Ιερομόναχος Ευθύμιος Τρικαμηνάς. ερμηνεία του 15ου Κανόνος από το νέο βιβλίο του, που μόλις κυκλοφόρησε.

Οἱ μονές λοιπόν πού ἀναφέρονται ὅτι συμβιβάστηκαν καί

συλλειτούργησαν ἦσαν ἡ Μεγ. Λαύρα καί ἡ μονή Ξηροποτάμου. Αὐτές δέ πού ἐκράτησαν τήν πίστι καί τήν ὁμολογία ἦσαν ἡ Ἰβήρων, ἡ Βατοπεδίου, ἡ Ζωγράφου καί ἡ σκήτη τῶν Καρυῶν. Συνολικῶς ἐθανατώθησαν 74 μοναχοί. Ὁ ἀριθμός αὐτός διεσώθη ἴσως κατά τήν παράδοσιν, διότι οἱ συναξαριστές, τά ἁγιολόγια καί ὁ ἅγ. Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης ἀριθμοῦν μόνον τούς εἴκοσι ἕξι (26) ὁσιομάρτυρες τῆς μονῆς

Ζωγράφου καί τούς δώδεκα (12) Βατοπεδινούς μοναχούς, μαζί μέ τόν ἡγούμενόν των, ὀνόματι Εὐθύμιον. Διά τους ὑπολοίπους γίνεται ἀναφορά χωρίς συγκεκριμένο ἀριθμό.

Δέν πρέπει νά παραλειφθοῦν ἀπό τήν ἀναφορά μας αὐτή στούς ἐν λόγῳ ὁσιομάρτυρες καί τά θαύματα, τά ὁποῖα ἐτέλεσε ὁ Θεός διά νά δείξη τήν ἀνάπαυσί Του καί εὐαρέσκεια στούς ὁμολογητές ὁσιομάρτυρες καί ἐκ τοῦ ἀντιθέτου τήν τιμωρία τῶν προδοσάντων τήν πίστιν ἁγιορειτῶν μοναχῶν. Ἀναφέρεται κατ’ ἀρχάς στήν διήγησι τῶν ὁσιομαρτύρων τῆς μονῆς Ζωγράφου τό θαῦμα τῆς Παναγίας, ἡ εἰκόνα τῆς ὁποίας ὡμίλησε στόν μοναχό πού ἀσκήτευε πλησίον τῆς μονῆς καί τόν ἐπρόσταξε νά εἰδοποιήση τούς πατέρες διά τήν ἔλευσι τῶν λατινοφρόνων. Ἡ διήγησις ἐκ τοῦ

συναξαριστοῦ ἔχει ὡς ἑξῆς:

«Κατ’ ἐκεῖνον δέ τόν φρικτόν καί φοβερόν διά τό Ἅγιον Ὄρος καιρόν, πλησίον τῆς Μονῆς Ζωγράφου ἠγωνίζετο κατά μόνας εἷς Μοναχός, ἔχων συνήθειαν ἱεράν νά ἀναγινώσκῃ πολλάκις καθ’ ἑκάστην τόν Ἀκάθιστον Ὕμνον τῆς Θεοτόκου ἐνώπιον τῆς θείας Εἰκόνος αὐτῆς. Ἐν μιᾷ λοιπόν τῶν ἡμερῶν, ὅτε εἰς τά χείλη τοῦ Γέροντος ἀντηχοῦσεν ὁ Ἀρχαγγελικός ἀσπασμός τῆς Ὑπεραγίας παρθένου Μαρίας, τό “Χαῖρε”,

ἀκούει αἴφνης ὁ Γέρων ἐκ τῆς ἁγίας αὐτῆς Εἰκόνος τους ἑξῆς λόγους · “Χαῖρε καί σύ, Γέρον τοῦ Θεοῦ!” · ὁ δέ Γέρων ἐγένετο ἔντρομος. “Μή φοβοῦ”, ἐξηκολούθησεν ἡσύχως ἡ ἐκ τῆς Εἰκόνος θεομητορική φωνή, “ἀλλ’ ἀπελθών ταχέως εἰς τήν Μονήν, ἀνάγγειλον εἰς τούς ἀδελφούς καί εἰς τον Καθηγούμενον ὅτι οἱ ἐχθροί ἐμοῦ τε καί τοῦ Υἱοῦ μου ἐπλησίασαν. Ὅστις λοιπόν ὑπάρχει ἀσθενής τῷ πνεύματι, ἐν ὑπομονῇ ἄς κρυφθῇ, ἕως ὅτου παρέλθῃ ὁ πειρασμός · οἱ δέ ἐπιθυμοῦντες μαρτυρικούς στεφάνους ἄς παραμείνωσιν ἐν τῇ Μονῇ · ἄπελθε λοιπόν ταχέως”» (Μέγας Συναξαριστής, 22 Σεπτεμβρίου, σελ. 486).