Η ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ του Αγίου Ιουστίνου (Πόποβιτς)

Αναπνεύσατε ολίγον, ήδη ευρισκόμεθα εις τα Άγια των Αγίων της θεανθρωπίνης φιλοσοφίας της κοινωνίας. Τούτο είναι καινή, θεανθρωπίνη κοινωνία, ουδόλως ομοιάζουσα με εκείνας τας οποίας σας προσφέρει, θεωρητικώς και πρακτικώς, η ουμανιστική κοινωνιολογία του Ευρωπαίου ανθρώπου. Εις αυτήν την θεανθρωπίνην κοινωνίαν όλα συνοψίζονται εις το ζωηφόρον Πρόσωπον του Θεανθρώπου Χριστού. Αυτός είναι η υψίστη αξία και το ύψιστον αγαθόν. Όλαι αι άλλαι αξίαι, και ατομικαί και κοινωνικαί, πηγάζουν εξ αυτής, ως αι ακτίνες εκ του ηλίου.                                                                                                          
Το αντιλαμβάνεσθε ότι ομιλώ περί της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας ως θεανθρωπίνης κοινωνίας. Ποία είναι η ουσία της; Ο Θεάνθρωπος Χριστός. Δια τούτο παν ό,τι είναι ορθόδοξον έχει θεανθρώπινον χαρακτήρα: και η συνείδησις και η αίσθησις και η θέλησις και η σκέψις και η ζωή και η κοινωνία. Ο Θεός είναι παντού πρώτος, ο δε άνθρωπος δεύτερος, ο Θεός οδηγεί, ο άνθρωπος χειραγωγείται, ο Θεός εργάζεται, ο άνθρωπος συνεργάζεται. Εδώ δεν πρόκειται περί ενός υπερφυσικού, αφηρημένου, φανταστικού Θεού, αλλά περί Θεού της πλέον αμέσου ιστορικής πραγματικότητος, περί Θεού ο οποίος έγινεν άνθρωπος, έζησε μέσα εις τας κατηγορίας της ιδικής μας ανθρωπίνης ζωής και εφανερώθη παντού με χειροπιαστόν και οφθαλμοφανή τρόπον ως απολύτως αναμάρτητος, απολύτως άγιος, απολύτως αληθινός. Δια τούτο και η κοινωνία την οποίαν ωργάνωσεν είναι τόσον αληθινή και τόσον πραγματική. Και πράγματι, η Εκκλησία ως κοινωνία δεν είναι άλλο τι παρά θαυμαστός θεανθρώπινος οργανισμός, εις τον οποίον δια της συνεργασίας της θείας χάριτος και της ελευθέρας ανθρωπίνης εργασίας, ενούται και θεανθρωποποιείται το παν, εκτός της αμαρτίας. Εις αυτόν τον θεανθρώπινον οργανισμόν της Εκκλησίας έκαστος πιστός είναι ωσάν ζων κύτταρον, το οποίον αποβαίνει συστατικόν μέρος του και ζη εκ της ζωηφόρου θεανθρωπίνης δυνάμεώς του.