Σπουδαία διδάγματα και προφητικά λόγια από τον Μακρυγιάννη -- Του π. Γεώργιου Δ. Μεταλληνού

Η 3η Σεπτεμβρίου ανακαλεί κάθε έτος στη μνήμη την Επανάσταση του 1843, μία από τις κυρίαρχες μορφές της οποίας υπήρξε ο Στρατηγός Μακρυγιάννης. Ο χωρίς σχολική παιδεία «Σοφός» οδηγεί τη σκέψη μας στην ορθή κατανόηση και ερμηνεία της ελλαδικής πραγματικότητας. Και επειδή η εποχή μας είναι μετεξέλιξη της εποχής του Μακρυγιάννη, και η Ελλάδα μας δεν έπαυσε ποτέ, στην ουσία, να είναι προτεκτοράτο, τα γραπτά του Μακρυγιάννη βοηθούν να αποτιμήσουμε ορθά σημερινές καταστάσεις, αφού διαβάζοντας τα λόγια του έχεις την εντύπωση ότι περιγράφει όχι την εποχή του, αλλά τη δική μας. Θα αφιερώσουμε γι' αυτό τα κείμενά μας του Σεπτεμβρίου στα διδάγματα με τα οποία μας έχει τροφοδοτήσει ο μεγάλος αυτός Ρωμηός - Ελληνας της Ιστορίας μας.

Ποια είναι, λοιπόν, τα αίτια της κακοδαιμονίας μας και τότε και σήμερα; Πρώτα είναι τα εγγενή πάθη μας, καρπός της αθεράπευτης φύσης μας. Η αλλοτρίωσή μας παραμένει, με κορυφαία έκφραση την «ιδιοτέλεια» ως αντικοινωνικό ήθος και φανέρωση νοθευμένου φρονήματος. Η ιδιοτέλεια υπογραμμίζεται έντονα από τον Μακρυγιάννη, διότι προδίδει καθολική ή, καλύτερα εθνική πτώση, αφού ως ατομισμός αναιρεί το παραδοσιακό κοινοτικό μας ιδεώδες. Η ιδιοτέλεια στην Ελλάδα «την αρετή την κάνει κακία» είναι η επιγραμματική δήλωσή του. Επανέρχεται συχνά στη διαπίστωση: «Γίναμεν ανθρωποφάγοι». Είναι σαφέστατη έκφραση της αλλοτρίωσής μας. «Γίναμε η παραλυσία του κόσμου». Κάνοντας Θεολογία της Ιστορίας, ο Μ. υπενθυμίζει την αιτία της δουλείας επαναλαμβάνοντας: «Τέτοιοι ανθρωποφάγοι είμαστε εμείς και διά εκείνο ήμαστε σκλάβοι τόσους αιώνες εις τους Τούρκους». Με την αύξηση των παθών μας γίναμε «ανάξιοι της λευτεριάς». Γι' αυτό «κινδυνεύομεν να χάσωμεν και την πατρίδα μας και την θρησκεία μας». Οντως προφητικός λόγος και για την εποχή μας.

Περισσότερο όμως από τον λαό, για την καλπάζουσα αποσύνθεση ενέχεται η χρεοκοπία της ηγεσίας σε όλο το φάσμα της. Οι ηγέτες του έθνους κρίνονται από τον Μ. με μέτρο τη στάση τους στην ξυνωρίδα «Θρησκεία - Πατρίδα». Και πρώτα η πολιτική ηγεσία έχει ακέραιη την ευθύνη για τη στρεβλή πορεία του κράτους. Το πρόβλημα της χώρας είναι για τον Στρατηγό οι πολιτικοί της. Ηδη στην Επανάσταση διαίρεσαν τους αγωνιστές, «γυμνάζοντάς τους την διχόνοιαν» και εισάγοντας «τις φατρίες» (τις κομματικές διαιρέσεις). Τα νέα πολιτικά ήθη είναι, έτσι, αναιρετικά των παλαιών. Συνεχίζει: «Αρχικά δουλεύαμε απαθείς (=χωρίς πάθη), ως αδελφοί διά την πατρίδα». Με τους νέους πολιτικούς από την Επανάσταση «αναγεννήθηκαν τα πάθη». Καθιερώνεται δε το δυαδικό ηγετικό σχήμα. Ο Μαυροκορδάτος, «το ζυμάρι των Τούρκων, ο αγαπημένος των τυράννων». Ο Κωλέττης, «μαθητής των Τούρκων» και κυρίως «του τυράγνου Αλήπασσα». Λείπει δηλαδή στους πολιτικούς το «ρωμαίικο» φρόνημα: «Αλλοι είναι παιδιά των Τούρκων, άλλοι παιδιά αλλουνών χειροτέρων από τους Τούρκους», πάντα στην υπηρεσία κάποιων ξένων». Το αποτέλεσμα; «Εφκειασαν την Πατρίδα παλιόψαθα» για να σκουπίζουν τα πόδια τους οι ξένοι. Πνίγονται σε μια εθνοκτόνο μικροπολιτική συμφερόντων. «Οι δύο μεγαλοκέφαλοί μας (Κωλέττης και Μαυροκορδάτος) ζηλεύει ο ένας τον άλλον κι ό,τι καλό κάμη ο ένας από αυτούς το χαλάγει ο άλλος».

Ο Μακρυγιάννης επισημαίνει, έτσι, μια θλιβερή πραγματικότητα: Την πορεία της πολιτικής μας ζωής μέσα σε παρόμοιες μόνιμες αντιθέσεις, που συσκοτίζουν την εθνική προοπτική, μέσα σε ένα χάος απροσχημάτιστης εθνοκαπηλίας. «Οσοι έχουν -λέγει- την τύχη μας σήμερον εις τα χέρια τους, όσοι μας κυβερνούν, μεγάλοι και μικροί, και υπουργοί και βουλευταί, τόχουν σε δόξα, τόχουν σε τιμήν, τόχουν σε ικανότητα το να τους ειπής ότι έκλεψαν, ότι πρόδωσαν, ότι ήφεραν τόσα κακά εις την Πατρίδα». Δικαιολογείται, έτσι, να ελεεινολογεί την πατρίδα: «Αμαρτίες οπούχε να την ελευθερώσουμε εμείς οι ανθρωποφάγοι πολιτικοί και στρατιωτικοί…»

Για το κακό όμως ευθύνεται -λέγει- και η πνευματική ηγεσία, οι διανοούμενοι. Αλλωστε, άμεσα ή έμμεσα αυτοί κυβερνούν, «τα παιδιά του Καḯρη», οι φορείς, δηλαδή, και απόστολοι του πνεύματος του Διαφωτισμού. Ο Θεόφιλος Καḯρης γίνεται στα γραπτά του Μακρυγιάννη το πρότυπο του αλλοτριωμένου διανοουμένου και δασκάλου, του «αντιδιδασκάλου», όπως λέγει, που ζημιώνει την πατρίδα. Χαρακτηρίζεται: «Απατεώνας της θέλησης του Θεού» (σημ.: κατάντησε αιρετικός), «απατεώνας των ομογενών του». Ταυτισμένος με τη Δύση (τους «λουτεροκαλβίνους και άλλους τοιούτους»), αλλοιώνει την ταυτότητα του Ελληνισμού, εμποδίζοντας την αποκατάστασή του. Για τον Καḯρη και τους ομόφρονές του «η θρησκεία δεν είναι τίποτας, η νηστεία δεν είναι τίποτας, η εκκλησία το ίδιον, ανώτερος δεν υπάρχει, φύσει είναι και όχι παντουργός». Θεοποιείται, δηλαδή, η Φύση και καταργείται ο Δημιουργός των πάντων Θεός. Την τραγικότητα όμως της εικόνας επιτείνει κατά τον Μ. η εκκοσμίκευση και του χώρου της Εκκλησίας. Τα συγκεκριμένα παραδείγματα αποδεικνύουν την προχωρημένη και εδώ σήψη: «Παπάδες προδότες», «διαφταρμένοι αρχιγερείς», «μοναχοί τύραννοι του λαού». Το άλας αρχίζει να μωραίνεται (πρ. Ματθ. 5,13) και το έθνος μένει χωρίς ελπίδα.