H Τρίτη Ρώμη.

Ένας τόμος αναιρετικός του «Νεοπανρωσισμού»

Του καθηγητή Αριστείδη Πανώτη

Στην αρχή της Περεστρόικας το 1988 επεσκέφθηκα δαπάναις μου το Πατριαρχείο Μόσχας και περιεργάστηκα τον τρόπο εργασίας της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας. Τότε κατάλαβα πολλά και μεταξύ αυτών κάτι που έζησα όταν την τελευταία στιγμή το 1967 εμπόδισαν τον πατριάρχη Αθηναγόρα να ανταποδώσει στην Ρωσία την ειρηνική επίσκεψη στο Φανάρι του Μόσχας Αλεξίου! Ο «ασπασμός» του Οικουμενικού Πατριάρχη στον ρωσικό λαό ήταν επικίνδυνος τότε για το σοβιετικό καθεστώς πολύ περισσότερο από κάθε άλλη ψυχροπολεμική ενέργεια γιατί θα έδειχνε πόσο ο λαός εκ παραδόσεως σέβεται ως πραγματικό πατέρα τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως σε σχέση με αρκετούς δοτούς ιεράρχες του. Έτσι μας έμειναν αδιάθετα τα κοπέντα τότε μετάλλια!

Οι διάδοχες πατριαρχίες του Ποιμένα Ιζβεκώφ (1971-1990) και του Αλεξίου Β΄ Ρίντιγερ (1990-2008) πέρασαν με σποραδικές κανονικές αταξίες που πάντα τις κάλυψε η αγαπητική στοργή της Μητρός Εκκλησίας. Όμως με την διαμορφωθείσα νέα πολιτική κατάσταση στον ρωσικό λαό και την νέα πατριαρχία από το 2009 του πατριάρχη Κυρίλλου φαίνεται πως ξύπνησε η παλαιά τακτική του «Πανρωσισμού» και επιχειρείται κάλυψη με «βιβλικό και εκκλησιολογικό» ένδυμα των ισχνών επιχειρημάτων π.χ. των περί εισαγωγής είδους «Παποσύνης» στην Ανατολική Εκκλησία για να αμφισβητήσουν τα κανονικά προνόμια του Οικουμενικού Θρόνου.

Ξέρουμε την συμπεριφορά των Ρώσων τον Σεπτέμβριο του 1872 για την ματαίωση της υπογραφής του όρου κατά «του Εθνοφυλετισμού» που έπληξε την ενότητα της Εκκλησίας στην Ανατολή. Τώρα τους ενόχλησε πάλι η Σύνοδος των τεσσάρων πρεσβυγενών Πατριαρχείων που συνεστήθηκαν επιτακτικά από τις Οικουμενικές Συνόδους. Ο Μόσχας θέλησε να ακυρωθεί και πάλι η απόφαση αυτή του κεντρικού θεσμού της Εκκλησίας να συγκαλέσει την Σύνοδο των τεσσάρων Πατριαρχών των παλαίφατων Πατριαρχείων και της Εκκλησίας της Κύπρου, της μόνης που έχει επιταγή από Οικουμενική Σύνοδο να συγκροτήσει ιδία Σύνοδο ιεραρχών στην βάση της λεγόμενης «αυτοκεφαλίας». Η σημερινή διοίκηση του Πατριαρχείου Μόσχας κάνει πως δεν καταλαβαίνει ότι η «πατριαρχική αξία» που της χορηγήθηκε, καθώς και στα λοιπά Πατριαρχεία των Βαλκανίων, βρίσκεται μέσα στην από αιώνων δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και ότι εξακολουθεί να είναι «δυνητική» και μετατρεπτή και όχι «επιτακτική» από κανόνες Οικουμενικής Συνόδου. Δεν έπαυσε να ισχύει ο 28ος κανόνας της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, που χορηγήθηκε με την «συμφωνία» μόνον των τεσσάρων πρεσβυγενών Πατριαρχείων και τροποποιείται ή και αίρεται όπως απέδειξε η μεταχείριση των εν Ρωσία εκκλησιαστικών πραγμάτων από τον Μέγα Πέτρο, τον Λένιν και τον Στάλιν. Για να ματαιώσει την άσκηση του κανονικού προνομίου του Οικουμενικού Πατριαρχείου εξαπέλυσε στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα πολυτάλαντο ιεράρχη του για να διεκεραιώσει «ιεροκρύφιες διαβουλεύσεις» με ένιους ευάλωτους προκαθημένους Ορθοδόξων Εκκλησιών περί της «εικόνος της χρυσής» του Πανρωσισμού «ην έστησεν» Κύριλλος ο πατριάρχης «εν ετέρα μορφή» που όζει εθνοφυλετισμόν για να ακούσουν «της φωνής της σάλπιγγος, σύριγγός τε και κιθάρας, σαμβύκης τε και ψαλτηρίου, συμφωνίας και παντός γένους μουσικών» (7) υπό την συμφωνικήν μαεστρίαν του νεήλυδος μητροπολίτη Ιλαρίωνα! Παράλληλα έσπευσαν μερικοί και να τιμήσουν κοσμοκεντρικά γενέθλια του 68χρονου πατριάρχου Κυρίλλου, για να αντιληφθούμε πως στις ημέρες μας δεν εμφανίστηκε μόνον το κωμικό και ειδεχθές εξάμβλωμα του «Νεοοθωμανισμού», αλλά και ένα πονηρό και προκλητικό ιδεολόγημα που αυτοκαλείται «Πανρωσισμός»!

Η μακρά πείρα μου στα εκκλησιαστικά διερωτάται αν οι διάφορες φιλάδελφες κινήσεις μας είναι χρήσιμες για όσους εξακολουθούν ακόμη να βουλεύονται εθνοφυλετικά παρά τα μαθήματα που έλαβαν από την Ιστορία ή αποτελούν αφελέστατα δείγματα της νοημοσύνης αδιάβαστων ημετέρων; Ευτυχώς που την κατάλληλη στιγμή δημοσιεύεται στα ελληνικά το έργο του Ιβάν Σοκολώφ για την «Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως τον 19ο αιώνα», που αποστομώνει για πάντα ημέτερους και «άσπονδους φίλους» που υποβλέπουν πονηρά την διακονία της Μητρός Εκκλησίας. Ως σύγχρονος «Ιερομνήμων» υπογράφω το σημείωμα αυτό ως μνημόσυνο στον αείμνηστο δάσκαλό μου Γρηγόριο Παπαμιχαήλ, του οποίου γνωρίζω την βαθειά εκτίμηση στο σοβαρό επιστημονικό έργο του δασκάλου του Ιβάν Σοκολώφ.

Παραπομπές:

1. Βλασίου Φειδά, «Εκκλησιαστική Ιστορία της Ρωσίας», πρώτη δημοσίευση ΘΗΕ, τόμ. 10, στ. 976-1086, Αθήναι 1967, και αναδημοσίευση υπό της Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1988, όπου και η βιβλιογραφία αριθμ. 244 των σελίδων 383-390.

2. Συνοδικόν τόμ. Β΄, σσ. 179-186.

3. Όποιος θέλει να μάθει περισσότερα για την περίοδο αυτή ας συμβουλευτεί την μελέτη του μαθητή του Σοκολώφ και δασκάλου μου Γρηγορίου Παπαμιχαήλ, «Αποκαλύψεις περί της ρωσικής πολιτικής», Αλεξάνδρεια 1909.

4. Αρχιμ. Πανάρετου Τοπαλίδη, «Ο Πόντος ανά τους αιώνας», Δράμα 1927, σσ. 204-205.

5. Γνωστού στους Έλληνες από την διακονία του στην ρωσική εκκλησία των Αθηνών.

6. Τότε είχε σημειωθεί και η απόδραση στην Δύση ενός Τσέχου επισκόπου που ήταν ο αντιπρόσωπος της Εκκλησίας του στην Γ΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη της Ρόδου.

7. Δανιήλ γ΄ 5-6.

Τέλος.