλησή του ως μάρτυρος υπέρ της Ορθοδοξίας τους. Αυτό όμως φάνηκε σαφέστατα και από μόνο το παράθεμα από το έργο του Κατά αιρέσεων. Πράγματι η όλη εικόνα που αποκομίζει κανείς από το σύνολο των συγγραμμάτων του αποδίδεται "εν επιτομή" άριστα σ' αυτό, όπως ο ίδιος λέγει, και ελέγχεται η "άθεος αυτών και παμμιαρά αίρεσις", εντός της οποίας χάνουν την σωτηρία τους οι ευρισκόμενοι. Κατόπιν αυτών είναι εμφανές πόσο Ορθόδοξοι είναι οι Ανατολικοί "Ορθόδοξοι" και πόση αισιοδοξία πρέπει να υπάρχει για την επιτυχία της ενώσεώς τους μετά της Ορθοδόξου Εκκλησίας, εφ' όσον εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι ο άγιος της Δαμασκού, το καύχημα της Εκκλησίας της Αντιοχείας, είναι το στόμα της Εκκλησίας, η φωνή των Πατέρων και των Συνόδων.
1. Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 2, 82 (Απολογητικός της εις Πόντον φυγής). Του αυτού, Λόγος 6, 11 (Ειρηνικός 1): "Κρείσσων γαρ εμπαθούς ομονοίας η υπέρ ευσεβείας διάστασης". Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις Ματθαίον ομιλία 35,1: "Τούτο μάλιστα ειρήνη, όταν το νενοσηκός αποτέμνηται... Ούτω και επί του πύργου γέγονεν εκείνου· την γαρ κακήν ειρήνην η καλή διαφωνία έλυσε και εποίησε ειρήνην". Ισιδώρου Πηλουσιώτου, Επιστολή 4, 36, Πέτρω Μοναχώ PG 78,1088CD: "Έστιν, ω σοφέ, και πόλεμος ευαγής και ειρήνη πάσης ασπόνδου μάχης αργαλεωτέρα, κατά το εζήλωσα επί τοις ανόμοις, ειρήνην αμαρτωλών θεωρών (Ψαλμ. 72,3)".
2. PG 95,112-125.
3. PG 94,1436-1501.
4. PG 95,21-61.
5. Αυτόθι 95, 24, 57.
6. PG 95,128-185.
7. PG 94,677-780.
8. PG 94,789-1228.
9. PG94, 741-744.
10. Βλ. Doctrina Patrum de incarnatione Verbi, 21981, 177-179: Λέγουσιν, ότι ου δει δέξασθαι την εν Χαλκηδόνι σύνοδον, διότι οι εν αυτή συναχθέντες παλίμβουλοι ήσαν και αλλόκοτοι. Οι αυτοί γαρ και εν Βυζαντίω τον Ευτυχή καθείλον και εν Εφέσω τούτον εδέξαντο μετά Διοσκόρου αποβαλλόμενοι Φλαβιανόν, και πάλιν οι αυτοί εν Χαλκηδόνι Φλαβιανόν μεν εδέξαντο, τον δε Διόσκορον απεβάλοντο. Προς τούτο λέγομεν, ότι ου δει λογίζεσθαι τα ανθρώπινα. Πολλοί γαρ πολλάκις τούτο φαίνονται πεπονθότες, ίσως και των δοκούντων. Πλην ει και πέντε ή πλείους ή και τριάκοντα από των χλ' εφάνησαν παλίμβουλοι, ώς φατε, ου δια τούτο χρη εξακοσίων ανδρών σύνοδον αποβάλλεσθαι, όπου γε οι αυτοί και εν Εφέσω συνήδρευσαν μετά Διοσκόρου, και ου δια τούτους αποβάλλεσθε την τοιαύτην σύνοδον. Πάλιν λέγουσιν, ότι ει κατά την φωνήν Ανατολίου του Κωνσταντινουπόλεως ου δια πίστιν καθηρέθη Διόσκορος, τί μη δέχεσθε αυτόν; και λέγομεν, ότι επ' αληθείας ου δια πίστιν καθηρέθη. Δια τούτο γαρ ου συνήλθεν εν τη συνόδω, ίνα μη ζητηθή τα κατ' αυτόν. ει δε ανήλθε και ζήτησις γέγονε, και ως αιρετικός καθηρείτο· και γαρ ην. Επειδή δε κληθείς εκ τρίτου ου παρεγένετο και ταύτην εποιήσαντο αιτίαν της καθαιρέσεως αυτού, τούτου, ένεκα είπεν ο Ανατόλιος, ότι ου δια πίστιν καθηρέθη. Πάλιν λέγουσιν, ότι αιρετικούς εδέξατο η αυτή σύνοδος και ου δει δέξασθαι αυτήν. φασί δε περί Θεοδωρήτου και Ίβα. Και λέγομεν, ότι ου πρότερον εδέξατο αυτούς, έως ανεθεμάτισαν Νεστόριον. Αλλά πάλιν απορούσιν, ότι δια τι μη απήτησαν Θεοδώρητον αναθεματίσαι τα ιδικά συγγράμματα τα κατά Κυρίλλου; και λέγομεν προς τούτο ότι ουκ έδει αυτούς τη συνόδω τούτο εγκαλέσαι, αλλά τω αγίω Κυρίλλω. Κοινωνίαν γαρ ποιήσας προς τους ανατολικούς και προς αυτόν Θεοδώρητον ουκ απήτησεν αυτόν αναθεματίσαι τα οικεία συντάγματα. Ο ουν ουκ εποίησεν ο άγιος Κύριλλος, η σύνοδος μη ποιήσασα εγκαλείσθαι ουκ ώφειλε. Καίτοι ο ουκ εποίησεν εκείνος, εποίησεν αύτη απαιτήσασα αυτόν αναθεματίσαι Νεστόριον. Ει δε και θώμεν, ότι αιρετικοί ήσαν, ουδέ ούτως η σύνοδος δια τούτους απόβλητος. Ιδού γαρ και η εν Νικαία εδέξατο επτά αιρετικούς και προς τούτου Αρειανούς και μετά ταύτα επιμείναντας τη αιρέσει, και ου δια τούτο λέγεται η σύνοδος των τια', αλλά των τιη'. Όπου γε και Ιουβενάλιος ο Ιεροσολύμων και άλλοι ικανοί επίσκοποι εις την εν Εφέσω σύνοδον ευρεθέντες μετά Διοσκόρου ευρέθησαν εν Χαλκηδόνι, και ου δια τούτο αποβάλλονται εκείνοι την σύνοδον εκείνην, αλλά και ασπάζονται.
11. Βλέπε την ακολουθία του αγίου στις 18 Φεβρουαρίου
12. Δευτέρα κοινή Δήλωσις και προτάσεις προς τας εκκλησίας της Μεικτής επί του Διαλόγου Επιτροπής (Γενεύη, Σεπτέμβριος 1990).
13. Αυτόθι.
ΠΗΓΗ: Η "Ορθοδοξία" των Αντιχαλκηδονίων Μονοφυσιτών
Πρωτοπρεσβυτέρου ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΖΗΣΗ
Σειρά "Καιρός"
Θέματα Εκκλ. Επικαιρότητος
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1994
|
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου