Η ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ του Αγίου Ιουστίνου (Πόποβιτς)

Ο γερμανός φιλόσοφος Κάρολος Ιώελ περιγράφει ως εξής την κρίσιν του ευρωπαϊκού πνεύματος: «Από την κοσμοθεωρίαν μας, λείπει η κίνησις προς το όλον και η αίσθησις του απολύτου. Μας λείπει η εμπειρία του καθολικού, μαζύ δε με την μεγίστην δύναμιν της εμπειρίας και η μεγίστη δύναμις της πίστεως. Η ηθική μας δεν έχει μεγάλους χαρακτήρας. Η ιστορία μας δεν έχει προσωπικότητας, δια των οποίων εκδηλούται όλος ο λαός και όλη η εποχή με τον πλέον αυθεντικόν τρόπον. Μας λείπει η μεγάλη ποίησις διότι η φαντασία μας αποκομένη από το κοσμικόν όλον πιάνεται από το μικρόν, με το μεγάλο απλώς παίζει, και τούτο, διότι τους ποιητάς μας δεν εμπνέει πλέον εκείνη η κοσμική αίσθησις των κλασσικών, οι οποίοι έδιδον εις τους στίχους των την υψηλοτέραν φωνήν, εις δε τους ήρωάς των την εσωτερικήν αναγκαιότητα. Ούτως ημείς ευρισκόμεθα να έχωμεν την πλέον ζωντανήν παράστασιν άνευ ηρώων, με την μάζαν και μαριονέτας ως ήρωας. Έχομεν ως τέχνην, σκηνοθεσίαν με τον πλέον δυνατόν εντυπωσιασμόν, την τέχνην των φαινομένων άνευ ουσίας. Έχομεν την πλουσιωτέραν ζωήν, αυτή όμως δεν έχει ειρήνην και πληρότητα, ούτε εσωτερικήν αρμονίαν διότι της λείπει η αίσθησις του όλου, της ειρηνεύσεως του ανθρώπου και του κόσμου. Όντως, η κρίσις της φιλοσοφίας αποβαίνει κρίσις της εποχής».                                                                       
Και ασφαλώς ήτο αδύνατον ο ουμανισμός να μη εξελιχθή εις μηδενισμόν.