Η ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ του Αγίου Ιουστίνου (Πόποβιτς)

Το πλήρωμα και την τελειότητα του προσώπου του ο άνθρωπος αποκτά δια της ενώσεως με τον Θεάνθρωπον. Η θεανθρωπότης είναι η μοναδική κατηγορία, δια της οποίας φανερούται ολόκληρον το πολύπλευρον έργον του ορθοδόξου πολιτισμού. Αρχίζει κανείς με τον Θεάνθρωπον και τελειώνει με τον ιδεώδη, ακέραιον, θεανθρωποποιημένον άνθρωπον. Εις το κέντρον του κόσμου ίσταται ο Θεάνθρωπος. Αυτός είναι ο άξων πέριξ του οποίου κινούνται όλοι οι κόσμοι, και οι άνω και οι κάτω. Αυτός είναι το μυστικόν κέντρον των ψυχών, υπό του οποίου έλκονται όλαι αι πεινασμέναι ψυχαί, δι΄ αιώνιον Αλήθειαν και Ζωήν. Αυτός είναι και το πρόγραμμα και η πηγή όλων των δημιουργικών δυνάμεων του ορθοδόξου θεανθρωπίνου πολιτισμού. Εδώ ο Θεός εργάζεται, ο άνθρωπος συνεργάζεται, ο Θεός δημιουργεί δια του ανθρώπου, ο άνθρωπος δημιουργεί δια του Θεού, ούτως συνεχίζεται η θεία δημιουργία και μάλιστα συνεχίζεται δια του ανθρώπου. Ένεκα τούτου ο άνθρωπος ανασύρει εκ του εαυτού του παν το θείον και το θέτει εις ενέργειαν, εις δημιουργικότητα, εις ζωήν. Προς τούτοις, παν ό,τι είναι θείον εις αυτήν την δημιουργικότητα, όχι μόνον εντός του ανθρώπου, αλλά και εντός του γύρω του κόσμου, φανερούται, ενεργοποιείται, παν το θείον εργάζεται, παν το ανθρώπινον συνεργάζεται. Δια να ημπορέση όμως ο άνθρωπος να συνεργάζεται επιτυχώς με τον Θεόν, πρέπει να συνειθίση τον εαυτόν του να σκέπτεται δια του Θεού, να αισθάνεται δια του Θεού και εν τω Θεώ, να ζη εν τω Θεώ, να δημιουργή με τον Θεόν. Όλα δε αυτά μας φανερώνουν τον σκοπόν του ορθοδόξου πολιτισμού.